Νίκος Σκοπούλης: «Δάσκαλος ήθους, δάσκαλος αγάπης, δάσκαλος αφιλοκέρδειας, δάσκαλος θυσίας»

 

Νίκος Ακριτίδης, Διευθυντή Παθολογικής Κλινικής Νοσοκομείου «Χατζηκώστα"

Ομιλία από την παρουσίαση του βιβλίου στα Γιάννενα
την Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2009 στην Παιδαγωγική Ακαδημία

 

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι,

Πριν αρχίσω να πω ορισμένα πράγματα για τον Νίκο Σκοπούλη, θα ήθελα να ευχαριστήσω κι εγώ με τη σειρά μου την Γεωργία Σκοπούλη, που μου το ανέθεσε. Μόλις μου το είπε, ένιωσα κάτι μέσα μου. Λέω "είναι δυνατόν να πω κάτι γι’ αυτά που έγραψε ή γι’ αυτά που έκανε ο κ. Σκοπούλης;» Το σκέφτηκα πολύ. Πήρα την απόφαση. Θα δώσω μια εικόνα όπως εγώ τον γνώρισα. 

Χαίρομαι που σήμερα, με αφορμή την παρουσίαση του πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου της κυρίας Σκοπούλη, μού δίνεται η ευκαιρία να μιλήσω για έναν εξαίρετο γιατρό, τον οποίον συνόδευε ένα εξαιρετικό ήθος. Έναν άνθρωπο για τον οποίο ισχύει κάθε έπαινος, κάθε εκτίμηση, κάθε υπερβολή. Και δεν κράτησε ζωντανή τη μνήμη του και τη φήμη αυτού του ανθρώπου, του Γιατρού, ούτε ο ορυμαγδός των καναλιών, ούτε οι δημόσιες σχέσεις όσο ζούσε, ούτε η υψηλή καταγωγή, όπως συμβαίνει με τόσους και τόσους. Τον ανάδειξαν και τον κράτησαν ζωντανό οι φτωχοί και καταφρονεμένοι. Τον ανάδειξαν οι καρδιές των απλών και ταπεινών που ζεστάθηκαν από την αγάπη του, τη γλυκύτητά του, και από τις αφιλοκερδείς ιατρικές του υπηρεσίες. 

Η επιλογή της ειδικότητας από τον Νίκο Σκοπούλη δεν ήταν τυχαία. Επέλεξε την παθολογία. Γιατί η παθολογία είναι αυτή που βλέπει τον άνθρωπο συνολικά, από όλες τις πλευρές και δεν τον διαμελίζει στα επί μέρους τμήματά του. Δεν ακολούθησε τη χειρουργική – ας με συγχωρήσουν οι χειρουργοί – γιατί ο Νίκος Σκοπούλης δεν θα μπορούσε, λόγω της βαθιάς κοινωνικότητάς του να απομονώνεται με τον άρρωστο στο χειρουργείο. Ούτε ασχολήθηκε με την ακτινολογία και τη μικροβιολογία, γιατί όπως είπε κάποιος γιατρός χιουμοριστικά "να βλέπει το κατοστάρικο με την ακτινοσκόπηση ή κάτω από το φως του μικροσκοπίου". Η σχέση του με τον άνθρωπο και η ενασχόλησή του με τα κοινωνικά προβλήματα τον ώθησαν να ασχοληθεί με αυτή την ειδικότητα και να ζητήσει και να αναζητήσει μέσω αυτής την παθογένεια των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία εκείνη την εποχή. 

Και είναι πολλά τα προβλήματα που υπάρχουν στην εποχή του Νίκου Σκοπούλη. Όλα δυσλειτουργούν και είναι καθημερινό πρόβλημα η πείνα, η φτώχεια, η υγεία, η ειρήνη, η ελευθερία και τελικά ο θάνατος και ο αλληλοσπαραγμός κοντά σε αυτά. Ο Νίκος Σκοπούλης από τη στιγμή της αποφοίτησής του βλέπει τα προβλήματα των ανθρώπων. Στη διάρκεια της ειδίκευσής του παρά την ερωτική σχέση που έχει με την παθολογία, χρησιμοποιεί τον ελεύθερό του χρόνο για να αποκτήσει περισσότερη εμπειρία, παρακολουθώντας και άλλες ειδικότητες, οφθαλμολογία, γυναικολογία, ωτορινολαρυγγολογία, για να καθοδηγεί αργότερα από το ιατρείο του ή από το αγροτικό του ιατρείο στο χωριό του τον άρρωστο και να τον θεραπεύει. 

Μετά την ειδίκευσή του και το αγροτικό του ιατρείο, ανοίγει το ιατρείο στην οδό Καπλάνη. Εκεί βρίσκει καταφύγιο κάθε τάξης άνθρωπος. Ένα στενό δρομάκι, τι κρίμα… για να βοηθά την άρχουσα τάξη να παρακολουθεί αυτούς που τον επισκέπτονται – και είναι αυτοί πολυάριθμοι – αλλά ταυτόχρονα να προστατεύει και τον χωροφύλακα που κάθονταν στη γωνιά κρυφά να μη φαίνεται και να μην εκτίθεται. Και ο χωροφύλακας είναι αυτός που το παιδί του, η γυναίκα του και οι γονείς του θεραπεύτηκαν από τον Νίκο Σκοπούλη. Και είναι ο ίδιος χωροφύλακας, εντεταλμένος από την εξουσία, που θα συνοδεύει με πόνο ψυχής τον Νίκο Σκοπούλη στη Γυάρο, στη Μακρόνησο, στη Λευκάδα, στην Κέρκυρα, στον Αϊ Στράτη. Ο Νίκος Σκοπούλης  γι’ αυτό το λόγο είχε πάντα για κάθε περίπτωση έτοιμη τη βαλίτσα. Όχι για κάποιο συνέδριο στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό, για νύχτες παραμυθένιες, όπως έγραψε ένας γιατρός ο οποίος κι αυτός συμμετείχε για να δημοσιευτεί η εργασία αυτή σε ένα ξένο περιοδικό. Αλλά για ένα ταξίδι που τον οδηγούσαν τα πιστεύω του, η αρετή του, το ήθος του, η αξιοπρέπειά του και το όραμά του για μια δίκαιη κοινωνία. 

Τα μέσα της εποχής ήταν πενιχρά. Τα εφόδια στην άσκηση της ιατρικής, ένα ακουστικό, ένα πιεσόμετρο, μία ζυγαριά, ένας φακός για την επισκόπηση του λαιμού, πιθανώς και ένα ωτοσκόπιο. Το μεγάλο του εφόδιο όμως ήταν η αγάπη για τον άρρωστο, που μετουσιώνονταν σε μια πολύ καλή κλινική εξέταση, με τελικό αποτέλεσμα τη διάγνωση. Με αυτά ο Νίκος Σκοπούλης έφτανε πάντα νικητής στην επίλυση δύσκολων διαγνωστικών προβλημάτων. Προικισμένος από τη φύση με μια χαρισματική αίσθηση προσέγγιζε τον άρρωστο πάντα με επιτυχία. Και αν ακόμη ήταν η διάγνωση δύσκολη, ένα χάιδεμα του μικρού παιδιού, ένα γλυκό χαμόγελο, μια ζεστή χειραψία ήταν αρκετά να καθησυχάσουν τον άρρωστο και το περιβάλλον του. 

Ο Νίκος Σκοπούλης ήταν απλός σαν άνθρωπος, απλός σαν γιατρός, απλός σαν πολίτης. Δίδασκε με την απλότητά του. Έγιανε τον πόνο των συνανθρώπων του με τον μειλίχιο χαρακτήρα του, το ανυπόκριτο ενδιαφέρον του και τα λιγοστά του λόγια. Γινόταν πιστευτός στον κόσμο γιατί έκφραζε τις ιδέες του με πράξεις στην καθημερινότητα. Ήταν ο άνθρωπος που έδωσε ουσία και νόημα στην έννοια "αριστερός", και ας κατηγορήθηκε αργότερα από ορισμένους μίζερους και δυστυχισμένους. Ήταν ακούραστος, με πάθος για την ιατρική και με αγάπη να προσφέρει ό,τι μπορεί στον άρρωστο. Και ο άρρωστος ήταν ο φτωχός, ο ρακένδυτος, ο εργάτης ή ο άνεργος, ο μεροκαματιάρης, ο πεινασμένος, ο χωροφύλακας, ο δάσκαλος, ο στρατηγός, από τη Μηλιά του Μετσόβου ως τη Λάκκα Σούλι και από τα χωριά της Κόνιτσας ως τα Άγναντα. Στο ιατρείο του καθημερινά λαϊκό προσκύνημα, γιατί ο καθένας πίστευε ότι θα έβρισκε λύση στο πρόβλημά του. 

Και η ανταμοιβή από τον άρρωστο; Η θυσία του για τον Νίκο Σκοπούλη. Ο χωροφύλακας θα δοκιμάσει το φαγητό πριν το σερβίρει στον γιατρό κατά τη μεταγωγή του στην Κέρκυρα, φοβούμενος μήπως τον δηλητηριάσουν. Η σοφή ενστικτώδης λειτουργία του μαζί με τον τρόπο προσέγγισης των αρρώστων ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά του αλάθητού του κριτηρίου. Λίγες εξετάσεις γιατί τα μέσα ήταν πενιχρά. Λίγα φάρμακα, για την οικονομική κατάσταση των αρρώστων. Λιτές συνταγές και λιτός ο λόγος του, μα με τη δύναμη της πίστης για καλή έκβαση των αρρώστων. Οι αρρώστιες μιλάνε, εκφράζονται στην εμφάνιση, στον λόγο, στη στάση και στη συμπεριφορά των ανθρώπων κι όλα μαζί στο διαισθητικό κριτήριο του γιατρού επεξεργάζονταν σαν μαθηματική εξίσωση για ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό αναφέρει η κα Σκοπούλη "είχε έφεση στη Φυσική". 

Δεν ήταν συγγραφέας ο Νίκος Σκοπούλης. Έγραψε όμως ιστορία με τις πράξεις του, τη στάση του και την αξιοπρέπειά του. Δεν έχει βιβλιογραφικές αναφορές στο διαδίκτυο, ας διάβαζε ξένα περιοδικά. Ούτε σε διεθνή περιοδικά, όπου σήμερα η αλαζονεία κυριαρχεί στους νέους γιατρούς, αφήνοντας τον άρρωστο και αναζητώντας το όνομά τους στη βιβλιογραφία. Εικονική πραγματικότητα. Όμως, οι δικές του αναφορές είναι χιλιάδες και ζωντανές, και αφορούν πεινασμένους και φτωχούς, εργάτες του μεροκάματου, επιστήμονες, πολιτικούς, χωροφύλακες, στρατηγούς και πολιτικούς. Οι μαρτυρίες της Ελέγκως, της κυρά Κούλας, του κυρ Γιώργου, του παπά Κώστα, του χωροφύλακα και άλλων πολλών αποτελούν παρακαταθήκη των νέων γιατρών. Και οι αναφορές αυτές αφορούν μόνο τον Νίκο Σκοπούλη, γιατί ο Νίκος Σκοπούλης είναι ερευνητής της αλήθειας και όχι της υποκρισίας. Ερευνητής του πόνου και των προβλημάτων των ανθρώπων. Είναι ερευνητής της ψυχής. Είναι αγωνιστής με όνειρα για το μέλλον μιας ανοργάνωτης κοινωνίας, μιας κοινωνίας με ψεύδη και απάτες που δεν έχει επίκεντρο τον άνθρωπο, μιας κοινωνίας που δεν προστατεύει ούτε τα μέλη της, μιας κοινωνίας που περιμένει την απόφαση για να τον οδηγήσει πάλι στην εξορία, αδιαφορώντας για τα δικά της παιδιά, για όλο τον κόσμο. 

Ο χωροφύλακας αναρωτιέται «πώς θα τον συλλάβω, αφού αυτός έκανε καλά το παιδί μου;» Ο Νίκος Σκοπούλης ήταν δάσκαλος όχι με τη στενή έννοια του όρου, με διαλέξεις από το αμφιθέατρο ή με συμπόσια που γίνονται καθημερινά στην πόλη μας. Ούτε εκπαίδευε φοιτητές. Ήταν όμως ένας δάσκαλος ήθους, ένας δάσκαλος αγάπης, ένας δάσκαλος αφιλοκέρδειας και ένας δάσκαλος θυσίας. Ένας δάσκαλος κλινικής εξέτασης και θεραπευτικών οδηγιών, ενώ οι άρρωστοι αποτελούσαν, αυτοί που θεραπεύονταν, ζωντανά παραδείγματα διδασκαλίας για τους καινούριους γιατρούς. «Το είπε ο Σκοπούλης», ακουγόταν πολύ στα δικά μας χρόνια. Ήταν πατέρας όχι μόνο των παιδιών του, όπως αναφέρει η Γεωργία Σκοπούλη στο βιβλίο της, αλλά πατέρας όλων που τους αγκάλιαζε όλους με στοργή και καθοδηγούσε τους νέους γιατρούς με τη στάση του, τις συμβουλές του, τα καλά του λόγια – σπάνιο πράγμα στην εποχή μας, όπου η γνώση θεωρείται ιδιοκτησία, η διδασκαλία πάρεργο και ο καλός λόγος σπάνια πράγματα. Και όλα αυτά μπορούν σήμερα να αποτελέσουν τον κώδικα δεοντολογίας για τους νέους γιατρούς. 

Τα χρόνια περνούν. Οι αντοχές μειώνονται και ο Νίκος Σκοπούλης γίνεται γιατρός για τη δεύτερη γνώμη. Πάντα ευγενικός, πάντα χαμογελαστός, προσηνής, θα συμβουλεύσει τον άρρωστο να συνεχίσει να επισκέπτεται τον γιατρό του, εκφράζοντας με τη διορατικότητά του και τη σταδιοδρομία και την εμπιστοσύνη και την πίστη στους νέους γιατρούς. 

Κυρίες και κύριοι, θέλω να επισημάνω ότι ο Νίκος Σκοπούλης με το έργο του σηματοδότησε το μισό του 20^ου αιώνα. Αγαπήθηκε από όλους τους ανθρώπους. Έγινε ίνδαλμα μιας κοινωνίας και το πρότυπο πολλών γιατρών. Και έζησε ο γιατρός αυτός εποχές δύσκολες στην πολεμική Ελλάδα που είχε γίνει στάχτη, στην Ελλάδα του Εμφύλιου πολέμου που δεν είχε μείνει τίποτα όρθιο και στη μεταπολεμική Ελλάδα της φτώχειας και του διχασμού. Χωρίς μηχανήματα, όπως ανέφερα πάλι, χωρίς αξονικούς τομογράφους, χωρίς ακτινοσκοπικά μηχανήματα, χωρίς υπερήχους και όλα τα τόσα σύγχρονα σύνεργα της ιατρικής επιστήμης πάλευε ο γιατρός μας. Η τιτάνια θέλησή του, όμως, η ανθρωπιά του, η αγάπη του για τον συνάνθρωπό του νικούσαν και αναπλήρωναν όλες αυτές τις ελλείψεις, λες και ο Θεός έστειλε σε εκείνους τους δύσκολους καιρούς τον σωτήρα του. Το πρόσωπό του ακτινοβολούσε πραότητα και καλοσύνη. Δεν είναι από πληροφορίες. Γνώρισα τον Σκοπούλη. Ήταν μάρτυρας, ήταν άγιος. 

Ο Νίκος Σκοπούλης δεν ήταν μονομερής κλεισμένος στο ιατρείο του. Τον απασχολούσε και το κοινωνικό, το ανθρώπινο πρόβλημα, που στην ουσία το ένα δεν είναι άσχετο με το άλλο. Όπως πάσχιζε να αποκαταστήσει την υγεία των συνανθρώπων του, άλλο τόσο τον ενδιέφερε να αποκαταστηθεί και η υγεία της κοινωνίας, η υγεία της πατρίδας μας, της Ελλάδος, που πράγματι και ιδιαίτερα τότε είχε βρεθεί σε μεγάλο κυκλώνα. Και ήθελε να έχουν όλοι ψωμί, να έχουν όλοι γιατρό, να έχουν όλοι ειρήνη. Πίστευε ότι αυτός ήταν ο δρόμος για να γίνει όχι μόνο ένας καλά ή μερικοί, αλλά όλη η κοινωνία. 

Κυρίες και κύριοι, ζούμε σε χαλεπούς, χαλεπότατους καιρούς, πράγμα που ομολογείται από χίλιες δυό πλευρές. Έτσι δε νομίζω πως το θέμα μας απόψε είναι μόνο η παρουσίαση του εξαιρετικού βιβλίου της κυρίας Σκοπούλη, αλλά κι ένα μνημόσυνο. Είναι και η ελάχιστη οφειλόμενη τιμή σε έναν άνθρωπο, που έδωσε τα  πάντα στον καιρό του. Και είναι ακόμη μια ευκαιρία για να πάρουμε μερικά μηνύματα που στέλνει αυτός ο άνθρωπος από εκείνους τους χρόνους στον καιρό μας. Πού πάμε; Τι θα γίνει; Υπάρχει πόνος πολύς στους ανθρώπους. Ποιος θα τον γιάνει; Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει ζωή άξια να τη ζούμε, εάν δεν υπάρχουν άνθρωποι και γιατροί σαν τον Νίκο Σκοπούλη. Σήμερα βλέπουμε στην κοινωνία μας να επικρατεί και να κυριαρχεί ο ατομισμός και η αλαζονεία. Να θριαμβεύουν οι αγύρτες και οι αμαρτωλοί και οι συμφεροντολόγοι. Έτσι όμως δεν λύνεται το πρόβλημα. Περιπλέκεται περισσότερο και συνεχίζονται συνεχώς τα προβλήματα. 

Κυρίες και κύριοι, τελειώνοντας θέλω να πω ότι ο Νίκος Σκοπούλης, ο πράος, ο ήρεμος, η ήμερος, ο στωικός, ο αφιλοκερδής, ο ολιγομίλητος και γλυκομίλητος μας δείχνει τον δρόμο και δεν είναι τυχαίο που στον καιρό της ανομβρίας καταφύγαμε σαν από ένστικτο στο πρόσωπό του, στη γάργαρη πηγή της ζωής να πιούμε νερό. Αλήθεια, ποιος χρίει και με ποια κριτήρια τους ανθρώπους σε άγιους και μεγάλους; Συχνά αμφίβολα και σκοτεινά παρασκήνια. Στον Νίκο Σκοπούλη ταιριάζει και ο ένας τίτλος και ο άλλος. Τον έχουν γραμμένο ανεξίτηλα στις καρδιές τους όλοι όσους έγιανε, όσους ενθάρρυνε, όσους αναπτέρωσε η γλυκύτητά του. Όμως χρειάζεται και κάτι χειροπιαστό. Απ’ ό,τι γνωρίζω, για την ώρα υπάρχει μία μικρή προτομή του μεγάλου αυτού ανθρώπου και γιατρού στη γενέτειρά του, στο χωριό Πεδινή. Αλλά, γιατί να μην υπάρχει στα Γιάννενα, γιατί να μην υπάρχει σε ένα δημόσιο ίδρυμα, στο Πανεπιστήμιο ή έξω από το Υπουργείο Υγείας, που να φέρει το όνομά του, για να χρησιμεύουν όλα αυτά σαν παράδειγμα και σαν οδηγός του δρόμου του αγώνα και της αρετής που οφείλουν να ακολουθούν οι νέοι μας σήμερα; Και αυτό είναι θέμα ζωής στους δύσκολους, στους αποπνικτικούς και στους γυμνούς από αξίες άνυδρους καιρούς μας. 

Κυρίες και κύριοι, ευχαριστώ για μιά ακόμα φορά την κα Γεωργία Σκοπούλη, που με το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της μου έδωσε την ευκαιρία να ξεδιπλώσω και να τονίσω λίγα στοιχεία από την προσωπικότητα και το ήθος του Νίκου Σκοπούλη, όπως ο ίδιος τον γνώρισα καθώς – έτυχε, να σας πω, δεν ήμουν στην κηδεία του – τα δύο τελευταία χρόνια ήμουνα γιατρός του στο Νοσοκομείο "Χατζηκώστα".

Σας ευχαριστώ που με υπομονή με ακούσατε.

  

◄Πίσω στην παρουσίαση του βιβλίου στα Γιάννενα