ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ

ΣΑΟΣ. ΠΑΝΤΟΜΙΜΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ

Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε σε επανέκδοση (επιμελημένη στο σύνολό της) 

περισσότερα για τον συγγραφέα        

 

Γράφει ο Γιάννης Καλπούζος

Το Σάος αποτελεί μικρογραφία του κόσμου μας. Μια σφραγίδα της εποχής μας. Ερευνά την αθέατη πλευρά του ανθρώπου, αυτή που μεταλλάσσεται κάτω από συνθήκες φόβου, τρόμου, πανικού, αλλά και γενικότερα δύσκολες καταστάσεις κι όχι μόνο. Καυτηριάζει τα ισχύοντα κοινωνικά πρότυπα, τη στάση ζωής μας, τη διάσταση λόγων και πράξεων.

Το φανταστικό νησί, κάπου στο Αιγαίο, βυθίζεται σταδιακά μετά από έναν βιβλικό σεισμό. Οι άνθρωποι προκειμένου να σωθούν ανεβαίνουν στα ψηλότερα μέρη, ενώ ο θάνατος τούς ακολουθεί κατά πόδας. Όμως τα άτομα παραμένουν ματαιόδοξα, μισαλλόδοξα, υποκριτικά, ανταγωνιστικά, βίαια. Η αρχική σύμπνοια και αλληλεγγύη σύντομα καταρρέει και ο καθένας γίνεται ο διάβολος του διπλανού του. Ξεγυμνώνονται και μετατρέπονται σε κωμικοτραγικές φιγούρες, ψυχικά και σωματικά ράκη ή μισητά αγρίμια. Χαρακτήρες ανόητοι, αισχροί, παρανοϊκοί, βέβηλοι, αποτρόπαιοι. Όμως και αγαθοί, μεγαλόψυχοι, σκεπτόμενοι· οάσεις ανθρωπιάς, τρυφερότητας, στοχασμού, ποίησης και έρωτα.

Ο σεισμός ενεργοποιεί τα ηφαίστεια που περιβάλλουν το νησί. Κάτω από τον καπνό και την τέφρα τα σώματα κινούνται σπασμωδικά και αλλόφρονα, παντομίμα φαντασμάτων. Η φρίκη εναλλάσσεται με τη γαλήνη κι η κατανόηση με τον χλευασμό. Η δεισιδαιμονία και η φημολογία φρυάζουν, οι δαίμονες της σάρκας ωρύονται. Αίρεται κάθε κοινωνικός έλεγχος και ηθικός φραγμός. Αποδεικνύεται πόσο επισφαλή είναι τα ανθρώπινα και πόσο πολυεπίπεδη και πολυσχιδής η αρχιτεκτονική της ψυχής.

Ο φόβος εμφανίζεται εκρηκτικός και πρωτόγονος, ζοφερό και αδηφάγο φίδι. Σκληρά, ποταπά και ωμά ξεπροβάλλουν τα πρόσωπα. Το ζωώδες ελέγχει το πνεύμα και υπερισχύει. Τα βίαια ένστικτα γιγαντώνονται και η κάθοδος του ανθρώπου προς τον απόλυτο ξεπεσμό
συντελείται παράλληλα με την άνοδο προς το βουνό Σάος. Ως ειρωνεία και αλληγορία, βεβαίως, γιατί σηματοδοτεί κι έναν Γολγοθά προς τη λύτρωση. Μέσα από την οδύνη, να γεννηθεί η ελπίδα.

Το Σάος -χάος- είναι ο καθρέφτης του κόσμου μας. Ένας ανθρώπινος πυρήνας, όπου μέσα του κοχλάζουν οι δυνάμεις του καλού και του κακού. Το άτομο παρουσιάζεται σαν ένα εφήμερο όνειρο ή εφιάλτης. Ωστόσο με επιμονή και πεισματώδη θέληση για ζωή, ακόμη και εις βάρος της ζωής του άλλου.

Πόσο απέχουν όλα αυτά απ' την πραγματικότητα; Δεν έχει παρά να αναρωτηθεί κανείς τι χαρακτηρίζει την κοινωνία μας: Εκφυλισμός αξιών; Απογύμνωση της ανθρωπιάς; Πολυπραγμοσύνη και φιλοτομαρισμός; Αίσθηση παντοδυναμίας; Ατομικό συμφέρον και αμοραλισμός; Εγωκεντρισμός και ιδιοτέλεια; Αδιαφορία για την τέχνη και τον πολιτισμό; Φανατισμός και μισαλλοδοξία; Ρεμούλα, κομπίνα, μέσον και χαβαλές; Διπλοπροσωπία, διγλωσσία, τρομολαγνεία, λαϊκισμός, φόβος για το τι μας ξημερώνει αύριο;

Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα η απάντηση είναι «Ναι», όπως και στα επόμενα: Αποτελεί κέντρο της ζωής μας το χρήμα και η σάρκα; Είναι απροστάτευτος και ασήμαντος ο άνθρωπος μπροστά στο ξέσπασμα της φύσης; Όρμησαν ορισμένοι κατά τη πυρκαγιά στο Norman Atlantic και κατέβασαν μέχρι εγκύους από το καλάθι του ελικοπτέρου για να σωθούν οι ίδιοι; Αφήνουν οι διακινητές μεταναστών να πνιγούν εκατοντάδες στη θάλασσα; Ληστεύονται και σκοτώνονται καθημερινά συμπατριώτες μας για λίγα ευρώ; Συνέβηκαν παρόμοια φαινόμενα με αυτά που περιγράφει το μυθιστόρημα όταν εκδηλώθηκε το τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό στις 26-12-2004 (ήδη είχε γραφεί το βιβλίο και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά λίγους μήνες αργότερα) ή κατά τον τυφώνα Κατρίνα στις 23.8.2005 στη Νέα Ορλεάνη;

Οι εξαιρέσεις αφορούν κι όλους εκείνους τους ήρωες του μυθιστορήματος που αντιστέκονται. Η Κιβωτός του καλού, του καθήκοντος και της τέχνης που αντιπαλεύουν τη σήψη και τον κατήφορο της ανθρώπινης ψυχής.

                                                                                                                   Γιάννης Καλπούζος