Το
χρονικό ανατίναξης
της γέφυρας στον Γοργοπόταμο
Τη
νύχτα της 25ης προς την 26η Νοεμβρίου 1942 εκατόν πενήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ με
επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, εξήντα αντάρτες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής το
Ναπολέοντα Ζέρβα και δώδεκα Άγγλοι σαμποτέρ με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Έντυ
Μάγιερς και υπαρχηγό τον ταγματάρχη Γκουντχάποζ, πραγματοποίησαν την πιο
σημαντική ως τότε στην χώρα πολεμική ενέργεια κατά του άξονα, ανατινάζοντας την
γέφυρα του Γοργοποτάμου.
Το σχέδιο
της ανατίναξης της γέφυρας ήταν των Εγγλέζων και συγκεκριμένα του Έντυ Μάγιερς,
που ήταν ειδικός σε αυτού του είδους τα σαμποτάζ. Το σχέδιο όμως της επίθεσης
για την κατάληψη της γέφυρας – ούτως ώστε να είναι δυνατή η υπονόμευση και η
ανατίναξή της – συζητήθηκε ανάμεσα στον Άρη, τον Ζέρβα και τους Βρετανούς και
στην τελική του μορφή διατυπώθηκε από τον αρχηγό του ΕΛΑΣ με την «διαταγή
επιχείρησης», που ο ίδιος υπαγόρευσε στον Κωστούλα Αγραφιώτη (Κώστα Καβρέτζο)
λίγες ώρες πριν αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την γέφυρα.
Σύμφωνα
με αυτή την διαταγή, όπως την συγκράτησε και την παραθέτει ο Νικηφόρος στο έργο
«Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης» προβλέπονταν τα εξής: Το νότιο βάθρο της
γέφυρας με φρουρά 80 Ιταλών και πλήρη οχύρωση ανέλαβε να καταλάβει τμήμα 60
ανταρτών του ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Κωστούλα, τους ΕΛΑΣίτες θα ακολουθούσε ο
υπασπιστής του Ζέρβα Μ. Μυριδάκης με 8-10 ΕΔΕΣίτες για να εξουδετερώσει κάποια
τυχούσα αντίσταση του εχθρού, που δεν είχε επισημανθεί και στην συνέχεια να
κόψει τον δρόμο υποχώρησης των Ιταλών.
Το βόρειο
βάθρο της γέφυρας, που φυλάσσονταν από 30 Ιταλούς και είχε εγκατεστημένα δύο
δίκανα αντιαεροπορικά, ικανά για να χρησιμοποιηθούν και κατά επιγείων στόχων,
ανέλαβε τμήμα 30 ανταρτών του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς
Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη. Την υπονόμευση και ανατίναξη της γέφυρας ανέλαβαν
οι ειδικευμένοι Βρετανοί σαμποτέρς, στους οποίους δόθηκε βοήθεια λίγων
εκπαιδευμένων ανδρών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ.
Επίσης
δύο ομάδες του ΕΛΑΣ με 15 άνδρες η κάθε μία και ένα Βρετανό σαμποτέρ ανέλαβαν να
υπονομεύσουν την σιδηροδρομική γραμμή ένα χιλιόμετρο περίπου προς το νότο κι ένα
χιλιόμετρο προς τον βορρά, έτσι ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αποστολής
ενισχύσεων στον εχθρό με τρένο. Αρχηγός της μία ομάδας τέθηκε ο Διαμαντής
(Γιάννης Αλεξάνδρου) και της άλλης ο Ηρακλής (Κώστας Σκαρμούτσος).
Μία ακόμα
ομάδα 15 ΕΛΑΣιτών με αρχηγό τον Χρυσιώτη, ανέλαβε να καταστρέψει με βενζίνη την
ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού στην περίπτωση που έκαναν την εμφάνισή τους από
εκεί εχθρικές ενισχύσεις. Τέλος, γενική εφεδρεία ορίστηκε ομάδα 30 ανταρτών του
ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Δ. Δημητρίου – Νικηφόρο. Χρόνος έναρξης της επιχείρησης
καθορίστηκε η 11η βραδινή και η γενική αρχηγεία ανατέθηκε στον Ν. Ζέρβα.
Όλη η
επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία και ολοκληρώθηκε στις 2.21 ώρα της 26ης
Νοεμβρίου. Για να γίνει όμως αυτό κατορθωτό, ρίχτηκε στην μάχη και η εφεδρική
δύναμη του Νικηφόρου, αφού οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ που είχαν αναλάβει το βόρειο
βάθρο της γέφυρας τρόμαξαν μπρος στα ιταλικά πυρά και υποχώρησαν. Δύο μέρες μετά
την ανατίναξη της γέφυρας οι Ιταλοί θα γράψουν τον επίλογό της, προχωρώντας στην
άνανδρη μέθοδο των αντιποίνων για εκφοβισμό του λαού, θα παραλάβουν από τις
φυλακές Λαμίας 14 πατριώτες από τους οποίους τους 7 θα εκτελέσουν μπροστά στην
γκρεμισμένη γέφυρα. Τους υπόλοιπους θα τους εκτελέσουν στα Καστέλλια της
Παρνασσίδας από όπου και κατάγονταν, μαζί με 10 άλλους κατοίκους.
Η
ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, ήταν το μεγαλύτερο σαμποτάζ σε όλη την
σκλαβωμένη Ευρώπη. Καθυστέρησε τους Γερμανούς να μεταφέρουν εφόδια στο
εκστρατευτικό τους σώμα όπου βρίσκονταν στην βόρεια Αφρική σε μία κρίσιμη φάση
του συμμαχικού αγώνα. Αναπτέρωσε το ηθικό του αγωνιζόμενου ελληνικού λαού και
συνεχίζει να αποτελεί και σήμερα φωτεινό σύμβολο, σαν μία μεγάλη ηρωϊκή στιγμή
της ενωμένης πάλης του λαού μας στην εθνική αντίσταση, σύμβολο και για τις
μελλούμενες γενιές.
Αθαν. Θεοδοσιάδης
πρόεδρος του παραρτήματος
Κομοτηνής της ΠΕΑΕΑ