Φώτης Ι. Μήτσης

    Γράφει η Ανθούλα Διαμάντη-Κηπιώτη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου

    περισσότερα για τον Φώτη Μήτση         

Εις μνήμην..

Πως να περιγράψεις  και τι να πρωτοπείς  για τον Φώτη Μήτση ένα άτομο που μαζί του είχες μια σχέση που κτίστηκε αργά και σταθερά και από αυτήν της μαθήτριας προς τον δάσκαλό της, έγινε σχέση συνεργασίας, φιλική και οικογενειακή σχέση, τελικά μια διαδραστική, σημαντική σχέση ζωής.  

Η πορεία του είναι γεμάτη, η σταδιοδρομία του πολυσχιδής, τα αξιώματα που κατάκτησε σημαντικά, η κοινωνική προσφορά του μεγάλη. Τα γεγονότα, οι μνήμες και τα συναισθήματα από την πορεία των πολλών αυτών χρόνων, κοντά μισός αιώνας-απίστευτο !-είναι αμέτρητα.   

Αυτά που δεν ξέραμε

   Το Φοινίκι της Θεσπρωτίας δηλαδή η γενέθλια γη και το σπιτικό του έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της  προσωπικότητάς του. Η οικογένεια  του δεν είχε τίποτε άλλο να του προσφέρει εκτός από  αγάπη και  στέρεες αρχές. Μέσα στα όρια  της φτώχειας το σπιτικό βίωνε επιπλέον και μια ζωντανή ορφάνια, την ξενιτειά του πατέρα- μετανάστη στην Αμερική. Η φτώχεια όμως δεν υψώνει μόνον αδιέξοδα, είναι και μια αφετηρία αντίδρασης. Η μεγάλη έξοδος προς την προοπτική ενός μέλλοντος που χτίζεται με το όραμα της πρόσθεσης. Το μονοτάξιο Δημοτικό του χωριού του, δηλαδή ένα σχολείο που βρίσκεται ένα σκαλοπάτι παραπάνω από το τίποτα, αποτέλεσε αξιόλογη βάση για την επιτυχία και πρόοδο στην μετέπειτα πορεία του. Εκεί αξιώθηκε ικανοποιητικής παιδείας από τον δάσκαλό του που αποτέλεσε γι΄αυτόν πρότυπο, το πρώτο πρότυπο δασκάλου. Η σπορά έγινε !

   Βγάζοντας κάποια συμπεράσματα από την πρώτη περίοδο της ζωής του θα λέγαμε ότι ήταν αγώνας για επιβίωση, με συνειδητή  συμμετοχή και προσωπική δουλειά, αγώνας και βάσανο και ξεσπίτωμα για να κερδηθεί το στοίχημα της βασικής και της γυμνασιακής εκπαίδευσης. Δεν ήταν ο μόνος, δεν ήταν η εξαίρεση, αλλά οπωσδήποτε δεν ήταν και ο κανόνας. Oλα αυτά τα παιδιά που πάλευαν για τα αυτονόητα, που αγωνίζονταν και αρίστευαν στο σχολείο, το επεδίωκαν από την βαθύτερη τους ανάγκη να ξεφύγουν από  τη μιζέρια και να διακριθούν, με μόνο εφόδιό τους τη γνώση. Άλλη ελπίδα από  την προκοπή στα γράμματα δεν υπήρχε.

   Η δεύτερη περίοδος της ζωής του, είναι η εποχή της Εθνικής ΕΑΜικής Αντίστασης κατά των ΙταλοΓερμανών κατακτητών και των Αλβανοτσάμηδων συνεργατών τους. Με τόλμη, ενθουσιασμό και υψηλό εθνικό φρόνημα, προσέφερε μέχρι τέλους σ' αυτόν τον αγώνα τις πολύτιμες υπηρεσίες του. Είναι η περίοδος  που έδωσε και πήρε πολλά και ανεκτίμητα,  είναι τα ‘’ιερά και τα όσια’’ του και αλλοίμονο σε όποιον τολμήσει να του την μειώσει ή να την αμφισβητήσει. Έγινε αυτόματα εχθρός του. Τιμήθηκε με Μετάλλιο και Δίπλωμα Εξαιρέτων Πράξεων αλλά η ουσιαστική αμοιβή, εκτός από το τραύμα που έφερε στο σώμα του, ήταν πιστεύω η εμπειρία από την ομαδική δουλειά, η άμεση και τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων, η αγωνιστικότητα και  αυτή η  έξοχη αίσθηση ‘’δεν τα παρατάω για τίποτε και για κανένα κόστος’’.

   Όταν οι πολεμικές συράξεις- εθνικές και εμφύλιες- κόπασαν, πήρε την ευχή  της μάνας του  και ήρθε στην Αθήνα. Φύση ανήσυχη, οπλισμένος με θέληση, φιλόδοξος για στόχους μεγάλους, οραματίζεται να κατακτήσει τις κορυφές της επιστήμης τις ψηλότερες. Σπουδάζει με κόπο, με φτώχεια, με οικογενειακά και προσωπικά προβλήματα λόγω ‘’φρονημάτων’’. Ώσπου δικαιώνεται. Αποφοιτά και συνεχίζει μέχρι που αναγορεύεται Καθηγητής της Οδοντιατρικής Σχολής στο Πανεπιστημίου της Αθήνας, Κοσμήτορας και Πρόεδρος της Σχολής με αποκορύφωμα και δικαίωση όλων των προσπαθειών την εκλογή του ως Πρύτανη του Πανεπιστημίου  Αθηνών. Εγινε ο πρώτος Οδοντίατρος Πρύτανης, ο πρώτος Πρύτανης που ξεκίνησε από  μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο μιας ξεχασμένης περιοχής της Ελλάδας, ίσως ο μοναδικός πρύτανης που παιδί φορούσε παπούτσια από λάστιχα αυτοκινήτου. Ακούγεται σαν μύθος, όταν μάλιστα υπάρχει ένα αίσιο και λαμπρό τέλος. Στη πραγματικότητα όμως διήνυσε ένα μακρύ και δύσκολο δρόμο, κατάσπαρτο από ζιζάνια και τριβόλους, ένα ζοφερό μονοπάτι, που μόλις στην τελευταία του καμπή αναφαίνεται το φώς της ελπίδας και της επιτυχίας

  Αυτά που γνωρίσαμε: Ο Φ. Μήτσης δάσκαλος

   Μια πτυχή της προσωπικότητάς του, η σημαντικότερη ίσως, ήταν αυτή του ‘’δασκάλου’’. Γεννήθηκε δάσκαλος και αυτό ήταν ένα  βασικό γνώρισμα του  που τον επέβαλε στον επιστημονικό χώρο.  Είναι προφανές ότι τους δασκάλους  δεν τους ‘’παράγουν’’ τα πανεπιστήμια. Όσα πτυχία και να κατακτήσει κανείς, λίγα θα αποδώσουν εάν δεν έχει κατ΄αρχήν το μεράκι, ‘’το τσιβί’’ που λέμε στην Ήπειρο, της μετάγγισης, της απόδοσης. Αναδύεται λοιπόν ένας δάσκαλος που μοιράζεται όχι μόνον ότι ξέρει, αλλά και ότι μαθαίνει, ότι βρίσκει ενδιαφέρον. Σε κάθε περίπτωση, είναι θέμα θέλησης, αγωγής και προτύπων. Τα είχε ο Μήτσης αυτά; Ναι τα είχε ! Θα ήταν αδύνατο να σημειώσει τόσες επιτυχίες στην εκπαιδευτική του σταδιοδρομία, αν δεν είχε αυτή την έμφυτη ροπή, την κλίση, την έγνοια, αν δεν μπορούσε να δημιουργήσει την αίσθηση της αυθεντικότητας, της θέρμης, της φροντίδας ανάμεσα στο δάσκαλο και το μαθητή. Αυτό που επιτρέπει στον πρώτο ν' αποκαλύπτει και στον δεύτερο ν' ανακαλύπτει και να δημιουργούν κι οι δύο ένα όργανο πνευματικής μετάγγισης, μια διαδοχή σκυτάλης στον αγώνα της προόδου της επιστήμης.

   Θα μίκραινε το νόημα και την ουσία αν αυτή η ανάλυση αφορούσε μόνον τον δάσκαλο που μας έμαθε ‘’να είμαστε καλοί θεραπευτές’’. Το να ασκεί κανείς εντατικά την περιοχή του μυαλού του που αντιστοιχεί στο αντικείμενο της δουλειάς του είναι ο κανόνας.  Η εξαίρεση είναι να μην αφήσει άτονο, αδιάφορο το υπόλοιπο τμήμα που αντιστοιχεί σε μείζονες ερεθισμούς του κοινωνικού μας γίγνεσθαι. Ο Πανεπιστημιακός δάσκαλος οφείλει να είναι άνθρωπος πνευματικός, με αδιαπραγμάτευτες αρχές, να είναι ταγός.  Οι Λαοί, οι τάξεις, οι νέοι, για να προχωρήσουν χρειάζονται τους ήρωές τους, τα πρότυπά τους. Και ο Μήτσης αποτέλεσε ένα πρότυπο, που χαρίστηκε στους νεώτερους.

   Ήταν ένας άνθρωπος που από όπου πέρασε- και πέρασε από πολλές σημαντικές θέσεις- ‘’έδωσε’’ απλόχερα!! Ήταν απαιτητικός από τους γύρω του αλλά ήταν περισσότερο απαιτητικός από τον εαυτό του.  Συχνά αυστηρός  και δύσκολος αλλά  δίκαιος, πατρική φιγούρα με τρυφερότητα και νοιάξιμο παράλληλα. Διαφωνίες, διαφορετικές απόψεις, αντιθέσεις υπήρχαν αλλά όπως σε όλες τις ‘’οικογένειες’’ όλα σχεδόν λύνονταν ειρηνικά. Τίμησε τους άξιους, τιμήθηκε ως άξιος. Στήριξε τον χώρο μας ως Καθηγητής Οδοντίατρος αλλά και ευρύτερα με τις πολύπλευρες δυνατότητες διοίκησης που είχε. Πολύπλευρος, με ασίγαστη δραστηριότητα στην Οδοντιατρική την οποία ανέδειξε ποικιλοτρόπως. Πίστευε σε ότι έκανε, έψαχνε και προωθούσε κάθε νέα ιδέα και εμπιστευόταν νέους επιστήμονες του χώρου μας. Ευεργέτησε και εισέπραξε ανταπόδοση αλλά και μήνιν, συμπεριφορά που βιώνουν συχνά οι πρωτοπόροι.

Ο Φ. Μήτσης Πρύτανης του Ε.Κ.Π.Α

   Η πρώτη προσφορά του Φώτη Μήτση ώς πρύτανη υπήρξε ήδη με αυτήν καθεαυτή την εκλογή του στην Πρυτανεία. Γνωρίζουμε όλοι ότι τα Πανεπιστήμια δεν είναι παρά  έκφραση του γενικότερου κοινωνικού περίγυρου. Η ελληνική κοινωνία την μετεμφυλιακή περίοδο είχε μια μονομέρεια. Υπήρχε το κράτος της εθνικοφροσύνης με την τότε έννοια, από το οποίο είχε υποφέρει και ο ίδιος ο Φώτης Μήτσης. Με βάση το κριτήριο αυτό είχε διαμορφωθεί μια άρχουσα τάξη παντού, αλλά και στα πανεπιστήμια. Το αξίωμα του Πρύτανη καταλάμβανε συνήθως η άρχουσα  αυτή τάξη, ενώ το Πανεπιστήμιο έκλεινε μέσα στους κόλπους του, όχι βέβαια στις ίδιες αναλογίες όπως η κοινωνία, εκπροσώπους όλων των τάσεων, όλων των νοοτροπιών, όλων των ιδεολογιών.

   Η ανάδειξη του Μήτση στην Πρυτανεία έδειχνε και το άλλο πρόσωπο του Πανεπιστημίου. Έδειχνε το εύρος το οποίο υπήρχε στο Πανεπιστήμιο, κι αυτό ήδη ήταν μια μεγάλη προσφορά. Έφερνε στην Πρυτανεία και την προϊστορία του και μαζί της έναν κόσμο που εκπρόσωπός του ώς τότε δεν είχε ποτέ ανέλθει στο αξίωμα αυτό. Από τότε, όλοι οι νέοι της Ελλάδας, ανεξάρτητα καταγωγής, οικονομικής κατάστασης και ιδεολογικού προσανατολισμού μπορούσαν να ονειρεύονται, να προσδοκούν, να προσπαθούν να κατακτήσουν στόχους, χωρίς να θεωρούνται άτομα δεύτερης κατηγορίας.

   Τα όσα συνέβησαν κατά την διάρκεια της Πρυτανείας του είναι συγκλονιστικά, καμιά φορά απίστευτα. Τα Πανεπιστήμια έβραζαν στην κυριολεξία. Συγκρούσεις σε όλα τα επίπεδα, φοιτητών, διδακτικού προσωπικού, Καθηγητών, Πρυτάνεων και Πολιτείας. Σύγκρουση δύο κόσμων του παλαιού και του καινούργιου. Ένταση, προβληματισμός και αδιέξοδα. Έχουν περάσει πλέον στην ιστορία ως καταστάσεις που είχαν φτάσει στα επικίνδυνα όρια της εξέγερσης. Η κατάσταση εκτονώθηκε με αναστολή της ισχύος ενός συγκεκριμένου νόμου. Δεν ήταν  μόνος του ο Φώτης Μήτσης που προκάλεσε εκτόνωση της οξύτητας. Νομίζω όμως ότι χωρίς αυτόν, στο πηδάλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών, ίσως οι υπόλοιπες δυνάμεις δεν θα τα είχαν καταφέρει μόνες τους.

   Το ερώτημα είναι πώς  κατάφερε και έπεισε ο Φώτης Μήτσης την πολιτική ηγεσία να αναστείλει προσωρινά τον νόμο. Ο Καθηγητής-Ακαδημαικός Μιχ. Σταθόπουλος,  θεωρεί ότι μαζί με την ακτινοβολία που εξέπεμπε η προσωπικότητά του, που μεγιστοποιούσε την πειθώ που ασκούσε, ήταν από τους ανθρώπους που, όταν αναλαμβάνουν υψηλά καθήκοντα αίρονται υπεράνω οποιωνδήποτε μερικότερων συμφερόντων. ‘’Έπεισε  προφανώς ο Φώτης Μήτσης ότι μιλάει όχι ως εκπρόσωπος κάποιας μερίδας, κάποιας παράταξης από τις αντιμαχόμενες, αλλά μιλάει για το καλό του Πανεπιστημίου. Η φλόγα, η διάθεση προσφοράς για την εκπλήρωση του σκοπού, στον οποίο αισθανόταν ταγμένος, δεν άφηνε αμφιβολία στον δέκτη των παρατηρήσεών του, ότι εκπροσωπεί εκείνη τη στιγμή το συμφέρον μόνο του Πανεπιστημίου’’. Και κατ' επέκταση το γενικό συμφέρον του τόπου.

   Δημιούργησε την Επιτροπή Πρυτάνεων,  που μπόρεσε και την κέρδισε ο Φώτης Μήτσης σε ένα διαλλακτικό, συναινετικό, μετριοπαθές έργο, αποδεκτό από τους σώφρονες εκπροσώπους όλων των πλευρών. Το έργο το οποίο παρήχθη τότε, ήταν ένα συλλογικό έργο και δούλεψαν πάρα πολλοί σ’ αυτό. Αλλά την ευθύνη την είχε ο Μήτσης διαθέτοντας, ώς μέσο ένα από τα σπουδαιότερα προσόντα του, την εργατικότητα και την αφοσίωση στο στόχο. Σημαντικό όπλο του ήταν ότι είχε ένα χαρακτηριστικό που μάλλον δυστυχώς σπανίζει, έστω και εάν φαίνεται πολύ κοινό, τον κοινό νου. Συνδέεται δε ο κοινός νους με την μετριοπάθεια, την διαλλακτικότητα, την διαλεκτικότητα, την διαλογικότητα. Οι φοιτητές τον εμπιστεύονταν, είχε καλή σχέση μαζί τους, αλλά δεν τους χαριζόταν. Το ίδιο συνέβαινε και με τις άλλες μερίδες ή ομάδες συμφερόντων στο Πανεπιστήμιο.

   Σταχυολογώντας κάποια από τα γνωρίσματα του που σημάδεψαν και καθόρισαν την πορεία του στην διοίκηση του Πανεπιστημίου, το κυρίαρχο νομίζω ότι ήταν η υπευθυνότητα του. Κι απ' αυτήν πηγάζουν η εργατικότητα, η επιμονή και η υπομονή, η αξιοπρέπεια. Η ευθύνη αποτελούσε οδηγό των βημάτων του. Μια δεύτερη αρετή του ήταν η διορατικότητα. Αυτή η διορατικότητα, η ικανότητα να διακρίνει την πιθανή έκβαση των πραγμάτων, να ξεχωρίζει το ουσιώδες από το περιττό.

Επίλογος

   Δεν νομίζω ότι εγώ προσωπικά μπορώ να ξεχωρίσω το ουσιώδες από το ανούσιο, σε ότι τον αφορά. Μπορώ μόνον να πω ότι ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος, ένας χαρισματικός δάσκαλος και πιστός αγαπημένος φίλος !

  

 επιστροφή στην αρχική σελίδα του Φώτη Μήτση