Κυκλοφορεί ο καινούριος «Mανδραγόρας», τεύχος 49

Στο τεύχος θα διαβάσετε:

·         Αφιέρωμα στον Νίκο Γκάτσο (1911-1992), σε ένα από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του, τον πιο όψιμο υπερρεαλιστή, τον πρώτο που συγκέρασε τη λαϊκή παράδοση και το δημοτικό τραγούδι με τον υπερρεαλισμό, σε ένα από τους πιο διαβασμένους ανθρώπους του καιρού του, στον εκλεκτικό και τελειομανή, στο δάσκαλο και οδηγό για πολλούς από τους συγκαιρινούς του, στον μεταφραστή που ύψωσε τη μετάφραση σε αναδημιουργία και τη στιχουργική σε ποιητική τέχνη, στο Νίκο Γκάτσο, τον ποιητή της Αμοργού, του κοσμογονικού αυτού ποιήματος που η νεοελληνική ποίηση και η κριτική παλεύουν ακόμα να προσεγγίσουν.

Ο Γκάτσος εμφανίστηκε ουσιαστικά στην ποίηση με την Αμοργό στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, συγκεράζοντας το προσωπικό στοιχείο με το συλλογικό βίωμα της κρίσης και της απελπισίας, όπως ο Εγγονόπουλος στα ίδια χρόνια με τον Μπολιβάρ. Από το συγκερασμό αυτό η ποίησή του βγήκε ασυνήθιστα δυναμωμένη, δηλώνοντας απερίφραστα την οργανική σχέση της τέχνης με την κρίση: ο ποιητής και η τέχνη αποχτούν ανάστημα μέσα στη δοκιμασία, γίνονται το όραμα, η ελπίδα και ο αγώνας για ένα καινούριο κόσμο που θα αντικαταστήσει τον παλιό, αναγεννημένος μέσα από τα ερείπια.

Στις σελίδες του αφιερώματος σκιαγραφείται η προσωπικότητα του Νίκου Γκάτσου και γίνεται μια ανθολόγηση από το ποιητικό του έργο και από κριτικά δοκίμια από την πρώτη του εμφάνιση μέχρι σήμερα. Περιλαμβάνονται ακόμα μελέτες για πτυχές του έργου του που προσπαθούν να συμπληρώσουν την πλούσια σχετική βιβλιογραφία.

Γράφουν οι: Μaria Caracausi, Αγαθή Δημητρούκα, Αλέξης Ζήρας, Βασίλης Κ. Καλαμαράς, Άμυ Μιμς, Μάνια Παπαδημητρίου Ξένη Σκαρτσή

·         Επίσης, ένα εκτεταμένο αφιέρωμα στο έργο του Γιάννη Δάλλα

Οι: Ευαγγελή Αρ. Ντάτση, Πέτρος Γκολίτσης, Βούλα Σκαμνέλου, Παναγιώτης Νούτσος, Ερωτόκριτος Μωραΐτης και Σταύρος Σταμπόγλης αποτιμούν την προσφορά του ποιητή, μεταφραστή, δοκιμιογράφου και εμπνευσμένου δάσκαλου Γιάννη Δάλλα. Παράλληλα ο ίδιος ο τιμώμενος συμβάλλει στο αφιέρωμα με την ανέκδοτη ποιητική συλλογή με τίτλο «Πορεία ανάστροφη», με μια πρωτότυπη μετάφραση ελληνιστικών επιγραμμάτων με δοκίμια και με κριτικά κείμενά του για το έργο δυο νέων ελλήνων ποιητών. Επίσης παρουσιάζεται ανθολόγηση του μέχρι σημερα εκδοθέντος ποιητικού του έργου και αποσπάσματα κριτικών κειμένων για το έργο του που έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας .

·         Μετάφραση του τέταρτου μέρους (δ΄ άσματος) του έπους του Χιλιανού υπερρεαλιστή ποιητή της γενιάς του ’30 Vicente Huidobro με τίτλο Αλταζώρ ο Υψιέραξ από τον Βίκτορα Ιβάνοβιτς. (Η παρουσίαση του έπους θα ολοκληρωθεί στα δυο επόμενα τεύχη του Μανδραγόρα).

·         Μεταφράσεις ποιημάτων-κειμένων των Πωλ Ελυάρ και Γιούρι Κοβάλ από τους Ανέστη Μελιδώνη και Ελένη Κατσιώλη.

·         Ένα δοκίμιο για την Ποιητική Συνείδηση του Καβάφη από τον Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών Ηρακλή Εμμ. Καλλέργη.

·         Ένα κείμενο της Κατερίνας Καζολέα με τίτλο «Ολυμπία και Αφροδίτη μια συνάντηση μαγική» που αναφέρεται στην έκθεση που έλαβε χώρα στα πλαίσια της Μπιενάλε της Βενετίας στο Παλάτι των Δόγηδων όπου παρουσιάστηκαν οι ιταλικές επιρροές στο έργο του Έντουαρντ Μανέ, ο οποίος είχε επισκεφτεί 2 φορές τη Βενετία και είχε αντιγράψει, ως άσκηση, έργα των αναγεννησιακών δασκάλων.

·         Ένα σχόλιο-μνήμη στη Δόμνα Σαμίου του ζωγράφου Φαίδωνα Πατρικαλάκι

·         KAI AKOMA: Ποίηση (Θοδωρής Ρακόπουλος, Χαρά Ναούμ, Άρτεμις Βαζιργιαντζίκη, Μάγδα Χριστοπούλου, Παναγιώτης Βούζης, Βαγγέλης Λουλαδάκης, Κώστας Λιννός, Εύα Μυλωνά, Χρήστος Παπουτσής, Αλέξανδρος Αραμπατζής, Φάνης Παπαγεωργίου, Παναγιώτης Δήμου, Γιώργος Τσιρώνης) πεζογραφία (Μίρι Ντράμι, Καίτη Βασιλάκου, Γιώργης Σαρακηνός), σχόλια και παρουσιάσεις βιβλίων και περιοδικών.

·         Τα ΕΞΩΦΥΛΛΑ του τεύχους φιλοτεχνήθηκαν ειδικά για τα αφιερώματα του «Μ» από τον ζωγράφο Απόστολο Γιαγιάννο

·         Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ του τεύχους βασίστηκε σε έργα του Σωτήρη Σόρογκα, στο έργο του οποίου αναφέρεται η τεχνοκριτικός Αθηνά Σχινά. Παράλληλα ο ίδιος ο καλλιτέχνης και Ομότιμος Καθηγητής της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ συζητάει με τον εκδότη του «Μ» Κώστα Κρεμμύδα και δημοσιεύει ένα κείμενό του για τον ποιητή Θωμά Γκόρπα.

 «M»

Σημείωμα σύνταξης:

Οι αριθμοί

 

Η αγάπη τελικά είναι Μαθηματικά

ένα κι ένα κάνουν δύο

Ή αλλάζεις ή αντίο (δις)

Κώστας Μαρτάκης Μαθηματικά

 

 

«Μάθε επιτέλους να μετράς»,

από παιδί τού φώναζε ο πατέρας

κι αυτός προσπαθούσε τόσο

που όταν ο πατέρας πέθανε

έσκυψε πάνω απ’ το φέρετρο

και του ’πε:

«Πέθανες στις τρεις και τέταρτο ακριβώς.

Ζύγιζες εβδομήντα έξι κιλά.

Ως ώρας έκλαψα δώδεκα λίτρα δάκρυ.

Απέχεις τετρακόσια είκοσι μέτρα από το μνήμα.

Σου έφεραν εξακόσια δεκαοχτώ τριαντάφυλλα.

Είδες πατέρα; Τα υπολόγισα όλα».

και τον κοίταξε για τελευταία φορά.

Με μια λύπη

 

αμέτρητη.

Αντιγόνη Βουτσινά οι αριθμοί

 

 

Το τελευταίο που φανταζόμουν –αλλά στην τέχνη όλα γίνονται, έστω και υπό το πρίσμα του δαμόκλειου ερωτήματος του Μανόλη Αναγνωστάκη «Το θέμα είναι τώρα τι λες...»– ήταν να μιλήσω κάποια στιγμή για την ποίηση των λογαρίθμων, την άλγεβρα και τις τρεις άγριες γεωμετρίες του Έκτορα Κακναβάτου, τους «αριθμούς και τις άλλες μαθηματικές ψηφίδες στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη» με τις μαθηματικές ιχνηλασίες σε μη μαθηματικά κείμενα του Θανάση Τριανταφύλλου, ή το Ποίημα αριθμός μηδέν του Σωτήρη Παστάκα.

Όχι πως στη λογοτεχνία δεν υπάρχουν αναλογίες με τα μαθηματικά, όπως τουλάχιστον υπονοούν/υποψιάζουν οι ρητοί και άρρητοι αριθμοί, οι υπερπραγματικοί που χρησιμοποιούνται στη μη τυπική ανάλυση, οι πραγματικοί ή οι υπερβατοί –με όλες τις ενστάσεις προσδιορισμού μιας πραγματικότητας ή μιας υπερβατικότητας ακόμα και από τις στήλες ενός περιοδικού.

Αλλά τι σημαίνει σε μια αγορά, σ’ έναν κύκλο φανατικών αναγνωστών (στην καλύτερη), ενημερωμένων (στη συνήθη: «Τον ξέρω τον Μανδραγόρα, αλλά δεν έτυχε να τον αγοράσω»), ή αδιάφορων περί τα καλλιτεχνικά (στη χειρότερη: «Ο Μανδραγόρας δεν είναι ένα μαγαζί με βότανα στον Πειραιά;»), η συμπλήρωση 20 χρόνων ζωής, ή ο στόχος των 50 τευχών; Εδώ ο Χρήστος Ηλιόπουλος έκλεισε τα μάτια του πριν τα 44, με τον (δικό μας) Μανδραγόρα να ’χε μόλις προσμετρήσει ζωή τριών χρόνων. Ποια σημασία και βαρύτητα για μια ολόκληρη κοινωνία που λειτουργεί σε τέτοια μεγέθη, όπου διακυβεύονται τόσα συμφέροντα, και ενσκήπτουν τόσες συγκρούσεις, μπορεί να έχει η αγωνία της στοιχειοθεσίας, ο αριθμός των 8σελιδων, το κόστος των τσίγκων, η προαγορά του χαρτιού, ή η αύξηση κατά 150% των ταχυδρομικών τελών; Ποιον ενδιαφέρουν τα χιλιάδες χαμένα βράδια, τα κουβαλήματα, οι επιστροφές, η υπερκοστολόγηση του πρακτορείου διανομής «Ευρώπη», τα απλήρωτα τεύχη από την Εστία και τον Τούμπα, τα τεράστια αναποτελεσματικά κείμενα που περισσότερο κανακεύουν τον ναρκισσισμό του συγγραφέα παρά απαντούν/ συναντιούνται στα (ουσιώδη) ερωτήματα ενός αναγνώστη.

«Όπως οι καλλιτέχνες έτσι και οι μαθηματικοί ξεκινούν με μια σύλληψη που προσπαθούν εκ των υστέρων να την αποδείξουν. Τόσο στα μαθηματικά όσο και στην τέχνη ο δρόμος είναι το απόλυτο σκοτάδι», έλεγε ο Iάννης Ξενάκης, επιβεβαιώνοντας το αβέβαιο και των δυο που τελούν υπό το βάρος της επαλήθευσης (όσων διατείνονται), τα εκτεθειμένα στους τέσσερις ανέμους υλικά που δίχως τη συναίνεση/αποδοχή περνούν απαρατήρητα και χάνονται. Μαθηματικά και τέχνη διαμορφώνουν ανθρώπους στοχαστικούς, κριτικούς έναντι όλων, απαιτητικούς στη ζωή, τολμηρούς στη δημιουργία ενός κόσμου φανταστικού που μπορεί να μη λύνει προβλήματα, αλλά τουλάχιστον μέσα απ’ τ’ όνειρο και τη δημιουργία –ή έστω την έντιμη απόπειρα της έκφρασής της– κάνουν λιγότερο σκληρή κι απάνθρωπη την καθημερινότητά μας.   

Χωρίς τη μαθηματική τάξη, δεν στέκει/ τίποτε: Ούτε ουρανός έναστρος,/ ούτε ρόδο. Προπαντός ένα ποίημα./ Κι ευτυχώς ότι μ’ έκανε η μοίρα μου/ γνώστη των μουσικών αριθμών,/ ότι κρέμασε μιαν αχτίνα επί πλέον/ το άστρο της ημέρας στην όρασή μου/ και κάνοντας τα γόνατά μου τραπέζι/ εργάζομαι, ως να ’ταν να φτιάξω/ έναν έναστρο ουρανό, ή ένα ρόδο, γράφει ο Νικηφόρος Βρεττάκος στους μουσικούς αριθμούς, ενώ η απόδειξη του Ευκλείδη ότι «οι πρώτοι αριθμοί είναι άπειροι» συγκαταλέγεται στα έργα τέχνης.

Μπορεί να μην υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι, τέλεια περιοδικά, ή τέλεια κοινωνία, υπάρχουνε όμως τέλειοι αριθμοί κι αυτό είναι παρήγορο ακόμη και στις σκοτεινότερες εποχές σαν τις δικές μας που απ’ ότι φαίνεται κανένα περιοδικό δεν μπορεί να φωτίσει –τουλάχιστον όσο κυριαρχούν διάττοντες που μέχρι (και παρά) την πτώση τους εξακολουθούν να θορυβούν, να ασεβούν και να συσκοτίζουν. Ο Μανδραγόρας ξεκίνησε μέσα σε τέτοιες υποκειμενικές δυσκολίες που λίγο έλλειψε το 7ο πάτωμα (στη Θεμιστοκλέους 34) να αποβεί μοιραίο. Σήμερα κινδυνεύει ακόμα κι απ’ το ισόγειο. Μικρό τα κακό συγκρινόμενος με τα υπεράριθμα θύματα που ο Μινώταυρος του συστήματος αφήνει καθημερινά στο διάβα του.  

Μ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 49^ΟΥ ΤΕΥΧΟΥς ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ

·         3 Γράμμα της συνταξης

·         4-12 ΠOIHΣH Θοδωρής Ρακόπουλος, Χαρά Ναούμ, Άρτεμις Βαζιργιαντζίκη, Μάγδα Χριστοπούλου, Παναγιώτης Βούζης, Βαγγέλης Λουλαδάκης, Κώστας Λιννός, Εύα Μυλωνά, Χρήστος Παπουτσής, Αλέξανδρος Αραμπατζής, Φάνης Παπαγεωργίου, Παναγιώτης Δήμου, Γιώργος Τσιρώνης

·         13-21 Πρόταση ποιητικών αναγνώσεων: Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι, Παρουσίαση-Ανθολόγηση: Κώστας Κρεμμύδας

·         22-28 METAΦPAΣH: 22 Πωλ Ελυάρ, Ποιήματα, Εισ.-Μτφ.: Ανέστης Μελιδώνης 24 Γιούρι Κοβάλ, Το τσαγιερό, Μτφ.: Ελένη Κατσιώλη 25 Βισέντε Χουιδόβρο, Αλταζώρ ο Υψιέραξ, Άσμα Δ΄, Μτφ.: Βiκτωρ Ιβάνοβιτς

·         28-34 ΠEZOΓPAΦIA: 28 Μίρι Ντράμι, Τα καινούρια παπούτσια 30 Καίτη Βασιλάκου, Ο ανακριτής 33 Γιώργης Σαρακηνός, Πυρκαγιές παθών σε sms χωρίς τέλος

·         35-64 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Νίκος Γκάτσος (1911-1992), Επιμέλεια Ξένης Σκαρτσή 35 Αλέξη Ζήρα, Εγώ κρατάω στα δάκτυλά μου τη μουσική για μια καλύτερη μέρα 36 Αποσπάσματα κριτικής Ο κύριος Γκάτσος 38 Παράξενος που είσουνα, Ανθολόγιο ποιημάτων 42 Αλέξη Ζήρα, Απηχήσεις του ρομαντισμού στην Αμοργό του Νίκου Γκάτσου 47 Η Αμοργός: νησί πατρίδα ή παράδεισος 48 Αγαθής Δημητρούκα, Εκεί στων άστρων τις ρωγμές στου φεγγαριού τη ράχη 51 Άμυ Μιμς, Γκάτσος-Χατζηδάκις-Αργυράκης, μια αχώριστη τριανδρία της οδού ονείρων μας 52 Μάνιας Παπαδημητρίου, Για τον Νίκο Γκάτσο 53 Βασίλη Καλαμαρά, Πήρε ο χαμός σου όλα τα δώρα 54 Μaria Caracausi, H ωδή του Νίκου Γκάτσου στον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα 56 Η πλευρά της κριτικής, Επιμέλεια Ξένης Σκαρτσή

·         65-72 ΔΟΚΙΜΙΟ: Ηρακλή Εμμ. Καλλέργη, Η ποιητική συνείδηση του Καβάφη

·         73- 141 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Γιάννης Δάλλας: 73 Ευαγγελής Αρ. Ντάτση, Οι βιογραφικές αφετηρίες και τα στάσιμα των διαδρομών του ποιητή 78 Γιάννης Δάλλας, Πορεία Ανάστροφη, ανέκδοτη συλλογή 81 Ελληνιστικά επιγράμματα, Επιτύμβια και Άλλα, Απόδοση Γιάννη Δάλλα 82 Γιάννης Δάλλας, Ανθολογία ποιημάτων, Εισαγωγή-Επιμέλεια Πέτρου Γκολίτση 82 Σταύρου Σταμπόγλη, Για το βιβλίο του Γ. Δουατζή «Γιάννης Δάλλας, να βγω από μένα» 96 Γιάννη Δάλλα, Δόκιμος σε Συντεχνία 101 Γιάννη Δάλλα, Τάσος Λειβαδίτης, από την κοινωνική περιπέτεια στη φαντασιακή αναγωγή της 103 Γιάννη Δάλλα, Μια νεότερη ποιητική ροπή, δύο χαρακτηριστικοί εκπρόσωποί της 106 Βούλας Σκαμνέλου, Ζιγκ-Ζάγκ στο ζωντανό χωροχρόνο της ποίησης του Γιάννη Δάλλα111 Παναγιώτη Νούτσου, Έρωτας και χρόνος στο ποιητικό έργο του Γιάννη Δάλλα 113 Πέτρου Γκολίτση, Το σπηλαιώδες φιλί του ποιητή προς τους αγέννητους ή l’ ombra sostanziale 123 Ερωτόκριτου Μωραΐτη, Αντί ποιητικής, Ο ποιητής ως κριτικός και ως μεταφραστής 131 Κριτικά αποσπάσματα 141 Εργογραφία Γιάννη Δάλλα

·         142-143 ΠΕΡΙ ΟΡΕΞΕΩΣ ΟΥΔΕΙΣ ΛΟΓΟΣ, Βραβείο για τη Νίκη Χαλκιαδάκη και τον Νικόλα Ευαντινό στο 33ο Συμπόσιο Ποίησης * Η ποιητική συλλογή της Λέλης Μπέη Ο Σταθμός * Κατερίνας Θεοδωράτου, “California dreaming”… ρεφενέ

·         144-149 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ: 144 Αφροδίτη και Ολυμπία: μια συνάντηση μαγική, Κατερίνας Καζολέα 146 Σωτήρης Σόρογκας: Όσο άγονη ή φτωχή είναι η πραγματικότητα, τόσο η ζωή συνεχίζεται. Κι αυτό ίσως έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Μια συζήτηση του ζωγράφου με τον Κώστα Κρεμμύδα 149 Σωτήρης Σόρογκας: Το φως ως αναγωγική μνήμη, Κατερίνας Σχινά 150 Σωτήρη Σόρογκα, Ποίηση από ήχους μιας αβάστακτης ερημίας. Λίγα λόγια για τον ποιητή Θωμά Γκόρπα 151 Φαίδωνα Πατρικαλάκι, Μνήμη Δόμνας Σαμίου 152-167 BIBΛIOΠAPOYΣIAΣEIΣ-ΠEPIOΔIKA