Γλυπτά στο σχολείο
Της ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ (spinou@enet.gr)
Enet Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 18/09/2009
Πριν από λίγα χρόνια το σχολείο στο
Ελληνικό Ιωαννίνων, ένα ωραίο πέτρινο κτίριο του
Μεσοπολέμου, μέσα στα δέντρα, φιλοξενούσε ένα μελίσσι από
150 παιδιά.
Σήμερα οι μαθητές μετριούνται στα
δάκτυλα των δύο χεριών, ωστόσο ορισμένοι άνθρωποι με πείσμα
δεν θέλουν να αφήσουν το σχολείο στη φθίνουσα πορεία του. Το
μετατρέπουν σε μουσείο σύγχρονης τέχνης που στεγάζει τη
δωρεά του γλύπτη και καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών της
Αθήνας Θεόδωρου Παπαγιάννη, φιλοδοξώντας παράλληλα να
αποτελέσει κύτταρο για την προστασία του φυσικού
περιβάλλοντος και την ανάδειξη της ηπειρωτικής πολιτιστικής
κληρονομιάς.
Περισσότερα από 300 έργα περιλαμβάνει
το μουσείο σύγχρονης τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης», που θα
εγκαινιαστεί αύριο από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο
Παπούλια. «Θα μπορούσα να προσφέρω αυτά τα έργα σε ένα πιο
κεντρικό μουσείο στην Αθήνα ή στα Γιάννενα, πιστεύω όμως ότι
ο καλύτερος χώρος είναι το σχολείο του χωριού μας γιατί τα
έργα αφορούν άμεσα αυτόν τον τόπο», μας λέει ο γλύπτης. «Ολα
τα έργα έγιναν από δυνατά βιώματα, από τις μνήμες που με
σημάδεψαν και με συνοδεύουν σε όλη μου τη ζωή».
Αποκαΐδια του Πολυτεχνείου
Είναι γλυπτά από πηλό, πέτρα, σίδερο,
χαλκό, ξύλο και άλλα υλικά που μιλούν πρώτα απ' όλα για το
ψωμί «που τόσο πολύ ταυτίστηκε με τον Ηπειρώτη και τη ζωή
του. Γιατί πείνασε πολύ ο ίδιος. Γιατί ήξερε πως όλοι γι'
αυτό παλεύουμε και χύνεται πολύς ιδρώτας για να
αποκτηθεί...». Σκυφτές φιγούρες, ταξιδιώτες ακουμπισμένοι
πάνω στη βαλίτσα τους μιλούν για τον ξενιτεμένο που έφυγε
από τον τόπο του αναζητώντας τη μοίρα του. Η σκηνή του
αποχωρισμού με τη μάνα που αγκαλιάζει ίσως τελευταία φορά
τον γιο. Αλλα έργα είναι αφιερωμένα στον ευεργέτη που δεν
ξέχασε την πατρίδα του. Κι άλλα μιλούν για τον χτίστη, για
τον κτηνοτρόφο, τον γεωργό και για τις δουλειές του χωριού
όπως το αλώνισμα, το όργωμα, το άρμεγμα. Νομίσματα και
προτομές συνεχίζουν παραδοσιακές τεχνικές.
Σ' αυτό το μουσείο ζουν φιγούρες που
αναφέρονται στην αρχαία έγχρωμη γλυπτική, ζουν όμως και τα
«φαντάσματα» του καλλιτέχνη, μεγάλα «σκιάχτρα» φτιαγμένα από
τα αποκαΐδια του Πολυτεχνείου. Οπως μας εξηγεί ο ίδιος:
«Οταν πριν από δεκαπέντε χρόνια κάηκε το Πολυτεχνείο, μάζεψα
τα ξύλα και τα σιδερικά που απέμειναν από τη στέγη του και
έκανα τα "σκιάχτρα". Τα άφησα εκεί λίγες μέρες για να
διαμαρτυρηθώ για την καταστροφή και το πλιάτσικο που
ακολούθησε. Δεν αντέχω να ζω σ' ένα έθνος υπνωτισμένο, όπου
καίγονται τα κτίρια και τα δάση και καμώνεται πως δεν έγινε
τίποτα».
Σ' αυτό το σχολείο που έγινε μουσείο ο
γλύπτης έμαθε τα πρώτα του γράμματα. Αλλωστε, ένα από τα πιο
συγκινητικά έργα είναι η ολόλευκη σχολική τάξη που
φιλοτέχνησε ειδικά γι' αυτόν τον χώρο. Παλιά θρανία, οι
μαθητές με τα κοντύλια και τις πλάκες τους, ο δάσκαλος
όρθιος... όλα λευκά, σαν να ξεπήδησαν από κάποιο όνειρο:
«Την ιδέα μού έδωσαν τα σκονισμένα και στοιβαγμένα θρανία
που αντίκρισα όταν πρωτομπήκα στο εγκαταλειμμένο σχολείο.
Μαζέψαμε λίγα, τα περιποιηθήκαμε», μας λέει. «Σε μερικά απ'
αυτά ήταν ακόμη χαραγμένα τα ονόματά μας πάνω...».
Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης είναι
καλλιτέχνης αλλά και τεχνίτης, που γνωρίζει πολύ καλά τα
υλικά και τις τεχνικές τους, ενώ ανακυκλώνει στα έργα του
ακόμα και τα πιο «άχρηστα» πράγματα. Γι' αυτόν η γλυπτική
«είναι ένας ατέλειωτος αγώνας, μια διαρκής σύγκρουση με τα
υλικά. Οσο μεγαλύτερη γνώση έχεις γι' αυτά τόσο σου
παραδίδονται, αλλιώς καταλήγεις να τα κακοποιείς», τονίζει.
Παιδί ακόμα, σμίλευε στις πέτρες
εκφραστικά πρόσωπα. «Ημουν καλός μαθητής, ωστόσο μια μέρα ο
δάσκαλος με χτύπησε και αποφάσισα πως δεν θα δώσω εξετάσεις
για το γυμνάσιο», θυμάται. «Τότε ο πατέρας μου με έβαλε να
φυλάω πρόβατα, όμως εγώ δεν τα πρόσεχα γιατί σκάλιζα πέτρες.
Την άλλη χρονιά αποφάσισα να συνεχίσω το σχολείο και πριν
τελειώσω το γυμνάσιο μπήκα στην Καλών Τεχνών με υποτροφία».
Στην αυλή του σχολείου υπάρχουν μεγάλα γλυπτά που έγιναν επί τόπου στο περσινό συμπόσιο γλυπτικής. Δεν είναι μόνο του Θ. Παπαγιάννη αλλά και καλών μαθητών του, από την Καλών Τεχνών, όπου διδάσκει εδώ και 39 χρόνια. Φέτος, αποφάσισε να πάρει σύνταξη. Στους μαθητές του πάντα προσπαθεί να εμφυσήσει σταθερές αξίες: «Να σχεδιάζουν, να μελετούν τη φύση, να παρακολουθούν ό,τι γίνεται γύρω τους, αλλά να προσπαθούν να ερμηνεύσουν αυτά που είναι πιο κοντά τους. Δηλαδή, να είναι αυθεντικοί».
