Ματωμένο Έντελβαϊς.
Η 1η ορεινή μεραρχία στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
του Χέρμαν Φρανκ Μάγερ
Προς δημοσίευση στα Ελληνικά στον εκδοτικό οίκο της Εστίας, στην Αθήνα.
Ηχητικό ντοκουμέντο από ραδιοφωνικό σταθμό της Γερμανίας
O δημοσιογράφος Π. Κουπαράνης στο Funkhaus Europa, 02.04.2008
βιογραφικό σημείωμα του Χέρμανν Φρανκ Μάγερ
www.linksverlag.de
Το Έντελβαϊς που φερόταν στο σκούφο και στο βραχίωνα ήταν το διακριτικό
της 1ης ορεινής μεραρχίας της Βέρμαχτ, μιας επίλεκτης μονάδας που
επανασυγκροτήθηκε στα πλαίσια του γερμανικού ομοσπονδιακού στρατού ένδεκα χρόνια
μετά τη λήξη του πολέμου με το ίδιο όνομα από πρώην ηγετικά στελέχη της Βέρμαχτ.
Στους κύκλους αυτούς αλλά και από τον „σύλλογο παλαίμαχων της ορεινής μονάδας“
το έντελβαϊς
Το βιβλίο
Ματωμένο Έντελβαϊς
ισχύει μέχρι σήμερα ως το σύμβολο „άριστου γερμανικού στρατιωτικού ήθους σε
καιρούς ειρήνης και πολέμου“. Λόγω όμως αυτής της φροντίδας των παραδόσεων, τα
εγκλήματα πολέμου που διαπράχθησαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
αποσιωπούνται. Πώς ακριβώς μπόρεσε να συμβεί κάτι τέτοιο, ποιος έδωσε τις
εγκληματικές διαταγές, ποιος υπάκουσε σε αυτές, πόσο απάνθρωπα υλοποιήθηκαν και
με ποιο παράλογο τρόπο διεκόπησαν όλες ανεξαιρέτως οι προανακρίσεις μετά τη λήξη
του πολέμου, έτσι ώστε οι δράστες δεν τιμωρήθηκαν ποτέ είναι οι βασικές
ερωτήσεις που απασχόλησαν το συγγραφέα και στις οποίες προσπάθησε να βρει
κάποιες απαντήσεις.
Εκτός από τις προανακρίσεις αυτές στη Γερμανία, την Ελλάδα και την Ιταλία, καθώς
και τη „δίκη των στρατηγών νοτιοανατολικής Ευρώπης“ στο αμερικανικό στρατοδικείο
της Νυρεμβέργης, ο συγγραφέας έλαβε υπόψιν του όλα τα σχετικά έγγραφα της
Βέρμαχτ, μελέτησε όλα τα απομνημονεύματα και προσωπικά ημερολόγια των πρώην
ορεινών καταδρομέων που εν μέρει εξυμνούν τον πόλεμο και ανέλυσε τις μελέτες που
δημοσίευσαν ιστορικοί και άλλοι ειδικοί από τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ελλάδα
και το Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με την 1η ορεινή μεραρχία. Οι έρευνες του τον
οδήγησαν σε δέκα διαφορετικές χώρες και σε αναρίθμητα αρχεία. Στην Ελλάδα, αλλά
και στην Αλβανία επισκέφθηκε εν μέρει κάτω από περιπετειώδεις συνθήκες πάνω από
200 χωριά με σκοπό να μιλήσει με αυτόπτες μάρτυρες και να κάνει επιτόπιες
έρευνες. Συχνά μάλιστα ήταν ο πρώτος γερμανός επισκέπτης μετά το Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο. Αν και έχουν περάσει από τότε πάνω από έξι δεκαετίες, στις περιοχές
αυτές οι φρικαλεότητες έχουν παραμείνει αξέχαστες.
Στην εισαγωγή ο συγγραφέας περιγράφει τη δημιουργία της 1ης ορεινής
μεραρχίας κάτω από την εξουσία των εθνικοσοσιαλιστών και τη σταδιοδρομία του
πρωταγωνιστή της, του στρατηγού της ορεινής μονάδας Χούμπερτ Λαντς, που διοίκησε
τη μεραρχία στα πλαίσια της ανατολικής εκστρατείας και ανέλαβε αργότερα τη
διοίκηση του προϊστάμενου 22ου ορεινού σώματος στρατού. Στη συνέχεια περιγράφει
τη δράση της μεραρχίας στις εκστρατείες εναντίον της Πολωνίας, της Γαλλίας, της
Γιουγκοσλαβίας και στον πόλεμο εξόντωσης εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης („Η 1η
ορεινή μεραρχία στις μάχες από το Σεπτέμβριο του 1939 μέχρι το Μάρτιο του
1943“).
Μετά την προώθησή της στον Καύκασο που της προξένησε σημαντικές απώλειες,
η μεραρχία μεταφέρθηκε προς ανάπαυση στα Βαλκάνια, όπου για πρώτη φορά έλαβε
μέρος σε μεγάλη επιχείρηση εναντίον των ανταρτών στο Μαυροβούνιο („Η επιχείρηση
Μαύρο: Η δράση εναντίον των ανταρτών στο Μαυροβούνιο, Μάιος/Ιούνιος 1943“).
Επειδή οι δυνάμεις του Άξονα φοβούνταν συμμαχική απόβαση στο χώρο της
νοτιοανατολικής Ευρώπης, η μεραρχία μεταφέρθηκε στη συνέχεια στην Ελλάδα και τη
νότια Αλβανία. Αν και έλαβαν χώρα μόνον σποραδικές ένοπλες αντιπαραθέσεις με
έλληνες και αλβανούς αντάρτες, η απάντηση της γερμανικής μονάδας ήταν η
συστηματική καταστροφή των χωριών κατά μήκος των οδών προώθησης και η εκτέλεση
των κατοίκων τους („Η 1η ορεινή μεραρχία στη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη νότια
Αλβανία“).
Στο μεσοδιάστημα ο Λαντς είχε αναλάβει τη διοίκηση τμήματος στρατού στην
περιοχή του Χαρκώβου, όπου υποτίθεται ότι αγνόησε εντολές του Χίτλερ και
διακρίθηκε ως αντιστασιακός („Ενδιάμεσο παιχνίδι: Ο Χούμπερτ Λαντς ως
διορισμένος από τον Χίτλερ στρατηγός ενός τμήματος στρατού,
Ιανουάριος/Φεβρουάριος 1943“).
Μόνο για μερικές εβδομάδες παρέμεινε σε αυτή την ηγετική θέση, καθώς τον
Ιούλιο του 1943 τού ανατέθηκε η συγκρότηση του 22ου ορεινού σώματος στρατού στην
Ελλάδα, υπό τη διοίκηση του οποίου τέθηκαν η 1η ορεινή μεραρχία και η 104η
μεραρχία καταδρομών („Το νέο 22ο ορεινό σώμα στρατού“). Στη θέση του αυτή ο
Λαντς ήταν υπεύθυνος μετά την ιταλική συνθηκολόγηση το Σεπτέμβριο του 1943 για
τον αφοπλισμό των ιταλικών μεραρχιών στη δυτική Ελλάδα και τη νότια Αλβανία. Οι
δολοφονίες αιχμάλωτων ιταλών στρατιωτών και αξωματικών που συνέβησαν στα πλαίσια
του αφοπλισμού αποτελούν ένα από τα βασικά θέματα του βιβλίου. Αν και σχετικά με
αυτό το έγκλημα της Βέρμαχτ – σύμφωνα με τον αριθμό των θυμάτων το μεγαλύτερο
που διέπραξε ποτέ – έχουν δημοσιευτεί εκατοντάδες βιβλίων, επιστημονικών άρθρων
και άρθρων σε εφημερίδες, οι συγγραφείς μετέτρεψαν ισχυρισμούς και υποθέσεις
σχετικά με την πορεία των συμβάντων και τον αριθμό των θυμάτων σε γεγονότα
δημιουργώντας έτσι θρύλους και μύθους, τους οποίους ο συγγραφέας απομυθοποιεί
και διορθώνει („Ο αφοπλισμός του ιταλικού σώματος στρατού, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος
1943“).
Μετά την αποχώρηση των Ιταλών ο δημοφιλής διοικητής συντάγματος,
αντισυνταγματάρχης Γιόζεφ Ζάλμινγκερ υπέκυψε στα τραύματά του μετά την επίθεση
ανταρτών. Σε „αντίποινα“ ο Λαντς διέταξε νέες σφαγές αμάχων και την πυρπόληση
και καταλήστευση ολόκληρων χωριών. Υπό την πίεση των Γερμανών ο διοικητής της
δεξιάς αντιστασιακής οργάνωσης ΕΔΕΣ, Ναπολέων Ζέρβας, προθυμοποιήθηκε να κλείσει
„ανακωχή“ με τους Γερμανούς. Σχετικά με το θέμα του δοσιλογισμού αυτού που
συζητείται μέχρι σήμερα εντονότατα και έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην έκρηξη του
ελληνικού εμφυλίου πολέμου που κράτησε μέχρι το 1949 ο συγγραφέας παρουσιάζει
πληθώρα αδημοσίευτων εγγράφων („Ανταρτοπόλεμος στην Ήπειρο και η
῾συμφωνία ευγενών κυρίων
᾿
ανάμεσα στους Γερμανούς και τον ΕΔΕΣ“).
Επειδή λοιπόν ο ΕΔΕΣ παρέμενε απλώς στο υπόβαθρο, η 1η ορεινή μεραρχία
μεταφέρθηκε το Νοέμβριο του 1943 στη Σερβία όπου και έδρασε εναντίον των
ανταρτών του Τίτο και συμμετείχε την επόμενη άνοιξη στον αφοπλισμό του ουγγρικού
στρατού. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Ήπειρο, Μακεδονία και νότια Αλβανία, όπου
στα πλαίσια δύο μεγάλων επιχειρήσεων καταπολέμησε αριστερές αντιστασιακές
οργανώσεις (ανάμεσά τους τον ΕΛΑΣ) προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες. Μετά την
επιστροφή της στη Σερβία και την Ουγγαρία η μεραρχία υπέστη τις υψηλότερες
απώλειές της στις μάχες του Βελιγραδίου και στην Πλάττενζε. Τη λήξη του πολέμου
βίωσε η μεραρχία στην Αυστρία.
Αντιθέτως το 22ο ορεινό σώμα στρατού παρέμεινε αρχικά στην Ήπειρο, έχοντας
πλέον υπό τις διαταγές του μόνον ορισμένα τάγματα διασφάλισης και την 104η
μεραρχία καταδρομών. Η τελευταία συνεργαζόταν κοντά στο Αγρίνιο με ελληνικά
τάγματα Ασφαλείας που λάμβαναν μέρος σε εκτελέσεις ομήρων και κοινές
επιχειρήσεις. Την ίδια εποχή ο διοικητής του ΕΔΕΣ Ζέρβας κινείτο ανάμεσα στους
Γερμανούς και τους Βρετανούς με σκοπό να καταλάβει με τις άθικτες δυνάμεις του
την εξουσία στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Την περίοδο εκείνη έλαβε χώρα και η
απομάκρυνση του εβραϊκού πληθυσμού από τη δυτική Ελλάδα, στην οποία έπαιξε ρόλο
και το σώμα στρατού („Η 1η ορεινή μεραρχία ως ,πυροσβεστική‘ στη νοτιοανατολική
Ευρώπη, η απομάκρυνση των Εβραίων και η υποχώρηση, Νοέμβριος-Μάιος 1945“).
Κατακλείδα της μελέτης αποτελεί ένα κεφάλαιο σχετικά με τη μεταπολεμική
σταδιοδρομία πρώην αξιωματικών της μεραρχίας και του σώματος στην 1η ορεινή
μεραρχία του ομοσπονδιακού στρατού και με τη δράση του „συλλόγου παλαίμαχων της
ορεινής μονάδας“ („Μεταπολεμικές σταδιοδρομίες και η 1η ορεινή μεραρχία ως τμήμα
του ομοσπονδιακού στρατού“).
Επικοινωνία με τον συγγραφέα:
hfmeyer@compuserve.com
Ο Χέρμανν Φρανκ Μάγερ έχασε τη ζωή του, στις 12 Απριλίου 2009 ►