Πολιτισμός

Παραδοσιακές Τέχνες στην Ήπειρο

Οι Μετσοβίτες ξυλογλύπτες (ονόματα Μετσοβιτών ξυλογλυπτών)

Τριαντάφυλλος Σιούλης

Το Μέτσοβο έχει πολύ μεγάλη παράδοση στην ξυλογλυπτική τέχνη και διασώζονται ονόματα περίφημων ξυλογλυπτών, οι οποίοι ταξίδευαν επίσης σ' όλες τις ελληνοκατοικούμενες περιοχές, στα Βαλκάνια αλλά και αλλού.

Ο Γ. Πλατάρης στο αξιολογότατο έργο του, "Το Σημειωματάρι ενός Μετσοβίτη", διασώζει ονόματα πολλών Μετσοβιτών ξυλογλυπτών. Στο σημείο που αναφέρεται στο γάμο του συντάκτη του χειρόγραφου ημερολογίου των ετών 1871- 1943, Δημ. Μέρανου, ο οποίος είχε καλέσει τους ξυλογλύπτες φίλους και συντεχνίτες του ξυλογλύπτη πατέρα του Γ. Μέρανου ή Μηλιώτη ή Μπαλτζόη, αναφέρει τα ονόματα τους:

Ιωάννη Τίτρα,
Σεργ.Καλδάρα,
Ιω.Μπαρόσιου,
Γεωργ. Αθαν. Τσουρέκα,
Σπυρ. Δ. Νταφίτση,
Αναστ. Ζενέλη,
Τριαντ. Μπελημπάση και
Κώστα Νάκο Κατσώρα.

Επίσης διασώζει κι ονόματα άλλων Μετσοβιτών ταλιαδόρων, όσα μπόρεσε στην 20ετή έρευνά του να βρει και διασώσει «σαν ελάχιστο μνημόσύνο στην άξιά τους μνήμη».

Αυτοί είναι οι εξής:

Δημήτριος Πούλιος ή Σιαϊτάνης,
Κώτσιος Πούλιος ή Σιαϊτάνης,
Ζήσης Πούλιος ή Σιαϊτάνης,
Κώστας Νγκιόσανος ή Ντουλμπίος,
Κώστας Σιούσιανος ή Ανωτοπίτης,
Νικόλαος Γκιώνης,
Γιάννης Γκιώνης,
Χρήστος Γκιώνης,
Γιώργης Γκιώνης,
Γιάννης Γκιώνης,
Γιώργης Γκιώνης,
Βασίλης Πασκούλης,
Νικόλας Πασκούλης,
Γιάννης Πασχούλης,
Βασίλης Πασχούλης,
Δημήτρης Πασχούλης,
Τόλης Τάση Πασχούλης,
Μιχάλης Μπάρσιας,
Χρήστος Μπάρσιας,
Γιώργης Νταφίτσης,
Βασίλης Νταφίτσης,
Αναστάσης Μούσκου ή Μόσχος,
Θεμελής Μήτσας,
Νικόλας Μήτσας,
Γιώργης Μήτσας,
Κώστας Δημότης,
Νικόλας Σντρίτσας.
Γιάννης Σντρίτσας,
Νικόλας Κόνης,
Γιαννούσιος Πέτρης ή Κωστάκης,
Δημήτρης Πέτρης ή Κωστάκης,
Στέργιος Αρντάνης,
Βασίλης Πέρτσαλης ή Γκίζας,
Αθανάσιος Πέρτσαλης ή Γκίζας,
Κύργος Ντάλας,
Γιάννης Πέτρης,
Στέργιος Πέτρης,
Γιώργης Πέτρης (ο οποίος στη συνέντευξή του στη Χατζημιχάλη αναφέρεται και στον ξυλογλύπτη Καραϊσκάκη από την Κουτσούφλιανη),
Νικ. Ρόζος ή Τρίχας,
Γούσιος Κώστα Νάκου ή Κατσώρας,
Νικόλαος Μέρανος ή Μηλιώτης,
Γ. Παήλας με τα παιδιά του από τ' Ανήλιο, που όλα τους τα χρόνια δούλευαν στη Ρουμανία.

Ακόμη ο ίδιος συγγραφέας αλλού αναφέρει τον Αθανάσιο Μιχ. Μερτζιάνη, που έμαθε την τέχνη του ξυλογλύπτη από τον παππού του Γιώργη Αθ. Τσιουρέκα. Σε συμφωνητικό που κατέχει ο Πλατάρης αναφέρει ξυλογλύπτες με το όνομα Μήχο Παλαμά, Ζιώγο (βλαχ. Γιώργος) Χειμώνα, Αντώνιο Σούλτη καθώς και το παιδί (προφανώς για βοηθοί) του Κώστα Μπάρσια και του Γεωργίου Γουδέβενου. Αλλά και σε άλλη εργασία του ο Πλατάρης αναφέρεται στα παιδιά του Στέργιου Βαρδάκα και το Μετσοβίτη ζωγράφο και χρυσωτή Στέργιο Πήλια, τον ξυλογλύπτη Δημήτρη Πέτρη, τον Ηρακλή και Ντάφο Νταφίτση, τον παλαίμαχο αρχιταλιαδόρο Νικόλα Μπλέτσο και τον σπουδαίο Κύργο Ν. Βίρο (1884-1973), τον Μιχάλη Μπάρσια και τον γιο του Χρήστο, καθώς ξανά επίσης και τους Βασίλη Πέτρη ή Πέρτσαλη και τον γιο του Νάση Πέτρη ή Πέρτσαλη ή Γκίζα και τον Νικόλαο Μήτσια.

Στα 1821, ο επίσης Μετσοβίτης Κώστας Κόλη με τον Κώστα Ματσούκο «σκάλισαν το τέμπλο του ναού της Παναγίας της Μεσοχώρας στο Στενίμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας, σύμφωνα με την επιγραφή ...ΜΑΪΣΤΟΡΟΙ ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΛΗ, ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΤΣΟΥΚΟΣ ΜΕΤΣΟΒΙΤΕΣ...».

Ίσως θα έπρεπε στο σημείο αυτό να αναφέρουμε και ονόματα σύγχρονων Ηπειρωτών ξυλογλυπτών. Έχουμε λοιπόν στο Μέτσοβο:

Βαρσάνης Παναγιώτης του Κωνσταντίνου
Γκαμπράνης Ιωάννης του Κωνσταντίνου
Γκοργκούλης Μιχαήλ του Κωνσταντίνου
Κουτσαμάνης Απόστολος του Δημητρίου
Μαυρογιώργος Χρήστος του Γεωργίου
Μερτζάνη αδερφοί (Ιωάννης, Αθανάσιος και το παιδί του Αθανασίου, ο Μιχαήλ)
Μπλέτσου αδερφοι (Κωνσταντίνος, Γεώργιος, Σπυρίδων, Βασίλειος)
Πανάγιος Δημήτριος του Βασιλείου
Σταυράκη αδερφοί (Γεώργιος, Ιωάννης)
Σταχούλης Βασίλειος του Τριανταφύλλου
Σύρμπος Σπυρίδων του Μιχαήλ
Τόπης Βασίλειος του Ιωάννου και
Τρίχας Γεώργιος του Κυριάκου.

Στα Γιάννενα συναντήσαμε τα εργαστήρια ξυλογλυπτικής τέχνης ή εταιρείες των:

1) Λέτσιου Αυγερινού

2) Χ. Πέτσιου και Γ. Βαλάκου

3) Β. Μπέτση και Σ. Χουλιάρα (οι οποίοι έχουν δημιουργήσει Ξυλογλυπτική Ο.Ε.),

4) Χ. Καρατζά

5) Α. Κατσάνου και Χ. Θεοδωρίδη (Ο.Ε.)

6) Ευ. Σταμούλη και Κ. Ρίζου (Ο.Ε.),

7) Αφοι Λ. Γεωργιάδη,

8) Γ. Γεωργιάδη,

9) Σ. Βαγγελή και Λ. Τασιούλα (Ο.Ε.),

10) Μ. Τσόντζου και Α. Ηλία (Ο.Ε.),

11) Βαγγέλη Κ. Γκόγκου,

12) Ν. Κύρκου.

Στην υπόλοιπη Ήπειρο συναντήσαμε εργαστήρια όπως των:

Χριστίδη Δημητρίου από το Αηδονοχώρι Κόνιτσας που έχει το εκθετήριό του στο Μπουραζάνι και της
Έλλης Παπαδημητρίου και ΣΙΑ Ε.Ε., από την Γραμμενίτσα της Aρτας.

Σίγουρα εκτός απ' αυτούς θα υπάρχουν και άλλα, μικρότερα ή μεγαλύτερα και σε άλλες περιοχές της Ηπείρου. Πολλοί απ' αυτούς είχαν εκθέσει τα έργα τους σε ομαδικό περίπτερο του Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ στην 5η Πανελλήνια εμπορική έκθεση της HELEXPO, «Ήπειρος '97», που έγινε 4-8 Ιουνίου 1997 στα Γιάννενα.