Έβη Τουλούπη
"Από
την Πνύκα στο Παγκράτι"
ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΕΣ
έκδοση της ΕΝΩΣΗΣ ΦΙΛΩΝ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ
Αθήνα 2004
Οι επιφυλλίδες που
περιέχονται στο βιβλίο είναι επιλογή από αυτές που δημοσίευσε
η Έβη Τουλούπη στην εφημερίδα Τα Νέα από το 1990 ως το
2000.
Από αυτές διαλέξαμε την παρακάτω:
Αρχαίοι και σύγχρονοι χορηγοί
Της Έβης Τουλούπα
Αρχαιολόγου
βιογραφικό σημείωμα
►
Στις 27 και
28 Σεπτεμβρίου 1990 οργανώθηκε από τον Όμιλο Ενισχύσεως Πολιτιστικών
Δραστηριοτήτων (ΟΜΕΠΟ) διεθνές συνέδριο με θέμα «Αρχαίοι και σύγχρονοι χορηγοί».
Με την ευκαιρία αυτή έγινε και μια ομιλία για τη χορηγία στην αρχαία Ελλάδα που,
νομίζω, θα δημοσιευτεί στο περιοδικό τον ΟΜΕΠΟ. Από σχετικές συζητήσεις που
έγιναν στα διαλείμματα με τους συνέδρους, μου γεννήθηκαν κάποια ερωτήματα που
ίσως ενδιαφέρουν και τους αναγνώστες της στήλης.
Ο θεσμός της χορηγίας στα
χρόνια της τυραννίας ήταν προαιρετικός, ενώ στα χρόνια της δημοκρατίας έγινε
υποχρεωτικός, με νόμο αναγκαστικό, για ορισμένους πολίτες. Ποια δημοκρατική χώρα
σήμερα θα τολμούσε να επιβάλλει ειδική φορολογία για τα πολιτιστικά;
Ο Αθηναίος
που επιλεγόταν από τη φυλή του ως χορηγός είχε το δικαίωμα να προτείνει άλλον να
αναλάβει τη χορηγία, αν πίστευε ότι εκείνος ήταν πλουσιότερος από τον ίδιο, αλλά
τότε θα έπρεπε να γίνει και ανταλλαγή της περιουσίας τους. (Ευκαιρία να
διαβάσετε το λόγο τον Ισοκράτη «Περί αντιδόσεως»).
Θα ήταν ποτέ δυνατό να γίνει αυτό σήμερα;
Η πολιτεία
δεν αρκείτο να πάρει τα χρήματα από το χορηγό του ζητούσε πολύ περισσότερα, όπως
να επιλέξει τα μέλη του χορού, να τα συγκαλεί ταχτικά για άσκηση, να εξεύρει τον
κατάλληλο χώρο, να πληρώσει το δάσκαλο και τον αυλητή, να προμηθεύσει τα
κοστούμια και τις μάσκες, να τους παρέχει διατροφή κ.λπ. Σήμερα ζητούμε από το
χορηγό την οικονομική του ενίσχυση και τίποτ’ άλλο. Έτσι και ο ίδιος παύει
σχεδόν να ενδιαφέρεται για το έργο που χρηματοδότησε. Τι από τα δύο είναι
καλύτερο;
Οι κριτές
που θα απένεμαν τα βραβεία εκλέγονταν με τον πιο αυστηρό τρόπο. Τα ονόματά τους,
τα οποία πρότεινε η Βουλή, έμπαιναν σε δέκα αγγεία που έμεναν φυλαγμένα στην
Ακρόπολη έως το τέλος των παραστάσεων. Από κάθε αγγείο τραβιόταν τότε ένα όνομα
και οι επιλεγμένοι έτσι δέκα κριτές έδιναν πρώτα όρκο ότι θα είναι δίκαιοι,
έπειτα ανέγραφαν με τη σειρά τα ονόματα των ποιητών που διαγωνίζονταν. Ο άρχων
τραβούσε πέντε από αυτά μέσα από ένα αγγείο και στο τέλος η επιλογή γινόταν με
πλειοψηφία. έτσι ήταν σχεδόν αδύνατες η εύνοια και η δωροδοκία. Πώς γίνεται
σήμερα η εκλογή των κριτών και με ποιες αρχές κρίνονται οι διαγωνιζόμενοι;
Όσο
κρατούσε η προετοιμασία του δράματος, ο χορηγός και τα μέλη του χορού ήταν
πρόσωπα σεβαστά που κανείς δεν μπορούσε να τα προσβάλει. Σε περίπτωση νίκης ο
χορηγός και ο ποιητής παρήλαυναν στεφανωμένοι φορώντας πορφυρές ενδυμασίες.
Ο χορηγός
παρελάμβανε ως βραβείο έναν χάλκινο τρίποδα που είχε υποχρέωση να εκθέσει, με
δικά του έξοδα, στην οδό Τριπόδων ή μέσα στο τέμενος του Διονύσου. Το βάθρο που
θα έφερε τον τρίποδα ήταν πολλές φορές περίτεχνο ή και μνημειακό. Η χαραγμένη
επιγραφή στη βάση παρέδιδε το όνομα του χορηγού στις επόμενες γενιές. Σήμερα πώς
τιμάται ένας ευεργέτης, όσο βέβαια είναι στη ζωή;
Ο αρχαίος
χορηγός, όπως είναι φυσικό, απέβλεπε με την προσφορά του και στην προσωπική του
προβολή και στο όφελος που θα είχε στη σταδιοδρομία του ή στις συναλλαγές του.
Σε τούτο δεν θα διέφερε από έναν σύγχρονο χορηγό. Όμως υπάρχει μια σημαντική
διαφορά. Για τον αρχαίο πολίτη το θέατρο ήταν μέρος της λατρείας του Διονύσου
και τα διαδραματιζόμενα στην ορχήστρα και στη σκηνή τον συντάραζαν. Σήμερα δεν
είναι βέβαια η πίστη, αλλά το πάθος για τα γράμματα και τις τέχνες που μπορεί να
κινήσει το χορηγό σε θυσίες. Αλλά πόσοι εύποροι στην Ελλάδα δονούνται από τέτοιο
πάθος;
15 Οκτωβρίου 1990
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής,
η Υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη και
ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού Κωνσταντίνος Αλαβάνος
ξεναγούνται στο ιερό του Διονύσου από την Έβη Τουλούπα (1985).
Το εξώφυλλο του βιβλίου
από την Πνύκα στο Παγκράτι