"Εκτίμηση και
Αξιοποίηση των Υδατικών Πόρων της Ηπείρου"
Μ.Α. Μιμίκου, Καθηγήτρια Ε.Μ.Π
Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, ΕΜΠ
Τομέας Υδατικών Πόρων, Υδραυλικών και Θαλασσίων Έργων
Εργαστήριο Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η ορθή εκτίμηση και πρόβλεψη των υδατικών πόρων, ο κατάλληλος
σχεδιασμός των υδραυλικών έργων αξιοποίησης και η ορθολογική διαχείριση
του συνολικού τομέα του νερού σε επίπεδο χώρας αλλά και σε τοπικό
επίπεδο υδρολογικής λεκάνης ή περιφέρειας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις
για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Η συνεχής επιδείνωση και υποβάθμιση
της ποιότητας του περιβάλλοντος και του υδατικού περιβάλλοντος
ειδικότερα, έχουν επιφέρει δραματικές αλλαγές στην ποσότητα, ποιότητα
και διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων. Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο
πολύπλοκη και δύσκολη υπό το πρίσμα των αλλαγών του κλίματος (φαινόμενο
θερμοκηπίου) και χρήσεων γης (μείωση δασικών εκτάσεων, αύξηση
αστικοποίησης κλπ). Με αυτά τα δεδομένα, η προστασία, ορθολογική
διαχείριση και αξιοποίηση των υδατικών πόρων, αποτελούν κομβικά σημεία
πολιτικής στρατηγικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο.
Σ' αυτό το πλαίσιο, η εκτίμηση του υδατικού δυναμικού στο Υδατικό
Διαμέρισμα της Ηπείρου, του οποίου η γεωγραφική θέση καθορίζει σε μεγάλο
βαθμό τα κλιματικά και υδρολογικά του χαρακτηριστικά, είναι ιδιαίτερα
σημαντική. Η παρουσία της οροσειράς της Πίνδου που διασχίζει τη χώρα από
βορειοδυτικά προς νότια επηρεάζει δραστικά τις διαδικασίες βροχόπτωσης
διαμορφώνοντας το σαφώς ιδιόμορφο υδρολογικό καθεστώς της Ελλάδας, στο
οποίο τα δυτικά διαμερίσματα της χώρας δέχονται μεγαλύτερο ποσοστό
βροχοπτώσεων σε σχέση με τα ανατολικά.
Στην εργασία αυτή γίνεται μια σύντομη παρουσίαση του υδρολογικού
καθεστώτος της Ηπείρου με εκτιμήσεις για τις υδρολογικές μεταβλητές και
τους υδατικούς πόρους της περιοχής και εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα.
1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το νερό μαζί με τον αέρα και το έδαφος αποτελούν τις κύριες πηγές
απ' όπου ο άνθρωπος μπορεί να αντλήσει πόρους και αγαθά για να βελτιώσει
τη ζωή του. Οι υδατικοί πόροι είναι βασικό αγαθό για τη ζωή και το
περιβάλλον στον πλανήτη μας, αλλά και ρυθμιστικός παράγοντας της
οικονομικής, τεχνολογικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης των
χωρών. Επίσης, είναι ένα διεθνές ζήτημα και πρόβλημα το οποίο απασχολεί
την παγκόσμια κοινότητα και δημιουργεί διενέξεις – πολλοί πιστεύουν ότι
μπορεί να αποτελέσει την αιτία ενός μελλοντικού πολέμου – ανάμεσα σε
χώρες που μοιράζονται νερά από διασυνοριακά ποτάμια, λίμνες και
υπόγειους υδροφορείς. Αν και το νερό φαίνεται να υπάρχει σε αφθονία στη
γη, αφού το 70% της επιφάνειας της καλύπτεται απ' αυτό, η τελικά
διαθέσιμη και κατάλληλη για χρήση ποσότητα είναι πολύ μικρή. Και αυτό
γιατί το 98% του νερού της γης βρίσκεται στις θάλασσες, στους ωκεανούς
και στους πάγους ενώ από το υπόλοιπο το μεγαλύτερο μέρος είναι τεχνικά
μη εκμεταλλεύσιμο (π.χ. βρίσκεται σε βάθος μεγαλύτερο των 800μ) ή είναι
υφάλμυρο και άρα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο. Μόνο το
0,6% του νερού σε παγκόσμια κλίμακα θεωρείται κατάλληλο και διατίθεται
για χρήση. Αυτή η ήδη περιορισμένη ποσότητα των διαθέσιμων υδατικών
πόρων είναι ανομοιόμορφα κατανεμημένη στο χώρο. Υπάρχουν χώρες οι οποίες
έχουν αφθονία νερού και άλλες που έχουν μεγάλες ελλείψεις ή είναι
έρημοι. Ακόμα και στο εσωτερικό των χωρών οι υδατικοί πόροι δεν
διατίθενται ομοιόμορφα, γεγονός που προκαλεί σοβαρές τοπικές διενέξεις
μεταξύ των χρηστών. Η διαθεσιμότητα στο χρόνο είναι επίσης άνιση αφού το
νερό του χειμώνα (που συχνά είναι πλημμυρικό) χρειάζεται περισσότερο το
καλοκαίρι για συγκεκριμένες χρήσεις (άρδευση, τουρισμός, κλπ). Η
εξαιρετικά περιορισμένη διαθεσιμότητα του νερού, η άνιση χωρο-χρονική
κατανομή του, αλλά και η συνεχώς επιδεινούμενη ποιότητά του, καθιστούν
τους υδατικούς πόρους αγαθό σε ανεπάρκεια.
Για να αξιοποιηθούν σωστά οι υδατικοί πόροι και να
αντιμετωπισθούν στο μέτρο του δυνατού αυτά τα αρνητικά για τον
καταναλωτή χαρακτηριστικά τους, χρειάζεται να γίνουν έργα [1]. Τα
υδραυλικά έργα είναι αυτά που διασφαλίζουν την επάρκεια του νερού σε
κάποια περιοχή ανάλογα με τη ζήτηση, που ρυθμίζουν κατάλληλα την
ποσότητά του στο χρόνο (π.χ. ταμιευτήρες), που διανέμουν το νερό στο
χώρο (π.χ. δίκτυα ύδρευσης), που προστατεύουν από τη πλημμυρική δράση
του (αντιπλημμυρικά έργα) και που διατηρούν την ποιότητά του (π.χ.
βιολογικοί καθαρισμοί). Μέσα απ' αυτά τα έργα εξυπηρετείται κυρίως η
ζήτηση για τις διάφορες χρήσεις του νερού (αγροτική, αστική,
βιομηχανική, ενεργειακή). Οι υδατικοί πόροι, τα υδραυλικά έργα και οι
χρήσεις νερού είναι συνιστώσες αλληλένδετες και επηρεαζόμενες που
συγκροτούν τον συνολικό τομέα του νερού μιας χώρας και πρέπει να
αντιμετωπίζονται με κοινή οπτική γωνία, τουλάχιστον όσον αφορά στον
τομέα της πολιτικής, της διαχείρισης και των αποφάσεων.
Στον τομέα της πολιτικής και της διαχείρισης σχετικά με το νερό
ήδη συζητείται και μορφοποιείται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η Οδηγία – Πλαίσιο
για τα Νερά (2000/60), που αφορά στην ανάπτυξη συνθηκών και της γνώσης
για την ορθολογική χρήση των υδατικών αποθεμάτων της κάθε χώρας. Τελικός
στόχος της Οδηγίας είναι η διατήρηση της "καλής οικολογικής κατάστασης"
των υδροφορέων μέσα από την μελέτη και εφαρμογή "σχεδίων διαχείρισης"
για κάθε υδρολογική περιφέρεια. Η Οδηγία αντιμετωπίζει με ενιαίο τρόπο
τον συνολικό τομέα του νερού και έχει υψηλές απαιτήσεις και προδιαγραφές
για στοιχεία, αναλύσεις, μοντέλα κλπ που αφορούν ένα σύνολο πολλών
επιμέρους συνιστωσών (π.χ. επιφανειακά, υπόγεια και θαλάσσια ύδατα,
οικοσυστήματα κλπ). Είναι ένα είδος "καταστατικού χάρτη" για τα νερά με
τον οποίο όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες και φυσικά η Ελλάδα είναι
υποχρεωμένες να συμμορφωθούν στα επόμενα χρόνια.
Η Ελλάδα στον τομέα του νερού, εν' όψει και της υποχρέωσής της
για άμεση εφαρμογή της Οδηγίας, βρίσκεται ανέτοιμη. Τα πράγματα δεν
έχουν μπει ακόμα στη σωστή τροχιά ιδιαίτερα στον τομέα της οργάνωσης.
Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο της γενικής κατάστασης του τομέα του
νερού σε εθνικό επίπεδο, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να γίνουν επιμέρους
μελέτες εκτίμησης, διαχείρισης και ανάπτυξης των υδατικών πόρων σε
περιφερειακό επίπεδο, δηλαδή σε επίπεδο λεκάνης απορροής ή υδατικών
διαμερισμάτων, όπως εξάλλου απαιτεί και η Οδηγία 2000/60 [2].
Στην εργασία αυτή γίνεται εκτίμηση των υδρολογικών μεταβλητών στο
υδατικό διαμέρισμα της Ηπείρου, προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα
συμπεράσματα για το υδατικό καθεστώς και κατ' επέκταση για την σωστή
διαχείριση αλλά και εκμετάλλευση των υδατικών πόρων της περιοχής.
2.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΥΔΑΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
Ø
Γενικά
Οι διαδικασίες βροχόπτωσης στην Ελλάδα επηρεάζονται δραστικά από
την οροσειρά της Πίνδου η οποία διασχίζει τη χώρα από βορειοδυτικά προς
νότια. Η μέση ετήσια βροχόπτωση ξεπερνά τα 1500mm στις ορεινές περιοχές
της Δυτικής Ελλάδας ενώ στα ανατολικά διαμερίσματα της χώρας η τιμή αυτή
μπορεί να πέσει ακόμα και στα 400mm.
Στο Σχήμα 1 φαίνεται σαφώς το ιδιόμορφο υδρολογικό καθεστώς της
χώρας μας. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η Δυτική Ελλάδα δέχεται
το μεγαλύτερο μέρος των βροχοπτώσεων ενώ η Ανατολική Ελλάδα με τα νησιά
του Αιγαίου και την Κρήτη έχουν σημαντικά μικρότερες βροχοπτώσεις.
Σχήμα 1: Κατανομή μέσης ετήσιας κατακρήμνισης στην Ελλάδα
Η Ήπειρος ανήκει στο Δυτικό τμήμα της Ελλάδας (όπως φαίνεται και
στο Σχήμα 2) με αποτέλεσμα το ποσοστό των βροχοπτώσεων που δέχεται να
είναι μεγάλο.
Σχήμα 2: Στο χάρτη διακρίνονται οι Νομοί του διαμερίσματος της
Ηπείρου: Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας, Πρέβεζας και Άρτας
Στο Σχήμα 3 φαίνεται η κατανομή των μετρητικών σταθμών (ΔΕΗ, ΕΑΑ,
ΥΠΓΕ, ΥΠΕΧΩΔΕ) από τις μετρήσεις των οποίων προκύπτουν οι υδρολογικές
μεταβλητές για το Υδατικό Διαμέρισμα της Ηπείρου. Στο ίδιο σχήμα
διακρίνονται το ανάγλυφο, το υδρογραφικό δίκτυο της Ηπείρου, καθώς και
οι μεγαλύτερες πόλεις της.
Σχήμα 3: Κατανομή μετρητικών σταθμών
Κατακρήμνιση - Βροχόπτωση
Η μέση ετήσια κατακρήμνιση για το Υδατικό διαμέρισμα της Ηπείρου
είναι 1300mm και η κατανομή της παρουσιάζεται αναλυτικά στο Σχήμα 4 που
ακολουθεί..
Σχήμα 4: Κατανομή βροχοπτώσεων για το Υδατικό Διαμέρισμα της
Ηπείρου
Όπως φαίνεται και στο παραπάνω Σχήμα οι κατακρημνίσεις στο
Υδατικό Διαμέρισμα της Ηπείρου είναι αυξημένες με τιμές που κυμαίνονται
μεταξύ 780mm (ελάχιστη) και 2.200mm (μέγιστη). Μάλιστα η περιοχή των
Ιωαννίνων φαίνεται να είναι περισσότερο υγρή από πλευράς κατακρημνίσεων
σε σχέση με την Πρέβεζα και την Άρτα.
Στα Σχήματα 5 και 6 μπορούμε να διακρίνουμε την καμπύλη τάσεως
των ετησίων βροχοπτώσεων για την Ήπειρο και το διάγραμμα των μέσων
μηνιαίων βροχοπτώσεων στην ίδια περιοχή, αντίστοιχα.
Σχήμα 5: Τάση ετησίων βροχοπτώσεων για το Υδατικό Διαμέρισμα της
Ηπείρου
Στο Σχήμα 5 παρατηρούνται οι διακυμάνσεις της βροχόπτωσης στο
χρόνο. Μια γενικότερη διαπίστωση είναι ότι η βροχόπτωση μειώνεται
σταδιακά τα τελευταία 40 χρόνια όπως δείχνει και η γραμμή τάσης.
Σχήμα 6: Διάγραμμα μέσης μηνιαίας κατακρήμνισης
Στο Σχήμα 6 φαίνεται ότι η κατακρήμνιση στην Ήπειρο παρουσιάζει
μέγιστο τους μήνες Νοέμβριο (που είναι και ο μήνας των βροχών για την
Ελλάδα) και Δεκέμβριο, ενώ ο Ιούλιος είναι ο πιο ξηρός από πλευράς
κατακρημνίσεων μήνας.
Εξατμισοδιαπνοή
Η πραγματική εξατμισοδιαπνοή είναι σημαντική υδρολογική απώλεια
τόσο από τους επιφανειακούς φορείς όσο και από τις ανώτερες εδαφικές
στρώσεις. Η μέση ετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή για το Υδατικό
Διαμέρισμα της Ηπείρου είναι 463mm. Στο Σχήμα 7 παρουσιάζεται η κατανομή
της πραγματικής εξατμισοδιαπνοής της Ηπείρου.
Σχήμα 7: Κατανομή Πραγματικής εξατμισοδιαπνοής για το Υδατικό
Διαμέρισμα της Ηπείρου
Η κατανομή της πραγματικής εξατμισοδιαπνοής όπως φαίνεται στο
Σχήμα 7 ακολουθεί όμοια κατανομή με αυτή της κατακρήμνισης που
παρουσιάστηκε στο Σχήμα 5 και οι τιμές της κυμαίνονται μεταξύ 300mm
(ελάχιστη) και 545mm (μέγιστη). Έτσι η τιμή της πραγματικής
εξατμισοδιαπνοής είναι περισσότερο αυξημένη στην περιοχή της πόλης των
Ιωαννίνων σε σχέση με τις τιμές στις περιοχές της Πρέβεζας και της
Άρτας. Ενώ οι χαμηλότερες τιμές της παρουσιάζονται στο βορειοδυτικό
κομμάτι του Υδατικού διαμερίσματος της Ηπείρου.
Θεωρητικά η ανώτερη τιμή της εξατμισοδιαπνοής ονομάζεται Δυνητική
εξατμισοδιαπνοή. Η κατανομή της Δυνητικής εξατμισοδιαπνοής για το
Υδατικό Διαμέρισμα της Ηπείρου διαφαίνεται στο Σχήμα 8 που ακολουθεί.
Σχήμα 8: Κατανομή Δυνητικής εξατμισοδιαπνοής για το Υδατικό
Διαμέρισμα της Ηπείρου
Η μέση ετήσια Δυνητική εξατμισοδιαπνοή για το Υδατικό Διαμέρισμα
της Ηπείρου είναι 992mm. Όπως παρατηρούμε στο Σχήμα 8 η Δυνητική
εξατμισοδιαπνοή μεταβάλλεται αυξανόμενη από Βορρά προς Νότο με τιμές που
κυμαίνονται μεταξύ 752mm (ελάχιστη) και 1.121mm (μέγιστη).
Δείκτης ξηρότητας
Ένας επίσης πολύ σημαντικός υδρολογικός δείκτης είναι ο Δείκτης
ξηρότητας που προκύπτει ως ο λόγος της συνολικής κατακρήμνισης προς τη
δυνητική εξατμισοδιαπνοή και αποτελεί κριτήριο χαρακτηρισμού του
κλίματος μια περιοχής.
Πιο συγκεκριμένα ανάλογα με την τιμή του δείκτη ξηρότητας, οι
περιοχές χαρακτηρίζονται ως εξής:
.....< 0,20 à ξηρές
περιοχές
0,20 < ......< 0,49 à
σχεδόν ξηρές περιοχές
0,50 < ......< 0,74 à
σχεδόν υγρές περιοχές
.....> 0,75 à υγρές
περιοχές
Η κατανομή του δείκτη ξηρότητας για το Υδατικό Διαμέρισμα της
Ηπείρου φαίνεται στο Σχήμα 9
Σχήμα 9: Κατανομή του δείκτη ξηρότητας στο Υδατικό Διαμέρισμα της
Ηπείρου
Σύμφωνα με τις τιμές του υπομνήματος ο δείκτης ξηρότητας για το
Υδατικό διαμέρισμα της Ηπείρου έχει ελάχιστη τιμή 0,77 γεγονός που δίνει
στο τοπικό κλίμα το χαρακτηρισμό της υγρής περιοχής
Απορροή
Η κατανομή της απορροής στην Ελλάδα παρουσιάζει ανάλογη με τη
βροχόπτωση άνιση κατανομή. Στο Δυτικό τμήμα της χώρας παρουσιάζονται οι
υψηλότερες τιμές απορροής. Στο Σχήμα 10 παρουσιάζεται η συνολική
κατανομή της απορροής στην Ελλάδα
Σχήμα 10: Κατανομή της συνολικής απορροής στην Ελλάδα
Όπως φαίνεται και στο Σχήμα 10 οι τιμές της απορροής παρουσιάζουν
μέγιστο στα δυτικά της Ελλάδας με κύρια περιοχή αιχμής το Υδατικό
Διαμέρισμα της Ηπείρου που στο Σχήμα περικλείεται από τη λεπτή
διακεκομμένη λευκή γραμμή.
Συγκεκριμένα για το Υδατικό Διαμέρισμα της Ηπείρου η κατανομή της
απορροής φαίνεται στο Σχήμα 11.
Σχήμα 11: Κατανομή της απορροής στο Υδατικό διαμέρισμα της
Ηπείρου
3.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΥΔΑΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥ ΜΕΤΣΟΒΟΥ
Όπως φαίνεται στο χάρτη του Σχήματος 12,ο Δήμος Μετσόβου
βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του Νομού Ιωαννίνων.
Σχήμα 12: Θέση Μετσόβου
Τα όρια του Δήμου Μετσόβου φαίνονται χαρακτηριστικά στο Σχήμα 13
Σχήμα 13: Με κίτρινη γραμμή φαίνονται τα όρια του Δήμου Μετσόβου
Στο ίδιο Σχήμα διακρίνονται οι σταθμοί που έχουν εγκατασταθεί, το
ανάγλυφο το υδρολογικό δίκτυο καθώς και τις λεκάνες του δήμου.
Διακρίνονται επίσης τα δυο ποτάμια που διασχίζουν το Δήμο Μετσόβου (ο
Αώος και ο Μετσοβίτικος).
Κατακρήμνιση
Στο Σχήμα 14 παρουσιάζεται η κατανομή της κατακρήμνισης στο Δήμο
Μετσόβου.
Σχήμα 14: Κατανομή της κατακρήμνισης στο Δήμο Μετσόβου
Στο παραπάνω Σχήμα είναι φανερή η σταδιακή μείωση των τιμών τις
κατακρήμνισης από τα δυτικά προς τα ανατολικά διαμερίσματα του Δήμου, με
τιμές που κυμαίνονται μεταξύ 1.350mm και 1.050mm. Στα δυτικά του Δήμου η
τιμή της κατακρήμνισης ξεπερνάει την τιμή της μέσης ετήσιας
κατακρήμνισης που αντιστοιχεί στο Υδατικό διαμέρισμα της Ηπείρου.
Πραγματική Εξατμισοδιαπνοή
Η κατανομή της πραγματικής εξατμισοδιαπνοής παρουσιάζεται στο
Σχήμα 15.
Σχήμα 15: Κατανομή πραγματικής εξατμισοδιαπνοής στο Δήμο Μετσόβου
Όπως φαίνεται και από το παραπάνω Σχήμα, η πραγματική
εξατμισοδιαπνοή στον Δήμο του Μετσόβου δεν ακολουθεί την κατανομή της
κατακρήμνισης, έχει τη δομή ομόκεντρων κύκλων παρουσιάζοντας μείωση από
την πόλη του Μετσόβου προς την περιφέρεια με τιμές που κυμαίνονται
μεταξύ 475mm και 435mm.
Δυνητική Εξατμισοδιαπνοή
Αντίθετα η δυνητική εξατμισοδιαπνοή μεταβάλλεται αυξανόμενη από
τα ανατολικά προς τα δυτικά του Δήμου Μετσόβου, ακολουθώντας αντίθετη
κατανομή με αυτή της κατακρήμνισης όπως φαίνεται και στο Σχήμα 16.
Σχήμα 16: Κατανομή της δυνητικής εξατμισοδιαπνοής στο δήμο
Μετσόβου
Δείκτης ξηρότητας
Η κατανομή του δείκτη ξηρότητας για το Δήμο του Μετσόβου
παρουσιάζεται στο Σχήμα 17.
Σχήμα 17: Κατανομή του δείκτη ξηρότητας στο Δήμο Μετσόβου
Παρατηρούμε ότι οι τιμές του δείκτη ξηρότητας κυμαίνονται μεταξύ
1,1 (ελάχιστη) και 1,55 (μέγιστη). Μάλιστα στην περιοχή κοντά στα όρια
της πόλης του Μετσόβου ο δείκτης ξηρότητας παρουσιάζεται ιδιαίτερα
αυξημένος και ελαττώνεται προς τα ανατολικά διαμερίσματα του Δήμου.
4.ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΉΠΕΙΡΟ
Η Ήπειρος καταλαμβάνει το 5,7% της συνολικής ζήτησης νερού στην
Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος του νερού δαπανάται για αγροτική κυρίως
χρήση, όπως φαίνεται και στο Σχήμα 18 που ακολουθεί.
Σχήμα 18: Κατανομή της ζήτησης του νερού στην Ήπειρο
Η ζήτηση του νερού για το Υδατικό Διαμέρισμα της Ηπείρου
συγκριτικά με το σύνολο της Ελλάδας και για τις διάφορες χρήσεις,
παρουσιάζεται στα σχήματα που ακολουθούν.
Σχήμα 19: Αγροτική ζήτηση
Σχήμα 20: Αστική ζήτηση
Σχήμα 21: Βιομηχανική ζήτηση
5.ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ – ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
Η Ήπειρος βρίσκεται στην χαμηλότερη θέση από όλες τις περιφέρειες
της Ελλάδας αν όχι από όλες τις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
σχετικά με τους περισσότερους αναπτυξιακούς δείκτες.
Καλύπτεται κατά βάση από ορεινές εκτάσεις σε ποσοστό 77%.
Προϋποθέσεις για σημαντική προώθηση της αναπτυξιακής διαδικασίας της
περιφέρειας αυτής, αποτελεί η Αγροτική Ανάπτυξη – Ανάπτυξη των Ορεινών
της Όγκων. Για την προώθηση της αγροτικής ανάπτυξης στην Περιφέρεια,
έχουν προγραμματιστεί έργα γεωργικής υποδομής και μεγάλος αριθμός
συμπληρωματικών δράσεων για την στήριξη των αγροτικών δραστηριοτήτων.
Για παράδειγμα σημαντικά έργα υποδομής στον αγροτικό τομέα είναι τα
αρδευτικά έργα Παραμυθιάς, Μαργαριταρίου, Αχέροντα κτλ. Τα αγροτικά έργα
υποδομής στοχεύουν στη βελτίωση της αποδοτικότητας των γεωργικών
καλλιεργειών με παράλληλη αναδιάρθρωσή τους, για την αύξηση των
γεωργικών εισοδημάτων και την παραμονή του γεωργικού πληθυσμού της
Περιφέρειας στον αγροτικό χώρο.
Όπως προαναφέρθηκε η γεωγραφική θέση της Ηπείρου την καθιστά
προνομιούχο από πλευράς κατακρημνίσεων σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα.
Εξαιτίας των πολλών κατακρημνίσεων όμως κρίνεται απαραίτητη η ύπαρξη
κατάλληλου αποχετευτικού δικτύου ομβρίων, στην ευρύτερη περιοχή και
κυρίως στις μεγάλες πόλεις ώστε να αποφευχθούν καταστροφές από πλημμύρες
[3]. Σε κάθε περιοχή ενδιαφέροντος πρέπει να γίνει μια σωστή μελέτη της
αντιπλημμυρικής προστασίας, που θα βασίζεται στην συνολική θεώρηση των
λεκανών απορροής στις κρίσιμες από πλευράς πλημμυρών θέσεις. Αντίστοιχη
μέριμνα αντιπλημμυρικής προστασίας θα πρέπει να δοθεί και για τα ποτάμια
και τις λίμνες της περιοχής.
Η παρουσία πολλών ποταμών έδωσε την ευκαιρία για την κατασκευή
στην Ήπειρο υδροηλεκτρικών σταθμών της ΔΕΗ. Για παράδειγμα, έχουν
κατασκευαστεί Υδροηλεκτρικοί σταθμοί στις Πηγές Αώου στο Μέτσοβο, στο
ποταμό Λούρο στη Φιλιππιάδα και επίσης στο Πουρνάρι στην Άρτα. Η
αξιοποίηση αυτή θα πρέπει να συνεχιστεί κυρίως σε θέσεις μεσαίας και
μικρής υδροδυναμικής εκμετάλλευσης, αλλά και γενικότερα θα πρέπει να
γίνουν έργα αξιοποίησης των άφθονων υδατικών πόρων της περιοχής, έτσι
ώστε να βοηθηθεί η αναπτυξιακή της πορεία.
6.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
- Η Ελλάδα στο τομέα του νερού, εν όψει και της υποχρέωσης της για
άμεση εφαρμογή της Οδηγίας, βρίσκεται ανέτοιμη. Βασικό ζήτημα που
χρήζει άμεσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης είναι η χάραξη και
υλοποίηση Εθνικής Υδατικής Πολιτικής. Ιδιαίτερα θέματα άμεσης
προτεραιότητας είναι η έγκαιρη και ορθή εφαρμογή της Ευρωπαϊκής
Οδηγίας Πλαίσιο και ο εξορθολογισμός των χρήσεων του νερού ιδιαίτερα
στον αγροτικό τομέα.
þ
Στον
τομέα της εθνικής πολιτικής για το νερό έχει ήδη ψηφιστεί από τη
βουλή το σχέδιο νόμου "Προστασία και διαχείριση των υδάτων –
Εναρμόνιση με την Οδηγία '2000/60/ΕΚ...". Ανάμεσα στα άλλα στον νόμο
αυτό προβλέπεται η δημιουργία ενός εθνικού φορέα για τα νερά, του
οποίου η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων υπάγεται σε Ειδική Γραμματεία του
ΥΠΕΧΩΔΕ. Παρά τις όποιες αδυναμίες και τα προβλήματα που μπορεί
κανείς να δει σε αυτό το νόμο, είναι βέβαιο ότι αποτελεί ένα βήμα
προς την ορθή κατεύθυνση.
þ
Η
ενσωμάτωση στην Ελληνική πραγματικότητα και υλοποίηση της Ευρωπαϊκής
Οδηγίας – Πλαίσιο για τα Νερά είναι επίσης ένα βασικό ζήτημα. Θα
πρέπει να ξεκινήσει άμεσα η οργάνωση της εφαρμογής της Οδηγίας σε
υψηλό επίπεδο επιστημονικό και τεχνικό, με ανάλογη ενεργοποίηση και
εκπροσώπηση στην Ευρώπη, σε όλους τους τομείς που θίγει η Οδηγία. Ας
σημειωθεί εδώ ότι η Ελλάδα σε αντίθεση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές
χώρες θα ξεκινήσει από ένα ακόμα πιο πρωταρχικό στάδιο στον τομέα
τουλάχιστον της εκτίμησης των διαθέσιμων υδατικών πόρων, σε επίπεδο
υδρολογικής λεκάνης και υδατικού διαμερίσματος.
- Στην εργασία αυτή γίνεται εκτίμηση των υδρολογικών μεταβλητών
του υδατικού διαμερίσματος της Ηπείρου. Η ανάλυση αυτών των
μεταβλητών δείχνει μια περιοχή με εξαιρετικά υψηλές κατακρημνίσεις
και απορροές σε σχέση με τις άλλες περιοχές της Ελλάδας και με
ιδιαίτερα υγρό κλίμα.
- Παρά την υψηλή διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων η περιοχή αυτή
χαρακτηρίζεται από χαμηλούς δείκτες ανάπτυξης. Το αναπτυξιακό
πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Χρειάζονται έργα υποδομής
που αφορούν στην αντιπλημμυρική προστασία, έργα αξιοποίησης υδατικών
πόρων (όπως υδροηλεκτρικά κλπ) και έργα αγροτικής ανάπτυξης,
ιδιαίτερα στους ορεινούς όγκους της περιφέρειας.
ΚΥΡΙΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1.Μ.Α. Μιμίκου., (1994). "Τεχνολογία Υδατικών Πόρων", 564 σελ. (Δίτομο
Βιβλίο, Εκδότης: Παπασωτηρίου).
2.Μ.Α. Μιμίκου., (2003). "Οι Υδατικοί Πόροι της Ελλάδας - Παρόν και
Μέλλον, Ημερίδα για την Διαχείριση Υδατικών Πόρων. Απαιτήσεις της
Οδηγίας 2000/60/ΕΕ, Κόρινθος 12/2003
3.Μ.Α. Μιμίκου., (2004). "Το πλημμυρικό καθεστώς στην Ελλάδα", Περιοδικό
Υδροοικονομία.
"Assessment and Exploitation of Water Resources in
Ipeiros"
Μ.Α. Mimikou, Professor of N.T.U.A
Faculty of Civil Engineering
Department of Water Resources & Maritime Engineering
Laboratory of Hydrology and Water Resources Management
Abstract
The sustainable development in the water environment is based on the
assessment and prediction of water resources, the appropriate design of
hydraulic works and the integrated management of the water resources at
a national and regional level. Continues deterioration and degradation,
especially in the aquatic environment, have caused dramatic changes in
the quantity, the quality and the availability of water resources. The
situation becomes more and more difficult and complicated due to the
anticipated climate change (greenhouse phenomenon) and the land use
changes (deforestation, urbanization etc). The protection and the
rational management of water resources are critical issues for the
national water policy.
The assessment of the water potential is of great importance, especially
in the hydrological region of Ipiros, where the climatic characteristics
are influenced mainly by the geographical position. Pindos mountain
range crosses Greece from North – West to the South and influences the
hydrologic regime of the country, which is characterized by an uneven
profile: higher amounts of precipitation are observed in the Western
than in the Eastern countryside.
An attempt is made in this paper to assess the hydrologic regime of the
Ipiros region. Useful conclusions are also derived.