Στρατηγοί και αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού στην Ανατολική Γερμανία

Του Γιώργου Μ. Βραζιτούλη, Βερολίνο

(Συνεργασία: Βασίλης Χρήστου, Γιάννενα)

[Επεξεργασμένη αναδημοσίευση του ειδικού αφιερώματος από την εφημερίδα Ηπειρωτικός Αγών, από την 10η Ιουνίου 2010]


Φωτογραφία
(στο μέσον) με την
ελληνική αντιπροσωπεία.

Διαφημιστικό φυλλάδιο από το Αθλητικό Φεστιβάλ Νεολαίας
στη Λειψία

Τον Ιανουάριο του 1949 μια ελληνική αντιπροσωπεία καταφθάνει στο ανατολικό Βερολίνο και γίνεται δεκτή με τιμές από την γερμανική ηγεσία της τότε Σοβιετικής Ζώνης Κατοχής (η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας ιδρύθηκε μερικούς μήνες αργότερα, στις 7 Οκτωβρίου 1949).  Η αντιπροσωπεία αυτή αποτελείται από τον γιατρό Πέτρο Κόκκαλη, Υπουργό Παιδείας και Υγιεινής της λεγόμενης Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ελλάδας, τον αντιστράτηγο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας (ΔΣΕ) Κικίτσα, τον υποστράτηγο Λάμπρο και τον δάσκαλο Αντώνη Σικαβίτσα, με την ιδιότητα του μέλους του κεντρικού συμβουλίου της σλαβομακεδονικής οργάνωσης Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο  (ΝΟΦ), που αγωνίζονταν στις γραμμές του ΔΣΕ.

    


Από την κεντρική εκδήλωση στη Κρατική Όπερα του Βερολίνου (30.1.1949). (Από αριστερά προς τα δεξιά):  Σικαβίτσας,   Υποστράτηγος Λάμπρος (Κανακαρίδης), Πέτρος Κόκκαλης ,  Ερνστ Κρίγκερ (γεν. γραμματέας της Επιτροπής Βοήθειας στη Δημοκρατική Ελλάδα),  Αντιστράτηγος Κικίτσας (Πρωτόπαππας). Πίσω τους η χορωδία του FDJ.

Σκοπός της επίσκεψης αυτής είναι η τόνωση της βοήθειας, που παρείχε το ανατολικογερμανικό κομμουνιστικό κόμμα SED προς τον ΔΣΕ, μέσω μιας διαφημιστικής εκστρατείας για τον αγώνα των ανταρτών στα ελληνικά βουνά. Την αντιπροσωπεία συνόδευε σε όλη την διάρκεια της παραμονής της στη χώρα, στις διάφορες περιοδείες και εκδηλώσεις, ο δημοσιογράφος Θανάσης Γεωργίου, ο οποίος είχε σταλθεί εκεί μερικές μέρες νωρίτερα από το Γράμμο, όπου υπηρετούσε. (Μαζί με τον συγγραφέα Δημήτρη Χατζή και άλλους διανοούμενους, όπως ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, ο Αλέξης Πάρνης, ο Τάκης Αδάμος, ο Παρίσης Αγγελίδης, ο Σπύρος Μονδάνος κ.α., αποτελούσαν το δημοσιογραφικό επιτελείο του ΔΣΕ). Ο Θανάσης Γεωργίου, ο οποίος ζει σήμερα (Οκτώβρης 2012) 98ετής στο Βερολίνο,  ήταν τότε και για τα δυο επόμενα χρόνια, ο άτυπος εκπρόσωπος του ΚΚΕ στην Ανατολική Γερμανία.

Ο Πέτρος Κόκκαλης ήταν εκείνο το διάστημα, ως πρόεδρος της Επιτροπής Βοήθειας προς το Παιδί (ΕΒΟΠ), (η οποία είχε ιδρυθεί τον Μάιο του 1948), επιφορτισμένος με το γιγάντιο έργο της εγκατάστασης, ιατρικής μέριμνας και μόρφωσης των χιλιάδων παιδιών, που είχαν αρχίσει να μεταφέρονται από τον ΔΣΕ, από την άνοιξη του 1948 και μετά, στις σοσιαλιστικές χώρες, με το λεγόμενο «Παιδομάζωμα». Για τον λόγο αυτό περιφερόταν διαρκώς στις πρωτεύουσες και σε άλλες πόλεις των χωρών αυτών. Στην ΕΒΟΠ συμμετείχαν ακόμη η Έλλη Αλεξίου ως υπεύθυνη για τη συγγραφή μαθητικών περιοδικών, ο Γιώργος Αθανασιάδης για τη συγγραφή σχολικών βιβλίων και άλλοι εκπαιδευτικοί. Ο Αντώνης Σικαβίτσας, που αναφέρεται παραπάνω, υπήρξε και αυτός μέλος της ΕΒΟΠ, με αρμοδιότητα σχολικών θεμάτων των «σλαβομακεδονόπουλων», τα οποία, στις χώρες που φιλοξενούνταν, επισκέπτονταν τότε χωριστά, δικά τους σχολεία.(Σύμφωνα με τον γερμανό ιστορικό Στέφαν ΤΡΕΜΠΣΤ, ο Σικαβίτσας, ένα χρόνο αργότερα, μετά την ήττα του ΔΣΕ, κατηγορήθηκε κομματικά ως «πράκτορας του Τίτο» και απομονώθηκε εξόριστος σε ένα χωριό της Ρουμανίας).


Από την ίδια εκδήλωση: (Από δεξιά): Πέτρος Κόκκαλης, Υποστράτηγος Λάμπρος, Σικαβίτσας, γερμανός.

Ο Αντιστράτηγος Κικίτσας (με πραγματικό όνομα Σαράντης Πρωτόπαππας), παλιός καπετάνιος του ΕΛΑΣ στη δυτική Μακεδονία, υπήρξε ως το τέλος του 1947 Διοικητής του ΔΣΕ Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, για να ανέλθει μετά στην ιεραρχία στη θέση του Αντιστράτηγου,  υπό τον Στρατηγό Μάρκο Βαφειάδη. Ο Υποστράτηγος Λάμπρος (ή Νίκος Κανακαρίδης) υπήρξε αντίστοιχα Διοικητής του ΔΣΕ Θράκης. Με τη αναδιάρθρωση της ηγεσίας του ΔΣΕ στις 26.8.1948, την απομάκρυνση του Βαφειάδη και την ανάληψη και της στρατιωτικής ηγεσίας από τον Νίκο Ζαχαριάδη, οι δυο στρατηγοί ανέλαβαν άλλα καθήκοντα.

Οι δυο στρατηγοί, Κικίτσας και Λάμπρος, είχαν επισκεφτεί λίγους μήνες πριν, δηλαδή τον Οκτώβριο του 1948, αυτή τη φορά με τη συνοδεία του Ταγματάρχη Φωτεινού, για παρόμοιο σκοπό και την Ουγγαρία. Για την επίσκεψη αυτή είχε γίνει σχετική αναφορά με φωτογραφίες, στο Δελτίο Ειδήσεων του ΔΣΕ (18 και 20.10.1948) που έβγαινε τότε στο Γράμμο και μοιράζονταν στους μαχητές.


Ο γιατρός Πέτρος Κόκκαλης, Υπουργός Παιδείας και Υγιεινής
της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης

Ο Πέτρος Κόκκαλης στην ομιλία του στην εκδήλωση στην Κρατική Όπερα του Βερολίνου

Στο Βερολίνο η αντιπροσωπεία διέμενε στο φημισμένο ξενοδοχείο Γιοχάνισχοφ, - ένα από τα λίγα κτίρια που είχαν γλυτώσει από τις καταστροφές των βομβαρδισμών στο κέντρο της γερμανικής πρωτεύουσας -  και άρχισε τις εργασίες της στις 26 Γενάρη. Τις επόμενες μέρες η αντιπροσωπεία έγινε  επίσημα δεκτή από διάφορες πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις, από την Επιτροπή Οικονομικών της χώρας (προπομπό του μετέπειτα Υπουργείου Οικονομικών) καθώς και από το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης. Στις 30 Ιανουαρίου έγινε προς τιμήν της μεγάλη εκδήλωση στην τότε Κρατική Όπερα του Βερολίνου, όπου εκ μέρους της ελληνικής αντιπροσωπείας μίλησε ο (γερμανομαθής) Πέτρος Κόκκαλης. Συμμετείχαν διάφοροι γνωστοί καλλιτέχνες της χώρας, η χορωδία της κομμουνιστικής νεολαίας FDJ και η ορχήστρα της Κρατικής Όπερας.

 

Ο Αντιτράτηγος Κικίτσας
(Σαράντης Πρωτόπαππας)


 Άφιξη της αντιπροσωπείας στο Ρόστοκ. Από αριστερά:  Σικαβίτσας, Αντιστρ. Κικίτσας, Υποστρ. Λάμπρος, Θανάσης Γεωργίου

Μετά το Βερολίνο ακολούθησε μια πολυήμερη περιοδεία σε μια σειρά από μεγάλες και μικρότερες πόλεις της χώρας, με αυτοκίνητο και οδηγό που είχε παραχωρήσει για το σκοπό αυτό το ανατολικογερμανικό Κόμμα SED. Στη περιοδεία αυτή δεν συμμετείχε άλλο ο Π. Κόκκαλης. Η επικοινωνία και οι ομιλίες γίνονταν πλέον με τις σχετικά περιορισμένες, τότε, γνώσεις της γερμανικής γλώσσας του Θανάση Γεωργίου. Στη Λειψία προστέθηκε προσωρινά στην αποστολή και μίλησε σε μερικές συγκεντρώσεις ο γιατρός Δημήτρης Φωτόπουλος, που είχε έρθει από την Πολωνία και ήταν γνώστης της γαλλικής γλώσσας.

Η αντιπροσωπεία έλαβε μέρος συνολικά σε 50 περίπου εκδηλώσεις αλληλεγγύης. Η συμμετοχή του κόσμου υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις ενθουσιώδης και ασυνήθιστα μεγάλη.  Σύμφωνα με στοιχεία που βρήκε ο Ανδρέας ΣΤΕΡΓΙΟΥ στο Αρχείο Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), ένα εκατομμύριο περίπου γερμανικά μάρκα συγκεντρώθηκαν από εράνους κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, ποσό όχι ασήμαντο αν αναλογιστεί κανείς την κατάσταση της χώρας λίγα μόλις χρόνια μετά τον πόλεμο, ενώ άγνωστο είναι το μέγεθος της υλικής ανθρωπιστικής βοήθειας που προσφέρθηκε στον ΔΣΕ.  Η περιοδεία διήρκησε μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου.

 
Υποδοχή στο Ρόστοκ από
τοπικούς αξιωματούχους.
Στο κέντρο, ο Υποστράτηγος Λάμπρος.

Εκδήλωση στην Ιένα (14.2.1949). Από αριστερά: γερμανός, Θανάσης Γεωργίου, Υποστράτηγος Λάμπρος, Σικαβίτσας

Την όλη διοργάνωση της περιοδείας  είχε αναλάβει η Επιτροπή Βοήθειας προς την Ελλάδα (Hilfskomitee für Griechenland), την οποία είχε ιδρύσει το SED στα μέσα του Σεπτεμβρίου του προηγούμενου έτους. Στην επιτροπή αυτή συμμετείχαν ο Σύνδεσμος Εργατικών Συνδικάτων της χώρας FDGB, η κομμουνιστική νεολαία FDJ, η Ένωση Διωχθέντων του Ναζιστικού καθεστώτος (VVN), διάφορες προσωπικότητες της κοινωνικής και πολιτικής ζωής κ.α.  Στους επίσημα διατυπωμένους σκοπούς της επιτροπής αυτής συμπεριλαμβάνονταν η παροχή χρηματικής, υλικής και ειδικότερα ιατροφαρμακευτικής βοήθειας στον ΔΣΕ, καθώς και ανθρωπιστικής βοήθειας προς ορφανά παιδιά των μαχητών του.


Από άγνωστη εκδήλωση: Από αριστερά:  Θαν. Γεωργίου, Αντιστράτηγος Κικίτσας,
γερμανός αξιωματούχος της Επιτροπής Βοήθειας
  

Από την κομματική εφημερίδα Volksstimme (Φωνή του Λαού) στο Κέμνιτς.  Aφιέρωμα στην επίσκεψη με τίτλο: Για την Ελευθερία της Ελλάδας!

Αξίζει να αναφερθεί, ότι κατά την διάρκεια της επίσκεψης αυτής, το δυτικό τμήμα του Βερολίνου υφίστατο τον γνωστό χερσαίο αποκλεισμό (Berliner Blockade) από τις δυνάμεις του σοβιετικού στρατού και οι δυτικοί Σύμμαχοι είχαν στήσει μια γιγαντιαία επιχείρηση αερομεταφορών για την τροφοδοσία των δικών τους τομέων επιρροής στην πόλη. Ο αποκλεισμός του δυτικού Βερολίνου κράτησε από τις 24 Ιουνίου1948 έως τις 12 Μαΐου 1949.

Ένα αξιοσημείωτο στοιχείο στη συγκεκριμένη επίσκεψη είναι η χρονική συγκυρία.  Η περιοδεία αυτή συμπίπτει χρονικά με τη στιγμή που πάνω στο Γράμμο γίνονταν η περίφημη 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (30-31 Ιανουαρίου).  Το γεγονός, ότι στις αποφάσεις της Ολομέλειας αυτής γίνονταν λόγος, μεταξύ των άλλων, για «πλήρη εθνική αποκατάσταση» του «μακεδονικού(σλαβομακεδονικού)» λαού, ίσως να εξηγεί εν μέρει και την (φαινομενικά ισότιμη) παρουσία του σλαβομακεδόνα εκπροσώπου του ΝΟΦ δίπλα στους δυο στρατηγούς σε όλη την διάρκεια της περιοδείας. Επίσης ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι, ότι η περιοδεία αυτή βρίσκονταν ακόμη σε εξέλιξη σε διάφορες πόλεις της Ανατολικής Γερμανίας,  όταν στην Ελλάδα, στις 12 Φεβρουαρίου, ο ΔΣΕ εξαπέλυε τη μεγάλη, καθοριστική και τελευταία επίθεσή του για την κατάληψη της Φλώρινας, μια στρατιωτική επιχείρηση που οδήγησε σε πανωλεθρία.

Η δεύτερη αντιπροσωπεία


Από άγνωστη εκδήλωση. Πίσω στη σκηνή γράφει: Ζήτω ο Ελληνικός Λαϊκός Στρατός

Αφιέρωμα της κομματικής τοπικής εφημερίδας της Νοτιοδυτικής Σαξωνίας Freie Presse (12.2.1949) στην επίσκεψη  με κύριο τίτλο: Ζήτω ο δημοκρατικός ελληνικός απελευθερωτικός στρατός! και με φωτογραφία του Υποστράτηγου Λάμπρου.
 

Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, δυο μήνες δηλαδή πριν τελειώσουν οι μάχες στον Γράμμο, μια δεύτερη, μικρότερη σε κύρος αντιπροσωπεία του ΔΣΕ επισκέφτηκε την ανατολικογερμανική πρωτεύουσα. Αποτελούνταν από τον νεαρό τότε Γρηγόρη Φαράκο, μια μαχήτρια και δυο μαχητές του ΔΣΕ και είχαν έρθει από την Ουγγαρία, στην οποία νοσηλεύονταν εκείνη την εποχή πολλοί τραυματίες μαχητές του ΔΣΕ. Η ακριβής ημερομηνία και η διάρκεια της επίσκεψης δεν είναι γνωστή. Η αντιπροσωπεία, την οποία συνόδευε και πάλι ο Θανάσης Γεωργίου, επισκέφτηκε διάφορες οργανώσεις, εργοστάσια και αγροτοεπιχειρήσεις στο Ανατολικό Βερολίνο, στο Πότσνταμ και στα περίχωρα. Επίσης είχε συμμετάσχει σαν επίσημα τιμώμενη αντιπροσωπεία, στο Αθλητικό Φεστιβάλ Νεολαίας, την ημέρα της Πεντηκοστής του 1949, στη Λειψία.

Ο Γρηγόρης Φαράκος, ο οποίος το καλοκαίρι του 1948 είχε τραυματιστεί σοβαρά, και για μήνες μετά ανάρρωνε στη Βουδαπέστη, κάνει λόγο στα απομνημονεύματά του για συμμετοχή του σε διάφορες αποστολές εκπροσώπησης στο εξωτερικό, από το καλοκαίρι του 1949.  Αναφέρεται σε φεστιβάλ και διεθνείς συγκεντρώσεις νεολαιών στη Πράγα και στη Βουδαπέστη. Τη συγκεκριμένη επίσκεψη όμως φαίνεται πως την είχε ξεχάσει.


Από άγνωστη εκδήλωση: ένα παιδάκι απαγγέλει ανεβασμένο σε καρέκλα
ένα ποίημα. Πίσω του από αριστερά:
γερμανός, Υποστρ. Λάμπρος, Θαν. Γεωργίου, Αντιστρ.  Κικίτσας,
γερμανός. Στον τοίχο, πάνω από την σημαία του ΔΣΕ η επιγραφή: Προς
τους Έλληνες αδελφούς μας
 

Ο γερμανός αξιωματούχος Σβότσερ, μέλος της Κ.Ε. του SED, παραδίδει ένα χρηματικό ποσό της βοήθειας στον Θανάση Γεωργίου.
 

Για τη μαχήτρια του ΔΣΕ ήταν γνωστό μόνο ότι έφερε το όνομα Βικτώρια Τζάιχου (ή Ζάικου) και ότι κατά την διάρκεια της περιοδείας ήταν 19 χρονών. Πολύ πιθανόν να επρόκειτο για ψευδώνυμο, αφού μετά από μια προσωπική έρευνα στην Βουδαπέστη, στην εκεί Ελληνική Κοινότητα των πρώην Ελλήνων Προσφύγων, κανείς δεν γνώριζε το όνομα αυτό.  

Ο σγουρομάλλης μαχητής της φωτογραφίας είναι ο ανθυπολοχαγός Κώστας Μαχαιρίδης (1926-2010) από το χωριό Παναγίτσα της Έδεσσας, ο οποίος έζησε το μεγαλύτερο μέρος της προσφυγιάς με την οικογένειά του στην πόλη Pécs της Ουγγαρίας, όπου εργαζόταν ως μηχανουργός.  Ο άλλος μαχητής ήταν ο Μιχάλης Μπιζάκης  (1920-1987) από τον Αμπελώνα Λάρισας, που έζησε αργότερα ως πολιτικός πρόσφυγας στο χωριό Νίκος Μπελογιάννης της Ουγγαρίας και εργάζονταν ως μεταφορέας πρώτων υλών, μέχρι το 1984 οπότε και επαναπατρίστηκε.

 


Η δεύτερη αντιπροσωπεία τον Ιούνιο 1949. Δεύτερος από δεξιά ο Γρηγόρης Φαράκος.

Από εκδήλωση της Ένωσης Διωχθέντων του Ναζιστικού Καθεστώτος (VVN) σε εργοστάσιο  στο Πότσνταμ,  με ομιλητή τον Θανάση Γεωργίου. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας αναγράφονται επίσης τα ονόματα Βικτώρια Τζάιχου για τη μαχήτρια και Μπιζάκος για τον μαχητή του ΔΣΕ

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

 


  Στο Πότσνταμ τον Ιούνιο 1949: φωτογράφιση με γερμανούς νεολαίους.  Στη μέση ο Γρηγόρης Φαράκος.

Επίσκεψη και συζήτηση με γερμανίδα αγρότισσα. Από αριστερά: Θαν. Γεωργίου,  η μαχήτρια Βικτώρια Τζάιχου, μαχητής του ΔΣΕ και Γερμανοί.

 

  

  

 

 

 

 

 

 

 

  

  

   

ΒΙΝΤΕΟ

Ένα απόσπασμα από τα κινηματογραφικά επίκαιρα της εποχής στην Ζώνη Σοβιετικής Κατοχής (Ανατολική Γερμανία) με θέμα την επίσκεψη της αντιπροσωπείας σε ένα εργοστάσιο στο Πότσνταμ.

   


   

Δημοσιεύθηκε στις 14 Φεβ 2013 από  MrGianniotis

Σε ένα εργοστάσιο σιδηροδρομικών επισκευών στο Πότσνταμ συγκεντρωμένοι εργάτες χαιρετίζουν μια αντιπροσωπεία του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας (καλοκαίρι του 1949).

Μετάφραση των σχολίων του εκφωνητή:

Στο Εργοστάσιο Σιδηροδρομικών Επισκευών του Ράιχ στο Πότσνταμ συγκεντρώθηκαν οι εργάτες για να χαιρετίσουν μια αντιπροσωπεία της Ελεύθερης Δημοκρατικής Ελλάδας. Είναι αντιπρόσωποι του Λαϊκού Στρατού, που εδώ και χρόνια αγωνίζεται ενάντια στη φασιστική κυβέρνηση των Αθηνών. Ο εκπρόσωπός της ο ανθυπολοχαγός Κώστας Μαχαιρίδης: [ομιλία...] 

„- Δεν μπορούμε να πούμε πότε θα τελειώσει αυτός ο αγώνας. Εάν  μας υποστηρίξουν οι εργαζόμενοι και οι παράνομοι συναγωνιστές, τότε αυτή η χρονιά θα είναι αποφασιστική για μας“.

Στην συνέχεια ομιλεί η 19χρονη Βικτώρια Τζάιχου: [ομιλία...]

„- Οι Ελληνίδες και οι «Μακεδόνισσες» γυναίκες υπομένουν τις μεγαλύτερες στερήσεις και πολεμούν στο πλευρό των ανδρών τους , των παιδιών τους, των πατεράδων τους και αδερφών τους. Ο αγώνας αυτός βρίσκει την πλήρη υποστήριξη των δημοκρατικών δυνάμεων σε όλες τις χώρες της γης.“

 *************************************************************************

Μετά από 60 χρόνια, το 2009, 
ο Κώστας Μαχαιρίδης στο σπίτι του, στο Pécs της Ουγγαρίας:

ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΤΗΝ ΟΥΓΓΑΡΙΑ

 


  

Μεταφορτώθηκε στις 26 Δεκ 2010 από  siannis

Ο Μαχαιρίδης Κώστας (πόντιος πολιτικός πρόσφυγας στην Ουγγαρία) με την ποντιακή λύρα

PECS HUNGARY 2009

görög népzene

líra görög hangszer (pontiaka

Pontosz (Πόντος)

   **************************************************************

Πηγές:

- Προφορικές μαρτυρίες του Θανάση Γεωργίου στο Βερολίνο

- Stergiou, Andreas: Im Spagat zwischen Solidarität und Realpolitik - Die Beziehungen zwischen Griechenland und der DDR und das Verhältnis der SED zur KKE, Mannheim 2001.

- Troebst, Stefan: Die „Griechenlandkinder-Aktion“ 1949/50 – Die SED und die Aufnahme minderjähriger Bürgerkriegsflüchtlinge aus Griechenland in der SBZ/DDR. (Zeitschrift für Geschichtswissenschaft 52 (2004), H. 8, S. 717-736)

 

  

      αριθμός επισκεπτών