ΤΟ ΕΡΓΟΝ
ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
ΚΑΤΑ ΤΟ 2007

 Ξ¥Ξ ΞŸ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ξ§. ΠΕΤΡΑΚΟΥ 
Γενικού Γραμματέως
της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας
Ακαδημαϊκού

 

-------------------------

Από όλο το Έργον ΤΟΜΟΣ 54 (2007) αναδημοσιεύουμε μόνον τον επίλογο,
με την άδεια του Κυρίου Βασιλείου Πετράκου
Είναι έκδοση της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας Πανεπιστημίου 22, 106.72
FAX 2103644996, THL. 2103609689 secr@archetai.gr  –  www.archetai.gr
_________________________
   Ξ³ΞµΞ½ΞΉΞΊΞ® επιμέλεια έκδοσης
Ελευθερία Κονδυλάκη Κόντου.
_________________________

Σημείωμα σύνταξης: Στο κείμενο γίνεται εκτενής αναφορά στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως

Επίλογος

     Το 2007 Ξ³ΞΉΞ± την Αρχαιολογική Εταιρεία άρχισε ΞΌΞµ τη χαρμόσυνη επέτειο της συμπλήρωσης των 170 χρόνων Ξ²Ξ―ΞΏΟ… ΞΊΞ±ΞΉ δράσης της. Στην Ελλάδα ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ λίγες τέτοιες επέτειοι, μόνον τρεις πνευματικοί οργανισμοί την εόρτασαν· Ξ· Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Ξ· Αρχαιολογική ΞΊΞ±ΞΉ το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Οθώνειο όπως ονομάστηκε κατά την ίδρυσή του.

     Για ιδρύματα τόσο παλιά, ΞΌΞµ τα ελληνικά μέτρα, υπάρχει πάντα ΞΏ κίνδυνος της παρακμής ΞΊΞ±ΞΉ της βιολογικής φθοράς, που οδηγούν στο σβήσιμό τους. Ακόμη υπάρχει Ξ­Ξ½Ξ±Ο‚ άλλος κίνδυνος εξίσου μεγάλος. Από τον φόβο ότι δεν ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ πλέον αρεστά στους πολλούς, αλλάζουν τον αρχικό, πνευματικό ΞΊΞ±ΞΉ επιστημονικό, σκοπό τους ΞΌΞµ κάποιον άλλο, δήθεν συγγενικό, προσπαθώντας Ξ½Ξ± κερδίσουν λάμψη, χάνοντας όμως το περιεχόμενό τους. Ξ— Εταιρεία δεν ενέδωσε σε τέτοιες ιδέες παρά το ότι τις τελευταίες δεκαετίες ΞΏΞΉ πειρασμοί ήσαν πολλοί. Και πλούτο πολύν ΞΈΞ± αποκτούσε ΞΊΞ±ΞΉ την εύνοια ισχυρών κύκλων ΞΈΞ± είχε. Θα έπρεπε όμως Ξ½Ξ± δώσει κάποιο αντάλλαγμα ΞΊΞ±ΞΉ αυτό ήταν Ξ· συμμόρφωσή της ΞΌΞµ κανόνες που ΞΈΞ± της αφαιρούσαν την ελευθερία της γνώμης της, το πρώτο όπλο της επιστημονικής ελευθερίας. Όπως ΞΈΞ± έχετε διαπιστώσει, από το 1974 ΞΊΞ±ΞΉ κατόπιν, τα αρχαία ΞΊΞ±ΞΉ τα ιστορικά, κυρίως, τοπία, έχουν μεγάλη θέση στη ζωή ΞΌΞ±Ο‚, όχι τόσο Ξ³ΞΉΞ± την καλλιτεχνική, επιστημονική Ξ® ιστορική τους Ξ±ΞΎΞ―Ξ±, όσο γιατί Ξ· ύπαρξή τους Ξ® Ξ· εύρεσή τους δημιουργούν προβλήματα ΞΊΞ±ΞΉ δυσκολίες δράσης σε επιχειρηματικούς κύκλους. Οι Κυβερνήσεις επιθυμούν πάντοτε την απρόσκοπτη ΞΏΞΉΞΊΞΏΞ½ΞΏΞΌΞΉΞΊΞ® ανάπτυξη την οποία, δήθεν, εμποδίζουν τα αρχαία. Ξ— σύγκρουση ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ αναπόφευκτη ΞΊΞ±ΞΉ αργά Ξ® γρήγορα Ξ½ΞΉΞΊΞ¬ Ξ· ΞΏΞΉΞΊΞΏΞ½ΞΏΞΌΞΉΞΊΞ® ανάπτυξη. Όταν έργο σου ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ Ξ· διατήρηση της μνημειακής παράδοσης φυσικό ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ ότι ΞΈΞ± συγκρουστείς ΞΌΞµ το κράτος.

     H Εταιρεία που αποτελείται από ανθρώπους κάθε επαγγέλματος ΞΊΞ±ΞΉ επιστήμης δεν παρέλειψε ποτέ, είτε φανερά είτε αφανώς, Ξ½Ξ± υποδεικνύει στο Κράτος, στις Κυβερνήσεις, τις ορθές ενέργειες Ξ³ΞΉΞ± τον χειρισμό ζητημάτων που συγκινούσαν τους Έλληνες. TΞ± τελευταία χρόνια μάλιστα Ξ­Ξ³ΞΉΞ½Ξµ πολύ δυσάρεστη ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏΞΉ αφανείς υποδείξεις της απορρίπτονταν. Αναγκάστηκε Ξ½Ξ± τις εκθέσει δημοσίως. Το αποτέλεσμα δεν ήταν ευχάριστο, Ξ· Εταιρεία όμως έκρινε ότι Ξ· ανακάλυψη ΞΊΞ±ΞΉ Ξ· μελέτη των αρχαίων δεν ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ έργο μηχανιστικό, όπως Ξ· χάραξη ΞΊΞ±ΞΉ Ξ· κατασκευή ενός αυτοκινητόδρομου, αλλά κυρίως πνευματικό. Ξ— έρευνα του παρελθόντος αποτελεί ΞΌΞΉΞ± κατ’ εξοχήν Ξ·ΞΈΞΉΞΊΞ® ενέργεια, διότι σκοπός της ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ Ξ· αποκάλυψη της αλήθειας. Το Ξ½Ξ± ενδώσει λοιπόν Ξ· Εταιρεία στις επιθυμίες ισχυρών παραγόντων ΞΈΞ± σήμαινε, πάντοτε, πλαστογράφηση της αλήθειας.

     Παρά ταύτα τα πράγματα δεν ήσαν πάντοτε τόσο δυσάρεστα. Έγιναν σε υπερβολικό βαθμό μετά το 1974. Συμβατικό σημείο έναρξης αλλαγής της νοοτροπίας στις κυβερνήσεις ως προς τ’ αρχαία ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ ΞΏ νόμος 159/1975, ΞΌΞµ τον οποίο το Αρχαιολογικό Συμβούλιο έχανε το δικαίωμα Ξ½Ξ± αποφασίζει ΞΊΞ±ΞΉ μόνον γνωμάτευε. TΞ± χειρότερα ακολούθησαν.

     Όπως γνωρίζετε Ξ· Αρχαιολογική Υπηρεσία είχε ως Προϊστάμενο, από τα χρόνια του Καποδίστρια, Έφορο των Αρχαιοτήτων ΞΊΞ±ΞΉ κατόπιν Γενικό Έφορο, αρχή που τηρήθηκε έως τη δημοσίευση του νόμου 1232/1982, ΞΌΞµ τον οποίο καταργήθηκαν ΞΏΞΉ θέσεις των Γενικών Διευθυντών στη Διοίκηση ΞΊΞ±ΞΉ συνεπώς των Γενικών Eφόρων. Στο Υπουργείο Πολιτισμού Προϊστάμενος της ακέφαλης πλέον Υπηρεσίας Ξ­Ξ³ΞΉΞ½Ξµ ΞΏ Γενικός Γραμματεύς του Υπουργείου, πάντοτε πολιτικό πρόσωπο ΞΊΞ±ΞΉ φυσικά ΞΌΞµ άγνοια της αρχαιολογικής επιστήμης. Το πολιτικό αυτό πρόσωπο Ξ­Ξ³ΞΉΞ½Ξµ συγχρόνως ΞΊΞ±ΞΉ Πρόεδρος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, ενώ έως το τέλος του 1981 ΞΏ Πρόεδρος ήταν ανώτατος δικαστικός, αρεοπαγίτης. Ξ— δικαστική ιδιότης του Προέδρου εξασφάλιζε ότι ΞΏΞΉ γνωματεύσεις του Συμβουλίου ΞΈΞ± ήσαν σύμφωνες, τουλάχιστον, ΞΌΞµ τον νόμο ΞΊΞ±ΞΉ Ξ· λειτουργία του Συμβουλίου ΞΈΞ± ήταν ανεπηρέαστη από εξωεπιστημονικούς παράγοντες. Αυτά όμως όλα καταργήθηκαν, Ξ· σύνθεση του Συμβουλίου υπέστη συνεχείς μεταβολές ΞΊΞ±ΞΉ έφθασε στο σημείο Ξ½Ξ± μετέχουν σ’ αυτό το επιστημονικό σώμα πρόσωπα ΞΎΞ­Ξ½Ξ± ΞΊΞ±ΞΉ εχθρικά. Έτσι φθάσαμε στις 20 Δεκεμβρίου ΞΌΞµ το τραγικό συμβάν, το οποίο ακολούθησε ορυμαγδός αποκαλύψεων πραγμάτων που πολλοί γνώριζαν, αφού μετείχαν στη δημιουργία τους, αλλά κρατούσαν μυστικά. Δεν εννοώ πράγματα προσωπικής Ξ® οικονομικής φύσεως, αυτά ΞΌΞ±Ο‚ ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ αδιάφορα, δεν είμαστε κριτές της ηθικής κανενός. Εννοώ γνωματεύσεις ΞΊΞ±ΞΉ συνακόλουθες αποφάσεις ΞµΞΉΟ‚ βάρος των αρχαίων, ΞµΞΉΟ‚ βάρος των ιστορικών τόπων, που προκάλεσαν καταστροφές. Ξ— Ψυττάλεια, ΞΏ Μαραθών, Ξ· κακοποίηση των Μυκηνών, τα λατομεία του Μαρκόπουλου, το μουσείο Ακροπόλεως επάνω στα αρχαία, Ξ· βλάβη του κτιρίου Weiler, ΞΏ αποχαρακτηρισμός των διατηρητέων της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, ακόμη ΞΊΞ±ΞΉ Ξ· πυρπόληση της Ολυμπίας, ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ συνέπειες κακών γνωματεύσεων ΞΊΞ±ΞΉ αποφάσεων. Λέγεται ότι όλα οφείλονται σε Ξ­Ξ½Ξ± πρόσωπο του οποίου κύριο χαρακτηριστικό ήταν ότι ταίς μεγαλαυχίαις αυτού πολλήν υπεροψίαν αναμεμίχθαι ΞΊΞ±ΞΉ περιφρόνησιν των άλλων (Πλουτ. Περικλ. V: ότι στην ακαταδεξιά του υπήρχε πολλή υπεροψία ΞΊΞ±ΞΉ περιφρόνηση Ξ³ΞΉΞ± τους άλλους).

     Μετά το γεγονός της 20ής Δεκεμβρίου ορισμένοι από ΞµΞΊΞµΞ―Ξ½ΞΏΟ…Ο‚ που είχαν συμμετοχή στις ΞΊΞ±ΞΊΞ­Ο‚ γνωματεύσεις, άρχισαν Ξ½Ξ± διακηρύττουν ότι δεν συμφώνησαν ποτέ ΞΌΞµ αυτές ΞΊΞ±ΞΉ ότι αντιδρούσαν κατά τη λήψη τους. Ισχνή ΞΊΞ±ΞΉ ΞΌΞ· πιστευτή δικαιολογία. Ζητήματα όπως του αποχαρακτηρισμού διατηρητέων μνημείων ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ δεοντολογικής ΞΊΞ±ΞΉ ηθικής φύσεως. Όποιος δεν εγκρίνει τέτοιες ενέργειες διαχωρίζει αμέσως τη θέση του δημοσίως ΞΊΞ±ΞΉ αποχωρεί από το κακό περιβάλλον. Εάν δεν το κάνει σημαίνει ότι συμφωνεί. Ζούμε σε ΞΌΞΉΞ± κοινωνία όπου Ξ· ελευθερία της σκέψεως ΞΊΞ±ΞΉ της εκφράσεως ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ απόλυτη, αυτό το διαπιστώνουμε κάθε στιγμή, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Αλλά δεν ΞΈΞ± μάθουμε ποτέ την αλήθεια, πλήρως, γιατί στην Ελλάδα κυρίως πάντη χαλεπόν ΞΊΞ±ΞΉ δυσθήρατον ιστορία τ’ αληθές (Πλουτ. Περικλ. ΧΙΙΙ: Ξ· αλήθεια δεν ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ εύκολα προσιτή ΞΊΞ±ΞΉ πολύ δύσκολο Ξ½Ξ± την βρεις).

     Διατέλεσα Έφορος των Αρχαιοτήτων επί 35 χρόνια, ΞΊΞ±ΞΉ Ξ³ΞΉΞ± Ξ½Ξ± διατηρηθούν αρχαία τα οποία σήμερα θεωρούνται άχρηστα, αδίκησα φτωχούς ανθρώπους ΞΊΞ±ΞΉ τους στέρησα την περιουσία τους. Οι επιθυμίες της πολιτικής Ξ³ΞΉΞ± ΞΌΞ­Ξ½Ξ± έρχονταν πάντα μετά το συμφέρον των αρχαίων. Γι’ αυτό θεωρώ ότι Ξ· μεγάλη βλάβη που προκλήθηκε από όσα αποκαλύφθηκαν μετά τις 20 Δεκεμβρίου ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ Ξ· άμβλυνση της επιστημονικής συνείδησης ανθρώπων που συμμετείχαν σε όσα οψίμως απαριθμούνται ΞΊΞ±ΞΉ Ξ· υποταγή τους σε εντολές που τους μετέβαλε σε ενεργούμενα. Πάντα είχαν χρόνο Ξ³ΞΉΞ± παραίτηση, αποχώρηση ΞΊΞ±ΞΉ καταγγελία των όσων έρχονταν σε αντίθεση ΞΌΞµ την επιστημονική δεοντολογία. Δεν το Ξ­ΞΊΞ±Ξ½Ξµ ΞΊΞ±Ξ½Ξ­Ξ½Ξ±Ο‚. Το αδιάψευστο αυτό γεγονός δείχνει πόσο Ξ· φθορά των αξιών έχει προχωρήσει ΞΊΞ±ΞΉ σ’ ΞµΞΊΞµΞ―Ξ½ΞΏΟ…Ο‚ ΞΏΞΉ οποίοι στο παρελθόν ΞΈΞ± μπορούσαν Ξ½Ξ± καυχώνται, ότι ανήκαν στον επιστημονικό κόσμο που έβαζε το συμφέρον των αρχαίων ΞΊΞ±ΞΉ του τόπου πάνω από το προσωπικό συμφέρον της διατήρησης της ΞµΟ…Ξ½ΞΏΞ―Ξ±Ο‚ προσώπων που Ξ· Ξ·ΞΈΞΉΞΊΞ® τους διαφθορά ήταν φανερή. Όλα αυτά είχαν ως συνέπεια τη διάσπαση της Υπηρεσίας, τη φθορά του πνεύματος της ενότητός της ΞΊΞ±ΞΉ την ανάπτυξη χωριστικών τάσεων που εκφράζεται ΞΌΞµ ποικίλες εκδηλώσεις. Έπαψε Ξ½Ξ± υπάρχει ΞµΞ½ΞΉΞ±Ξ―Ξ± διοίκηση ΞΊΞ±ΞΉ αυτό φάνηκε στην επιστημονική υπηρεσιακή δημοσιευτική απόδοση των μελών του Κλάδου ΞΊΞ±ΞΉ στην έλλειψη αισιοδοξίας Ξ· οποία όμως αισιοδοξία συνόδευσε τους Έλληνες αρχαιολόγους στα μετά το 1958 χρόνια έως το 1967.

     Μετά τον εορτασμό των 170 χρόνων της Εταιρείας πιστεύαμε ότι το 2007 ΞΈΞ± κυλούσε σύμφωνα ΞΌΞµ τις πάντοτε αισιόδοξες προσδοκίες ΞΌΞ±Ο‚, που ΞΌΞ±Ο‚ ξεγελούν στο ΞΎΞµΞΊΞ―Ξ½Ξ·ΞΌΞ± κάθε Ξ½Ξ­ΞΏΟ… χρόνου, αλλά συνέχισε την πορεία του σκοτεινιάζοντας. Πρώτη ήλθε Ξ· πυρπόληση της Πάρνηθας, ακολούθησε της Πεντέλης. Ξ— καταστροφή του κυρίου στοιχείου του πολιτισμού, της φύσης, ολοκληρώθηκε ΞΌΞµ τον αφανισμό μεγάλου μέρους της Πελοποννήσου. Όλοι ΞΏΞΉ Έλληνες πληγώθηκαν από τη φωτιά ΞΊΞ±ΞΉ μαζί τα αρχαία, ΞµΞΊΞµΞ―Ξ½Ξ± μάλιστα Ξ³ΞΉΞ± τα οποία Ξ· φύση αποτελεί χαρακτηριστικό τους, εννοώ την Ολυμπία όπου το κάθε δέντρο, κάθε πέτρα που αφανίστηκε, ήταν μέρος της μυθολογίας ΞΊΞ±ΞΉ της ιστορίας του τόπου. Ίσως Ξ· Πελοπόννησος ήταν αδύνατον Ξ½Ξ± ξεφύγει από τη φωτιά, Ξ· Ολυμπία όμως ήταν δυνατόν. Υπάρχουν ευθύνες, που δεν ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ δυνατόν πλέον Ξ½Ξ± ζητηθούν, Ξ³ΞΉΞ± την αμέλεια ΞΊΞ±ΞΉ την αδιαφορία που κυριάρχησε, όταν ήταν πλέον Ξ²Ξ­Ξ²Ξ±ΞΉΞΏ ότι Ξ· φωτιά ΞΈΞ± έφθανε έως την Άλτη. το χειρότερο ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ όμως ότι σήμερα, Ξ­Ξ½Ξ± χρόνο σχεδόν μετά την καταστροφή, ΞµΞΊΞµΞ―Ξ½ΞΏΞΉ που πρέπει Ξ½Ξ± γρηγορούν, ησυχάζουν, ίσως γιατί δεν απέμεινε τίποτε που Ξ½Ξ± μπορεί πλέον Ξ½Ξ± ΞΊΞ±ΞµΞ―.

     Ξ— Ολυμπία, όσο θυμάμαι από τη θητεία ΞΌΞΏΟ… στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, αποτελούσε μόνιμη φροντίδα των αρμοδίων της Υπηρεσίας ΞΊΞ±ΞΉ χάρις στις ενέργειές τους είχε σωθεί από τις πυρκαγιές που ΞΌΞµ μονότονη κανονικότητα απειλούσαν την περιοχή της. Το 2007 όμως Ξ· φωτιά άγγιξε το μουσείο ΞΊΞ±ΞΉ έκαψε τον αρχαιολογικό χώρο, Ξ­Ξ½Ξ± μέρος του τουλάχιστον, ΞΊΞ±ΞΈgΟ‚ ΞΊΞ±ΞΉ το Κρόνιο που έδινε τον ιδιάζοντα χαρακτήρα στον τόπο. Ελπίζουμε ότι Ξ· φύση σύντομα ΞΈΞ± επαναφέρει την Ολυμπία στην γνώριμή ΞΌΞ±Ο‚ φυσική μορφή της.

     Το άλλο μεγάλο αρχαιολογικό γεγονός του 2007 ήταν Ξ· ολοκλήρωση της οικοδομής του Ξ½Ξ­ΞΏΟ… Μουσείου Ακροπόλεως. Ξ— τριαντάχρονη περιπέτεια των διαγωνισμών τελείωσε ΞΊΞ±ΞΉ Ξ· Ξ½Ξ­Ξ± οικοδομή φιλοξενεί ήδη τα καλύτερα από τα έργα τέχνης που ΞΌΞ±Ο‚ κληροδότησαν ΞΏΞΉ Αρχαίοι Έλληνες.

     Για την οικοδόμηση του Μουσείου υπήρξαν ΞΊΞ±ΞΉ υπάρχουν έντονες αντιδράσεις ΞΊΞ±ΞΉ αποδοκιμασίες ΞΊΞ±ΞΉ πιστεύω ότι Ξ· κατασκευή του μουσείου ΞµΞΊΞµΞ― που Ξ­Ξ³ΞΉΞ½Ξµ αποτελεί κάτι περισσότερο από ΞΊΞ±ΞΊΞ® εκλογή· αποτελεί λάθος ανεπανόρθωτο. Δεν κρίνω την αρχιτεκτονική μορφή του γιατί Ξ· κρίση ΞΌΞΏΟ… ΞΈΞ± βασιζόταν σε υποκειμενικά στοιχεία, τις γνώσεις ΞΌΞΏΟ… πρώτα πρώτα πάνω στην αρχιτεκτονική ΞΊΞ±ΞΉ κατόπιν τη γενικότερη καλαισθησία ΞΌΞΏΟ…. Θα κάνω μόνο ΞΌΞΉΞ¬ παρατήρηση ως προς κάτι που ειπώθηκε: ότι ΞΏΞΉ Έλληνες δεν εκτιμούν το Ξ½Ξ­ΞΏ Μουσείο Ακροπόλεως γιατί πάντα βρίσκονται σε βραδυπορεία ως προς τις Ξ½Ξ­ΞµΟ‚ καλλιτεχνικές τάσεις που κυριαρχούν εκάστοτε στον πλανήτη. Είναι λάθος: ΞΏΞΉ Έλληνες εκτιμούσαν πάντα τα Ξ½Ξ­Ξ± ρεύματα. Από τα χρόνια του κλασικισμού, που στην Ελλάδα έδειξε την ωραιότερη μορφή του, έως σήμερα εκτιμούμε κάθε Ξ½Ξ­Ξ± τάση ΞΊΞ±ΞΉ μπορούμε Ξ½Ξ± την εγκλιματίσουμε στον τόπο ΞΌΞ±Ο‚. Μήπως το σπίτι που έχτισε ΞΏ Βασίλειος Κουρεμένος στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου δεν αποτελούσε πρωτοπορία στα χρόνια του ΞΊΞ±ΞΉ εξακολουθεί έως σήμερα Ξ½Ξ± έχει την εκτίμηση των φιλοτέχνων;

     Ίσως το ίδιο Μουσείο σε Ξ­Ξ½Ξ± άλλο σημείο, λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα, Ξ½Ξ± ήταν ανεκτό, χωρίς φυσικά Ξ½Ξ± καταστρέφει αρχαία. Δεν ΞΈΞ± ήταν ούτε Βρετανικό Μουσείο, ούτε το Μητροπολιτικό της Νέας Υόρκης, ούτε Ξ· Γλυπτοθήκη του Μονάχου, ούτε Ξ· Εθνική Πινακοθήκη του Βερολίνου, ούτε το Εθνικό Αρχαιολογικό της Αθήνας. Θα ήταν κάτι που ΞΈΞ± εξέφραζε την άμουση εποχή ΞΌΞ±Ο‚ ΞΊΞ±ΞΉ ΞΈΞ± στέγαζε ΞΌΞµ επάρκεια τα αρχαία του μουσείου Ακροπόλεως. Ταυτόχρονα ΞΈΞ± Ξ­ΞΌΞµΞ½Ξµ το στρατιωτικό νοσοκομείο απείραχτο, απέριττο ΞΊΞ±ΞΉ λιτό ΞΊΞ±ΞΉ ΞΌΞµ τη μεγάλη αυλή του ΞΈΞ± ΞΌΞ±Ο‚ έδινε την ψευδαίσθηση κάποιων στιγμών του παρελθόντος. Μία, εύκολα εξηγούμενη πλέον, ΞµΞΌΞΌΞΏΞ½Ξ® λίγων αρχαιολόγων ΞΊΞ±ΞΉ αρχιτεκτόνων στον εξ’ αρχής ακατάλληλο χώρο του Μακρυγιάννη προίκισε την Αθήνα ΞΌΞµ ΞΌΞΉΞ± Ξ½Ξ­Ξ± δουλεία.

     Εκείνο που συμβαίνει Στην Ελλάδα ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ ότι ενώ είμαστε πάντα μοντέρνοι ΞΊΞ±ΞΉ ακολουθούμε τις Ξ½Ξ­ΞµΟ‚ τάσεις, τις απορρίπτουμε μόλις παλιώσουν. Έτσι Ξ­Ξ³ΞΉΞ½Ξµ ΞΌΞµ τα νεοκλασικά αρχιτεκτονήματα ΞΊΞ±ΞΉ όσα νεώτερων τάσεων ακολούθησαν. Σας θυμίζω ότι από το εργοστάσιο του Φιξ στη λεωφόρο Συγγρού κατεδαφίστηκε το μισό ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏΞΉ προσφυγικές πολυκατοικίες της λεωφόρου Αλεξάνδρας γλίτωσαν από θαύμα μέχρι στιγμής, παρά το ότι θεωρούνται από παλιά ως έργα αντιπροσωπευτικά αρχιτεκτονικών τάσεων.

     Το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως αποτελεί αντίφαση προς ΞΌΞΉΞ±Ξ½ αρχή που τηρήθηκε ΞΌΞµ κάποια συνέπεια τα χρόνια του ελευθέρου Ξ²Ξ―ΞΏΟ… της χώρας. Ξ— αντίφαση βρίσκεται στο ότι χτίστηκε πάνω σε ΞΌΞΉΞ± μεγάλη ΞΊΞ±ΞΉ καλά διατηρημένη συνοικία της αρχαίας Αθήνας. Για Ξ½Ξ± διατηρηθεί Ξ· συνοικία αυτή κάτω από το Ξ½Ξ­ΞΏ μουσείο υπέστη φθορές που τις βλέπουν όλοι αλλά δεν τις μνημονεύουν. Ποιός κοινής λογικής άνθρωπος πιστεύει ότι ΞΏΞΉ παμμεγέθεις στύλοι πάνω στους οποίους στηρίζεται το μουσείο δεν κατέστρεψαν αρχαία; Για Ξ½Ξ± χτιστεί όμως το μουσείο πάνω σ’ αυτή την αρχαία συνοικία κρίθηκε από το αρμόδιο συλλογικό όργανο ως κατώτερης τάξης αρχαιότητα.

Ένα νέο κτίριο του μεγέθους του μουσείου και της μορφής του, τόσο κοντά στην Ακρόπολη δεν συμβιβάζεται με τον τόπο του. Μπορεί οι υμνητές του να λέγουν ότι κάνει διάλογο με τον Παρθενώνα αλλά, όπως παρατηρήθηκε, «καί αν το νέο Μουσείο θέλει να “συνομιλεί” με τον Παρθενώνα, μήπως πρέπει να ερωτηθεί και ο Παρθενώνας αν θέλει να ... “συνομιλεί” με το κτίριο του κ. Τσουμί;» (Χαρά Κιοσέ, το άλλο Βήμα, 15 Ιουλίου 2007).

      Όταν τελείωσε το Ξ½Ξ­ΞΏ Μουσείο ΞΏΞΉ αρμόδιοι Ξ³ΞΉΞ± την οικοδομή του ανακάλυψαν ότι δύο διατηρητέα κτίρια της Διονυσίου Αρεοπαγίτου το ενοχλούσαν ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏ αρμόδιος οικοδομικός Οργανισμός ζήτησε Ξ½Ξ± γκρεμιστούν. Υπενθυμίζω ότι το 1977 Ξ· επιτροπή κρίσεως του τότε διαγωνισμού Ξ³ΞΉΞ± το Ξ½Ξ­ΞΏ Μουσείο είχε προβάλει ως αιτία αποτυχίας του διαγωνισμού την ύπαρξη δυσκολιών «πού δημιούργησαν δυσεπίλυτες δεσμεύσεις».

     Συγκεκριμένα την «μορφή του οικοπέδου» την «παρεμβολή των διατηρητέων κτιρίων σε θέσεις που Ξ® παρεμπόδισαν προσπελάσεις ΞΊΞ±ΞΉ ΞΈΞ­Ξ± (Διονυσίου Αρεοπαγίτου) Ξ® καταλάμβαναν την καρδιά του οικοπέδου (Νοσοκομείο) ΞΌΞµ τρόπο που δημιούργησαν Ξ­Ξ½Ξ± άκαμπτο σύνολο» (Καθημερινή, 8 Οκτωβρίου 1977). Δεν υπήρχαν τότε, ακόμη, τ’ αρχαία του οικοπέδου. Τί Ξ­Ξ³ΞΉΞ½Ξµ αφού βρέθηκαν; τα αρχαία που ερευνήθηκαν τα καλύψαμε χτίζοντας πάνω τους το μουσείο χωρίς Ξ½Ξ± ξέρουμε μέχρι τώρα ποιά ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ Ξ· σημασία τους. Το νοσοκομείο, το λεγόμενο κτίριο Weiler, ασφυκτιά από το πλησίασμα του Ξ½Ξ­ΞΏΟ… Μουσείου ΞΊΞ±ΞΉ τα τέως διατηρητέα της Διονυσίου Αρεοπαγίτου ΞΈΞ± γκρεμιστούν γιατί εμποδίζουν τους επισκέπτες του Μουσείου Ξ½Ξ± βλέπουν τον Παρθενώνα. Ένα μουσείο, που σκοπός του ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ Ξ· διατήρηση της παράδοσης, δεν την καταστρέφει.

     Για Ξ½Ξ± γκρεμιστούν τα δύο διατηρητέα της Διονυσίου Αρεοπαγίτου ζητήθηκε ΞΏ αποχαρακτηρισμός τους, κάτι σαν την καθαίρεση των στρατιωτικών πριν τους φυλακίσουν Ξ® τους εκτελέσουν Ξ³ΞΉΞ± τα βαριά τους εγκλήματα, συνήθως προδοσία. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο διχάστηκε. Οι αρχαιολόγοι ψήφισαν υπέρ του αποχαρακτηρισμού ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏΞΉ αρχιτέκτονες ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏΞΉ τεχνικοί εναντίον. O Πρόεδρος του Συμβουλίου, Γενικός Γραμματεύς του Υπουργείου Πολιτισμού, χρησιμοποίησε τη διπλή ψήφο του Ξ³ΞΉΞ± Ξ½Ξ± Ξ³Ξ―Ξ½ΞµΞΉ ΞΏ αποχαρακτηρισμός. Μου κάνει εντύπωση Ξ· στάση των αρχαιολόγων, γιατί στο παρελθόν ενεργούσαν αλλιώς, υπέρ των αρχαίων. Θα σας υπενθυμίσω ότι το 1975, όταν Ξ· τότε κυβέρνηση δημοσίευσε τον νόμο 159 ΞΌΞµ τον οποίο επιτρεπόταν Ξ· εγκατάσταση ναυπηγείων, χαλυβουργείου ΞΊΞ±ΞΉ εργοστασίου τσιμέντων στην Πύλο, ΞΏΞΉ Έφοροι των Αρχαιοτήτων που αποτελούσαν μέλη του Συμβουλίου παραιτήθηκαν από αυτό ΞΌΞµ την αιτιολογία ότι «η ΞµΞΉΟ‚ το Αρχαιολογικόν Συμβούλιον συμμετοχή δημιουργεί πλέον δι’ ημάς, ως ειδικούς επιστήμονας ΞΊΞ±ΞΉ υπαλλήλους εντεταλμένους δια την προστασίαν ΞΊΞ±ΞΉ διαφύλαξιν των μνημείων της Εθνικής Κληρονομίας, ηθικόν ΞΈΞ­ΞΌΞ± ΞΊΞ±ΞΉ σύγκρουσιν καθηκόντων».

     Τι συνέβη ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏΞΉ αποχαρακτηρισμοί διαδέχονταν ΞΏ Ξ­Ξ½Ξ±Ο‚ τον άλλον; Έχασαν ΞΌΞµ τον χρόνο τα ΞΌΞ½Ξ·ΞΌΞµΞ―Ξ± ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏΞΉ τόποι τη σημασία τους Ξ® ξεθώριασαν ΞΏΞΉ νόμοι; το δεύτερο συμβαίνει. Κάποτε ΞΏΞΉ νόμοι είχαν ζωή ΞΊΞ±ΞΉ μπορούσαν Ξ½Ξ± μιλήσουν ΞΊΞ±ΞΉ Ξ½Ξ± ελέγξουν τους ανθρώπους. Θυμάστε πως όταν προτάθηκε στον Σωκράτη, που βρισκόταν στο δεσμωτήριο, Ξ½Ξ± αποδράσει, ΞµΞΊΞµΞ―Ξ½ΞΏΟ‚ είπε στον μαθητή του Κρίτωνα ότι ΞµΞΉ μέλλουσιν Ξ·ΞΌΞ―Ξ½ ενθένδε είτε αποδιδράσκειν, είθ’ όπως δεί ονομάσαι τούτο, ελθόντες ΞΏΞΉ νόμοι ΞΊΞ±ΞΉ το κοινόν της πόλεως επιστάντες έροιντο· «Ειπέ ΞΌΞΏΞΉ, Ο‰ Σώκρατες, τι ΞµΞ½ Ξ½Ο‰ έχεις ποιείν; άλλο τι Ξ® τούτω τω έργω Ο‰ επιχειρείς διανοή τους τε νόμους ημάς απολέσαι ΞΊΞ±ΞΉ σύμπασαν την πόλιν το σόν μέρος; (Κρίτων 50a-b: Υπόθεσε ότι ενώ ετοιμαζόμαστε Ξ½Ξ± αποδράσουμε από εδώ, Ξ® όπως αλλιώς ΞΈΞ± μπορούσε ΞΊΞ±Ξ½ΞµΞ―Ο‚ Ξ½Ξ± το ορίσει, το μάθαιναν ΞΏΞΉ Νόμοι ΞΊΞ±ΞΉ μαζί ΞΌΞµ το Δημόσιο Συμφέρον έρχονταν ΞΊΞ±ΞΉ ΞΌΞ±Ο‚ Ξ­ΞΊΞ±Ξ½Ξ±Ξ½ τούτη την ερώτηση: «Πές ΞΌΞΏΟ… Σωκράτη, τί σκοπεύεις Ξ½Ξ± κάνεις; κάτι άλλο, Ξ® μ’ αυτό που επιχειρείς σκέπτεσαι εμάς τους Νόμους Ξ½Ξ± ΞΌΞ±Ο‚ καταστρέψεις ΞΊΞ±ΞΉ μαζί ολόκληρη την Πολιτεία;Β»).

     Αλήθεια πότε εφαρμόζονταν ΞΏΞΉ νόμοι; Όταν χαρακτηριζόταν κάτι ως άξιο προστασίας Ξ® όταν αποχαρακτηρίζεται ΞΊΞ±ΞΉ κατεδαφίζεται; τα θεωρούμενα από το Κράτος ως ΞΌΞ½Ξ·ΞΌΞµΞ―Ξ± έχουν μόνιμη, σταθερή, Ξ±ΞΎΞ―Ξ± Ξ® διατηρούνται μόνο όσο Ξ­Ξ½Ξ± Ξ½Ξ­ΞΏ αρχιτεκτόνημα δεν έρχεται Ξ½Ξ± τα σαρώσει Ξ³ΞΉΞ± ν’ αναδειχθεί ΞµΞΊΞµΞ―Ξ½ΞΏ;

     Το μουσείο ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ πραγματικότης, υπάρχει ΞΊΞ±ΞΉ ΞΈΞ± χρησιμοποιηθεί. TΞ± καλλιτεχνήματα που περιέχει εγκατέλειψαν την Ακρόπολη, μέσα σ’ Ξ­Ξ½Ξ±Ξ½ ορυμαγδό διαφημιστικής υστερίας Ξ³ΞΉΞ± τους χώρους του Μουσείου, Ξ³ΞΉΞ± τα διάφανα δάπεδά του, Ξ³ΞΉΞ± τον τρόπο του εκσφενδονισμού των αρχαίων από τον Βράχο, ΞΌΞµ τρεις πάντα γερανούς, Ξ³ΞΉΞ± τον χρόνο της διαδρομής του κάθε κιβωτίου, Ξ³ΞΉΞ± την ακρίβεια της μετακίνησης, ΞΌΞµ όποια Ξ­Ξ½Ξ½ΞΏΞΉΞ± θέλετε της λέξης ακρίβεια, Ξ³ΞΉΞ± τις φαεινές εμπνεύσεις που καθοδηγούν το εγχείρημα. Υπήρξε δημοσιότης που έπεισε τον κόσμο πως ό,τι Ξ­Ξ³ΞΉΞ½Ξµ ήταν Ξ· μόνη, Ξ· τέλεια λύση.

     Τα έργα τέχνης του Ξ½Ξ­ΞΏΟ… μουσείου που βρέθηκαν όλα στον Βράχο, δεν είχαν αφήσει το χώμα του από τη στιγμή που γεννήθηκαν. Δεν άφησαν την Ακρόπολη ούτε κατά τον πόλεμο Ξ³ΞΉΞ± Ξ½Ξ± κρυφθούν. Μερικά μάλιστα όλον τον πόλεμο, όλη την Κατοχή ΞΊΞ±ΞΉ τα Δεκεμβριανά Ξ­ΞΌΞµΞΉΞ½Ξ±Ξ½ ακάλυπτα στο παλιό Μουσείο, δαιμόνια του Βράχου ΞΊΞ±ΞΉ της πόλης, χωρίς Ξ½Ξ± χάσουν το χαμόγελο της εμπιστοσύνης προς τους ανθρώπους ΞΊΞΉ όταν ακόμη ΞΎΞ­Ξ½ΞΏΞΉ εισβολείς Ξ® σύμμαχοι συμπολεμιστές τους φέρονταν καταφρονητικά. Είχαν γνωρίσει τα ακίνητα αυτά αρχαία την αγάπη των παλιών αρχαιολόγων, εκείνων που τα βρήκαν ΞΊΞ±ΞΉ τα σεβάστηκαν ως ΞΌΞ½Ξ·ΞΌΞµΞ―Ξ± του παρελθόντος. Οι σημερινοί διαχειριστές των αρχαίων φοβούμαι πως τα βλέπουν όπως ΞΏΞΉ πολιτικοί.

     Πριν κλείσω τον λόγο ΞΌΞΏΟ… πρέπει Ξ½Ξ± σας διευκρινίσω, ότι Ξ· Εταιρεία κατανοεί τις ανάγκες του τόπου ΞΊΞ±ΞΉ έχει συντελέσει όσο ΞΊΞ±Ξ½ΞµΞ―Ο‚ άλλος στην επιστημονική έρευνα του παρελθόντος ΞΌΞ±Ο‚. Επί 171 χρόνια διέθεσε τις δυνάμεις της σ’ αυτόν τον σκοπό. Ερευνούσε, αποκάλυπτε, συντηρούσε, αναστήλωνε, δημοσίευε αμισθί ΞΊΞ±ΞΉ συνεχίζει. Έχει κάθε λόγο ΞΊΞ±ΞΉ κάθε δικαίωμα Ξ½Ξ± νοιάζεται Ξ³ΞΉΞ± την τύχη εκείνων που έφερε στο φως. Μέσα στο Συμβούλιό της εξακολουθούν Ξ½Ξ± παρίστανται ΞΏ Ρός, ΞΏ Πιττάκης, ΞΏ Σταματάκης, ΞΏ Καββαδίας, ΞΏ Ορλάνδος ΞΊΞ±ΞΉ ΞΏ Μηλιάδης. Θα συμφωνήσετε, πιστεύω, ότι ΞΏ δρόμος που μπορούμε Ξ½Ξ± ακολουθήσουμε ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ Ξ­Ξ½Ξ±Ο‚ μόνο.

EΠIΣΗΜΕΙΩΣΗ

     Τα όσα δημοσιεύτηκαν στον Τύπο μετά την 20 Δεκεμβρίου υπήρξαν Ξ· αιτία έκδοσης ΞΌΞΉΞ±Ο‚ ανακοίνωσης που υπέγραψαν 13 τακτικά ΞΊΞ±ΞΉ 10 αναπληρωματικά μέλη [του ΚΑΣ] όπου σημειώνεται πως «το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο δεν ΞµΞ―Ξ½Ξ±ΞΉ κατευθυνόμενο όργανο εξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων κανενός». ΞΊΞ±ΞΉ πως τα «ανυπόστατα σχόλια» έχουν ως στόχο Ξ½Ξ± «τρωθεί Ξ­Ξ½Ξ±Ο‚ διαχρονικός θεσμός ανάδειξης ΞΊΞ±ΞΉ προστασίας της πολιτιστικής ΞΌΞ±Ο‚ κληρονομιάς» (Ελεύθερος Τύπος 28 Δεκεμβρίου 2007, Οƒ. 4). Λίγες μέρες αργότερα δημοσιεύτηκε στον Τύπο ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων όπου μεταξύ άλλων λέγεται ότι «η εκάστοτε πολιτική ηγεσία πιεζόμενη από μικροπολιτικά αλλά ΞΊΞ±ΞΉ μεγάλα ΞΏΞΉΞΊΞΏΞ½ΞΏΞΌΞΉΞΊΞ¬ συμφέροντα που σχετίζονται ΞΌΞµ την εκμετάλλευση της Ξ³Ξ·Ο‚ ΞΊΞΉ όχι μόνο, συστηματικά επιχειρεί Ξ½Ξ± ποδηγετεί την Αρχαιολογική Υπηρεσία ΞΊΞ±ΞΉ τα θεσμικά της όργανα... Β» (H Καθημερινή 10 Ιανουαρίου 2008, Οƒ. 15Ξ‡ Ριζοσπάστης 11 Ιανουαρίου 2008, Οƒ. 23. Ξ’Ξ». ΞΊΞ±ΞΉ The Times του Λονδίνου της 9 Ιανουαρίου 2008, άρθρο του John Carr).

Μεταφορά των αρχαίων του Μουσείου Ακροπόλεως
στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως

Δεκέμβριος 1944, βράδυ. Μουσείο Ακροπόλεως. Στρατιώτης διαβάζει
ακουμπισμένος σε έναν πληγωμένο Γίγαντα, κάτω από το βλέμμα της Αθηνάς.
Dmitri Kessel, Ελλάδα του 1944 (Άμμος 1944) εικ. 92

Δεκέμβριος 1944, βράδυ. Μουσείο Ακροπόλεως. Στρατιώτες διαβάζουν
κάτω από τον Ηρακλή που δαμάζει θαλασσινό δαίμονα.
Dmitri Kessel, Ελλάδα του 1944 (Άμμος 1944) εικ. 93.
Επάνω υδατογραφία του Émile Gilliéron.

Δεκέμβριος 1944, βράδυ. Στρατιώτης καθαρίζει το όπλο του
κάτω από τα αδιάφορα βλέμματα του τρισώματου δαίμονα.
Dmitri Kessel, Ελλάδα του 1944 (Άμμος 1944) εικ. 94.
Επάνω υδατογραφία του Émile Gilliéron.