Ευεργέτες
«ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ ΔΡΑΣΕΙΣ 2006» και «ΕΥΕΡΓΕΤΙΣΜΟΣ»
Θόδωρος Παπαγιάννης
Η
Έκθεση αυτή πραγματοποιείται χάρη στην πρωτοβουλία του Συλλόγου
Αποφοίτων της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων και του Προέδρου του
Φίλιππα Φίλιου, τέως Δημάρχου. Συμπεριλαμβάνει έργα 25 Ηπειρωτών
κυρίως δρόντων καλλιτεχνών άνω των σαράντα ετών. Θα ακολουθήσει
σύντομα μια επόμενη έκθεση με τους νεότερους καλλιτέχνες, οι οποίοι
είναι πολύ περισσότεροι. Η ιδέα της έκθεσης συζητείται εδώ και πολύ
καιρό και αποσκοπεί στην ανάδειξη του ευεργετισμού καθώς και στην
ενίσχυση της συλλογής της Δημοτικής μας Πινακοθήκης. Ίσως λίγοι
γνωρίζουν πως ο Φίλιππας Φίλιος είναι αυτός που με μεγάλη και συνεχή
προσπάθεια κατάφερε να την στεγάσει στον υπάρχοντα χώρο.
Για την ιστορία θα πω, ότι τα έργα της Πινακοθήκης
μαζεύτηκαν από τον ζωγράφο Κώστα Μαλάμο, αυτόν τον ευπατρίδη που
ύμνησε με τον χρωστήρα του όσο κανένας άλλος την Ήπειρο και
ιδιαίτερα τα Γιάννενα. Κάνω ειδική μνεία στον Κώστα Μαλάμο, γιατί
τον θεωρώ δημιουργό αυτής της συλλογής, ο οποίος με πολύ κόπο, αλλά
και χάρη στο κύρος που διέθετε, κατόρθωσε να μαζέψει αυτά τα έργα
από τόσους πολλούς και σημαντικούς καλλιτέχνες. Λίγοι γνωρίζουν τις
περιπέτειες που είχε αυτή η συλλογή και πόση αγωνία και πίκρα
γεύτηκε ο δημιουργός της μέχρι να βρεθεί επιτέλους αυτή η στέγη, η
οποία δεν είμαι σίγουρος αν μπορεί πλέον να χωρέσει όλα της τα έργα.
Και προκύπτει το ερώτημα; Πάμπολλοι νεώτεροι Ηπειρώτες
καλλιτέχνες και όχι μόνο, μερικοί από τους οποίους διαδραματίζουν
σήμερα ένα σημαντικό ρόλο στα καλλιτεχνικά δρώμενα της Χώρας μας ,
δεν θάπρεπε να αντιπροσωπεύονται σ’ αυτή τη συλλογή; Δεν θάπρεπε να
υπάρχει έστω ένα έργο τους; Και αν τα αποκτήσει που θα τα εκθέσει;
Στις αποθήκες που δεν έχει; Αφήνω που κανένας καλλιτέχνης δεν
δωρίζει το έργο του γνωρίζοντας ότι θα καταλήξει στις αποθήκες.
Γι αυτό έχω χρόνια που το λέω, πως η Πινακοθήκη πρέπει να
διεκδικήσει έναν μεγαλύτερο χώρο, και μια που χάσαμε την ευκαιρία να
αποκτήσουμε το «Σουφαρί Σαράι», αυτό το κτήριο με προσωπικότητα, που
μόνον για Μουσείο έκανε, με τον ωραίο περιβάλλοντα χώρο για μεγάλα
γλυπτά και λόγο θέσεως, αφού εκεί θα ξεπεζέψει κάθε τουρίστας και θα
καταλήξει κάθε Γιαννιώτης, ας βρούμε έναν άλλο χώρο παραδείγματος
χάριν την παλαιά Ζωσιμαία Σχολή, ή το κτήριο του Γεωργίου Σταύρου,
-που χορταριάζει και καταρρέει και αναρωτιέται κανείς γιατί;- ή το
κτήριο της πρώην Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, που είναι στο
κέντρο της πόλης, και που θα πραγματοποιηθεί η έκθεση αυτή,
κατάλληλα διαμορφωμένη, ίσως είναι μια πολύ καλή λύση.
Αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει να υπάρχει ισχυρή βούληση από
όλους και πρέπει να αποφασίσουμε ότι θέλουμε μια Πινακοθήκη, που θα
στεγάσει όλο το δυναμικό των Ηπειρωτών καλλιτεχνών και όχι μόνον. Να
την κάνουμε ένα κύτταρο πολιτισμού, έναν τόπο ζωντανό, δημιουργικό,
όπου ο πολίτης θα καταλήγει εκεί για να αναζητήσει μια στιγμή
ευχαρίστησης, προβληματισμού, επικοινωνίας, ψυχικής αγαλλίασης και
να φύγει απ’ την καθημερινότητα και την καταθλιπτική πραγματικότητα.
Γιατί τι άλλο είναι μια Πινακοθήκη παντού στον κόσμο, παρά
ένα δείγμα πολιτισμού, ένα καταφύγιο για ηρεμία και περισυλλογή. Μια
Πινακοθήκη δεν είναι απλά ένας χώρος, που κάποιος επισκέπτεται μια
φορά. Τα έργα τέχνης προσφέρουν κάτι το διαφορετικό από την
τηλεόραση ή την εφημερίδα, το βιβλίο ή το θέατρο. Προσφέρουν μια
σχέση αμφίδρομη ενός πολύ συγκεκριμένου τύπου. Ο θεατής, ο
επισκέπτης, πηγαίνει δυο και τρεις φορές ή και περισσότερες για να
δει και να ξαναδεί κάποια έργα, τα οποία παραμένουν τα ίδια, αλλά
επειδή ο ίδιος έχει αλλάξει ή έχει εξελιχθεί, του μιλάνε με
διαφορετικό τρόπο και του προσφέρουν διαφορετικά ερεθίσματα ιδέες
και εικόνες. Γιατί ένα έργο δεν είναι ποτέ το ίδιο, το πρωί το
μεσημέρι και το βράδυ, όσο κι’ αν φαίνεται παράξενο. Δεν είναι ποτέ
το ίδιο τον έναν χρόνο και τον άλλο. Η Πινακοθήκη ζει και υπάρχει
για τους ανθρώπους γύρω της, φέρνει σε επαφή το έργο των καλλιτεχνών
με ανθρώπους, που διαφορετικά θα έπρεπε να ταξιδεύουν πολύ μακριά
για να δουν αυτού του είδους τα αντικείμενα ή τα έργα.
Μια Πινακοθήκη, μια συλλογή, όπως ένα θέατρο, μια ομάδα
χορού, ένας κινηματογράφος, ζουν εξελίσσονται και μεταλλάσσονται,
χάρη στη σχέση που δημιουργούν με το κοινό. Και αν ο Δήμος και οι
κοινωνικοί φορείς της πόλης αποφασίσουν, ότι ο χώρος των εικαστικών
τεχνών τους ενδιαφέρει θα πρέπει να σκέπτονται πως θα εμπλουτίσουν
τη συλλογή, αλλά και πως θα την παρουσιάσουν με τον καλλίτερο τρόπο.
Η ολοκλήρωση ενός σωστού κτιρίου με μουσειακές προδιαγραφές για την
έκθεση και την παρουσίαση των έργων, την υποδοχή του κοινού και την
δημιουργία ενός ευχάριστου και πολιτισμένου περιβάλλοντος για όλους,
είναι μια πρώτη προϋπόθεση για την οποιαδήποτε συνέχεια των δράσεων.
Έθιξα παραπάνω το θέμα του χώρου. Η συλλογή αυτή, όπως είπα,
είναι αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης και κοπιαστικής προσπάθειας του
μεγάλου μας καλλιτέχνη και ευεργέτη, αν προσθέσουμε και την συλλογή
χαρακτικών που δημιούργησε στη Ζίτσα στην ιδιαίτερη του πατρίδα, του
Κώστα του Μαλάμου. Στο μυαλό του όταν ξεκίνησε αυτή την προσπάθεια
είχε όλα αυτά και πολλά ακόμη, όπως τις μεγάλες περιοδικές εκθέσεις,
που θα γίνονται σε ένα χώρο σαν αυτόν, που θα μπορούσαν να έχουν
μεγάλη επίδραση στο κοινό της πόλης, ή άλλα πολιτιστικά γεγονότα,
που σχετίζονται με τις τέχνες.
Το θέμα του χώρου το θίγω και για έναν άλλο σημαντικό λόγο.
Κάποιοι από τους τόσους σημαντικούς καλλιτέχνες του τόπου μας θα
θελήσουν πιθανώς να αφήσουν το έργο τους στην πόλη μας. Πάρτε την
περίπτωση του Χρήστου του Δαγκλή. Η γυναίκα του ήθελε να αφήσει το
έργο του όλο στα Γιάννενα. Έργο σημαντικό και ιστορικό, με πολύ
μεγάλο ενδιαφέρον λόγω της πολυτάραχης ζωής του. Η έλλειψη χώρου να
το στεγάσει ήταν ο σημαντικότερος λόγος, που χάθηκε αυτή η συλλογή
για την πόλη μας. Αυτό θα συμβεί για πολλούς άλλους, είναι σίγουρο.
Δεν είναι κρίμα να χάνεται από την μια ένα τέτοιο αγαθό για την πόλη
μας και από την άλλη να μην αξιοποιείται ένα από τα σημαντικά κτίρια
που παραμένουν ως ένα βαθμό ανενεργά ή να χορταριάζουν;
Πρέπει νομίζω, να κινητοποιηθούμε να βρεθεί ένας χώρος πιο
μεγάλος, καταλληλότερος, που να έχει προοπτική και δυνατότητα να
συμπεριλάβει όλες αυτές τις δράσεις.
Στην περίπτωση αυτή, έχω δηλώσει πολλές φορές, θα αναλάβω
εκστρατεία να μαζέψουμε τουλάχιστον άλλα 100 έργα για τον
εμπλουτισμό της.
Ας σκεφθούμε λίγο το Μέτσοβο, εκεί που υπήρξε μια ισχυρή
βούληση από τον φίλο των τεχνών, μα προπαντός από έναν πολιτισμένο
και κοσμογυρισμένο άνθρωπο τον αείμνηστο Ευάγγελο Αβέρωφ, να γίνει
μια ωραία πινακοθήκη – Μουσείο. Σήμερα ποιος θα περάσει από το
Μέτσοβο και δεν θα την επισκεφθεί, ποιος δεν θα την θαυμάσει για τα
σπουδαία έργα που στεγάζει και όχι μόνον αυτό. Σκεφθείτε τα συνέδριά
του κάθε δυο χρόνια, τις περιοδικές του εκθέσεις, την ανταπόκριση
που έχουν, την συμμετοχή τόσων σημαντικών ανθρώπων σχετικών ή μη με
την τέχνη. Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει για τον τόπο και πόσο
προσθέτει στη φήμη του.
Κλείνω αυτό το σημείωμα με την παράκληση να προσπαθήσουμε
όλοι μαζί καλλιτέχνες και κοινωνικοί φορείς, Δημοτική Αρχή,
Πανεπιστήμιο, Εκκλησία με τον προοδευτικό Μητροπολίτη της να βρούμε
τον κατάλληλο χώρο. Δεν ισχυρίζομαι ότι είναι το μόνο που έχει
ανάγκη η πόλη, χρειάζονται ασφαλώς και πολλά άλλα να γίνουν.
Παραδείγματος χάριν ένα Μέγαρο Μουσικής, μια Μπιενάλε Τεχνών με
κέντρο τα Γιάννενα. Για να γίνουν χρειάζεται να τα σκεφθούμε σοβαρά,
αν θέλουμε να αναβαθμίσουμε πνευματικά το χώρο. Οι Ηπειρώτες
καλλιτέχνες, όπως το απέδειξαν οι περιπτώσεις του Κ. Μαλάμου, του Χ.
Δαγκλή και άλλων θα συνεχίσουν να προσφέρουν όχι μόνο ένα έργο, αλλά
όλο τους το έργο. Πρέπει όμως και ο Δήμος, οι κοινωνικοί φορείς να
είναι έτοιμοι να τα αποδεχθούν και να τα αξιοποιήσουν. Τα Γιάννενα
όμως αξίζουν μια Πινακοθήκη-Γλυπτοθήκη, ένα πολυπολιτισμικό κέντρο
αντάξιο της ιστορίας της και της φήμης τους. Το χρωστάμε όλοι στον
τόπο μας. Στους ευεργέτες, στους τόσο σημαντικούς σύγχρονους
καλλιτέχνες αλλά και τους καταπληκτικούς τεχνίτες της, στο
Πανεπιστήμιο και στο νέο τμήμα των Πλαστικών Τεχνών, στον τουρισμό
της, στην οικονομία της γιατί όχι, μα προπαντός στον πολίτη της τον
τωρινό και τον μελλοντικό, στους νέους. Ας αποδείξουμε πως στην πόλη
των γραμμάτων δεν επενδύουμε μόνο σε μπαράκια και φαγάδικα αλλά και
στον πολιτισμό, για να είμαστε τελικά αντάξιοί της.
Θεόδωρος Παπαγιάννης
Γλύπτης – Καθηγητής της Α.Σ.Κ.Τ.