Πολιτισμός

"εκδηλώσεις"

Νταντά σημαίνει αισθητική αναρχία.

Άρθρο του Κωστή Ν. Μ. Καζαμιάκη.

8 Φεβρουαρίου 2021 στην Εφημερίδα των Συντακτών         

Αφιερώνεται στον αγαπημένο φίλο μετά-ντανταϊστή Αρχιτέκτονα Πάνο Ρωπαϊτη.

DaDa: Το μοντέρνο κίνημα των αρχών του 20ου αιώνα, πρόδρομος του σουρεαλισμού.

Αρχές, αξίες, αξιώματα, προτάσεις, διαπιστώσεις, απόψεις για το κίνημα Νταντά:

 -Το κίνημα DaDa,( Νταντά, Ντανταϊσμός), πιστεύει στο τυχαίο και στο χαοτικό. Δέχεται το τυχαίο και το χαοτικό ως αξιώματα του βίου και της τέχνης και θέλει να τα καθαγιάσει και να τα καθιερώσει.

- Άλλο αξίωμα του Ντανταϊσμού είναι η απόρριψη κάθε σχέσης της τέχνης με τη λογική. Οι νεαροί Ντανταϊστές των αρχών του 20ου αι, θεωρούν ότι θεμελιώδης και βασική προϋπόθεση για ελεύθερη έκφραση αποτελεί το κάθε χαοτικό, τυχαίο γεγονός και πρέπει να το αναψηλαφήσουμε. 

-Ο Ντανταϊσμός ενδιαφέρεται ζωηρά για το αναρχικό, το φανταστικό, το παράλογο, τον εσκεμμένο παραλογισμό,  το παράδοξο, την ελεύθερη έκφραση του ασυνείδητου, το πέραν του μεταφυσικού όπως υποστηρίζουν στην Παταφυσική τους.

- Ο Ντανταϊσμός  ήταν ένα μοντέρνο καλλιτεχνικό κίνημα αισθητικής αναρχίας και απόρριψης των μέχρι τότε τάσεων και ιδανικών της τέχνης.

-Το DaDa απορρίπτει με πάθος τα ισχύοντα και καθιερωμένα, αισθητικά πρότυπα. Απομακρύνεται  από κάθε αστική συνήθεια και αποβάλλει κάθε συμβατικότητα, κάθε συμβιβασμό, κάθε εδραιωμένη άποψη.

- Με το DaDa  συνεχίζεται η αποδόμηση των κοινωνικών και ατομικών προτύπων. Αυτό  άρχισε στα μέσα του 18ου αι και εμπεριέχει και την αποδόμηση της τέχνης.

-Απορρίπτει τις επιστήμες ,τη Φυσική αλλά δέχεται την ανύπαρκτη ντανταϊστική  Παταφυσική.

- Οι Ντανταϊστές αντιτάχθηκαν σε κάθε καταπιεστική διανοητική αγκύλωση της τέχνης  και της ζωής.

- Το κίνημα Dada υπήρξε μια ζωντανή  διαμαρτυρία ενάντια στην ωμότητα και τη  βαρβαρότητα του πολέμου.

-Ο Ντανταϊσμός συνιστούσε μια εποπτεία γεγονότων και καταστάσεων εκτός πλαισίου, με υπερβατική θεώρηση.

-Το Νταντά  είναι το θεμέλιο του σουρεαλισμού, της αφηρημένης τέχνης και της ηχητικής ποίησης, το προοίμιο του Μεταμοντερνισμού , της Ποπ Αρτ.  Θα αγκαλιαστεί από τις ανατρεπτικές  τάσεις της δεκαετίας του 1960.

-Πρόδρομοι του Ντανταϊσμού θεωρούνται τα κινήματα του Κυβισμού, του Εξπρεσιονισμού.

- Οι ρίζες και τα θεμέλια του Ντανταϊσμού μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι βρίσκονται στην πρωτοπορία ( Avant garde) που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη πριν τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ( 1914-1918).

-Το πάθος χαρακτήριζε τις απόψεις του κινήματος Νταντά στα θέματα λόγου και τεχνών.

-Πόλεις και χώρες που διεκδικούν την πατρότητα του Νταντά είναι: Ρωσία 1915, Ζυρίχη 1916, Νέα Υόρκη 1916, Παρίσι μετά το 1920.

-Συγκεντρώσεις, εκδηλώσεις, διαδηλώσεις, περιοδικά τέχνης και λόγου κάλυπταν τις δραστηριότητες του Ντανταϊσμού.

Είπαν και έγραψαν για τον Ντανταϊσμό:

-Ο Marcel Duchamp χρησιμοποίησε τον όρο anti-art το 1913 που θεωρείται προδρομικός όρος του Ντανταϊσμού.

-Ποίηση διώξε τη γλώσσα, όπως έδιωξε η ζωγραφική το αντικείμενο. Hugo Ball.

-Είχαμε χάσει την εμπιστοσύνη στον πολιτισμό μας. Όλα έπρεπε να κατεδαφιστούν. Θα ξεκινήσουμε και πάλι με tabula rasa . Στο Cabaret Voltaire ξεκινήσαμε γκρεμίζοντας την κοινή λογική, την κοινή γνώμη, την εκπαίδευση, τους θεσμούς, τα μουσεία, την καλή γεύση, εν συντομία, το σύνολο της επικρατούσας κατάστασης και τάξης. Μαρσέλ Τζανκό.

-Στην ερώτηση ποιες είναι οι ρίζες του Νταντά ο Ραούλ Χάουζμαν, επικεφαλής των Ντανταϊστών του Βερολίνου είχε απαντήσει: Αυτή η ερώτηση είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί, όσο δύσκολο είναι να απαντήσουμε στην ερώτηση που βρίσκονται οι ρίζες της καταγωγής του Ομήρου.

Γνωστοί καλλιτέχνες και μέλη των Ντανταϊστών:

 

Hugo Ball, Tristan Tzara, Max Ernst, Raoul Housman, Juan Arp, Sophie Taeuber- Arp, Man Ray, Francis Picabia, Marcel Duchamp, Beatrice Wood, George Grosz, Elsa von Fleytag-Loringhoven, John Heartfield, Emmy Hennigs, Johannes Baader, Hanna Hoch, Richard Huelsenbeck, Hans Richter, Kurt Schwitters, Alfred Jarry, Erik Satie.

Hugo Ball. Πρώτο Μανιφέστο του Ντανταϊσμού.

Σύνταξη και απαγγελία του Hugo Ball* ( 1886- 1927) στο Cabaret Voltaire στη Ζυρίχη, 28 Ιουλίου 1916.

Το Νταντά είναι μία νέα καλλιτεχνική τάση το γνωρίζουμε καλά, καθώς μέχρι σήμερα κανείς δε γνώριζε κάτι για αυτό και αύριο όλη η Ζυρίχη θα μιλά για αυτό. To όνομα Νταντά προέρχεται από το λεξικό. Είναι τρομερά απλό. Στα γαλλικά σημαίνει ξύλινο αλογάκι. Στα γερμανικά σημαίνει "αντίο", "φύγε από πάνω μου", "θα ιδωθούμε κάποια στιγμή". Στα ρουμανικά: "Ναι, πράγματι, έχεις δίκιο, αυτό είναι. Μα φυσικά ναι, απολύτως, σωστά". Και ούτω καθεξής. Είναι μία λέξη διεθνής. Μόνο μία λέξη και αυτή η λέξη ένα κίνημα.

Πολύ εύκολα κατανοητό. Από τη στιγμή που την κάνουμε μία καλλιτεχνική τάση, αυτό συνεπάγεται την επιθυμία καταστολής των περιπλοκών. Ψυχολογία Νταντά. Γερμανικό Νταντά μαζί με δυσπεψία και κράμπες αιθαλομίχλες, λογοτεχνία Νταντά, αριστοκρατία Νταντά και εσείς, πολυτιμημένοι ποιητές, εσείς που πάντα φτιάχνατε ποίηση με λέξεις που ποτέ δεν ήταν οι ίδιες οι λέξεις, εσείς που τριγυρίζατε γύρω από ένα απλό σημείο. Νταντά Παγκόσμιος πόλεμος και κανένα τέλος, επανάσταση Νταντά και κανένα ξεκίνημα. Νταντά, φίλοι και αυτοαποκαλούμενοι ποιητές, αξιότιμοι κατασκευαστές και ευαγγελιστές. Νταντά Τζαρά, Νταντά Χύλζενμπεκ, Νταντά μ' ντα ντα, Νταντά μ' ντα ντα, Ντανά μνμ, νταντά, ντερά, νταντά, Νταντά Χυλ, Νταντά Τζα.

Πώς αποκτάται η μακαριότητα; Λέγοντας Νταντά. Πώς γινόμαστε διάσημοι; Λέγοντας Νταντά. Με μία ευγενική χειρονομία και λεπτεπίλεπτους τρόπους. Μέχρι την τρέλα. Μέχρι την εξαφάνιση. Πώς τελειώνουμε με ό,τι είναι δημοσιογραφίστικο, ερπόμενο, ό,τι είναι ευγενικό και σωστό, που κατατρώγεται από το σκουλήκι της ηθικής, εξευρωπαϊσμένο, ενοχλημένο; Λέγοντας Νταντά. Νταντά είναι η ψυχή του κόσμου. Νταντά είναι το επιδέξιο μέσο. Νταντά είναι το καλύτερο σαπούνι από το γάλα των κρίνων. Νταντά Κύριε Ρουμπινέρ, Νταντά Κύριε Κοροντί, Νταντά Κύριε Αναστάσιε Λίλιενσταϊν. Αυτό θα πεί στα γερμανικά: η φιλοξενία της Ελβετίας εκτιμάται απεριόριστα. Και στα ζητήματα αισθητικής, αυτό που μετρά είναι η ποιότητα. Θα διαβάσω στίχους που δεν έχουν άλλο στόχο εκτός από το να εγκαταλειφθεί η συμβατική γλώσσα, να κατεδαφιστεί. Νταντά Γιόχαν Αλεπουγκάνγκ Γκαίτε[1] , Νταντά Σταντάλ, Νταντά Δαλάι Λάμα, Βούδδας, Βίβλος και Νίτσε. Νταντά μ' νταντά. Νταντά μνμ νταντά ντα. Αυτό που εισάγει είναι οι συνδέσεις, που πρέπει καταρχήν να χαλαρώσουν.

Δεν επιθυμώ λέξεις που έχουν ανακαλυφθεί από κάποιον άλλο. Όλες οι λέξεις έχουν ανακαλυφθεί από άλλους. Αναζητώ τις δικές μου ανοησίες, τον δικό μου ρυθμό και φωνήεντα και σύμφωνα που ταιριάζουν με αυτόν, που θα είναι δικά μου. Αν μία δόνηση έχει μήκος επτά γιάρδες, θέλω λέξεις που έχουν μήκος επτά γιάρδες. Οι λέξεις του Κυρίου Τάδε είναι μόλις δέκα εκατοστά και μισό. Βλέπουμε λοιπόν πολύ καλά πώς παράγεται η αρθρωμένη γλώσσα. Αφήνω στον αέρα τα φωνήεντα, αφήνω απλά να πέσουν οι ήχοι, περίπου όπως το νιαούρισμα της γάτας... Γεννιούνται λέξεις, ώμοι λέξεων, πόδια, μπράτσα, χέρια λέξεων. ΑΟΥ. ΟΙ. ΟΥ. Δεν θα πρέπει να αφήνονται πολλές λέξεις. Ο στίχος είναι μία ευκαιρία να καταστραφεί όλη η βρωμιά. Θέλω να καταρρεύσει η γλώσσα η ίδια, αυτή η ιερή γλώσσα, η βρωμερή όσο και τα νομίσματα των εμπόρων. Θέλω τη λέξη εκεί που τελειώνει και εκεί που αρχίζει. Νταντά είναι η καρδιά των λέξεων. Κάθετί έχει τη λέξη του, αλλά η λέξη έχει αποκτήσει οντότητα από μόνη της. Γιατί να μην τη βρώ; Γιατί το δέντρο να μην μπορεί να ονομαστεί βροχόδεντρο όταν έχει βρέξει; Η λέξη, η λέξη, η λέξη έξω από τη σφαίρα σας, από την δηλητηριώδη αύρα σας, από αυτή την γελοία ανικανότητα, από την εντυπωσιακή αυτοικανοποίησή σας. Μακριά από όλη αυτή την επαναλβανόμενη ανοησία, την προφανή ηλιθιότητά σας.

Η λέξη, κύριοι, η λέξη είναι μία δημόσια υπόθεση πρώτης προτεραιότητας.

*Ο Hugo Ball υπήρξε ο καταλύτης που συνένωσε γύρω του όλα τα στοιχεία που επρόκειτο να γεννήσουν το κίνημα DaDa. Χανς Ρίχτερ.

Στον Hugo Ball αποδίδεται η δημιουργία των «ηχητικών ποιημάτων» Αυτά τα «ποιήματα» είχαν στίχους χωρίς κανονικές λέξεις και νόημα. Ήταν ένας τρόπος για να ειρωνευτούν και να γκρεμίσουν (αποδομίσουν) την καθιερωμένη ποίηση. Στη δεκαετία του 1940 αυτά τα ακαταλαβίστικα ηχητικά ποιήματα εξελίχτηκαν στο Γαλλικό Λετρισμό.

 

Υπάρχει και στην Τζαζ αυτή η παράθεση λέξεων χωρίς νόημα. Να θυμηθούμε το I don't mean a thing του Ντίζι Γκιλέσπι.

It don't mean a thing,If it ain't got that swing, doo wah, doo wah, doo wah, doo wah, doo wah, doo wah, doo wah, doo wah…

O Hugo Ball όταν απεχώρησε από το κίνημα των Ντανταϊστών σημείωσε στο ημερολόγιο του: Η εξέταση του είναι μου, δεν μου επιτρέπει να καλωσορίσω το Χάος.

Τριστάν Τζαρά, Δεύτερο Μανιφέστο Νταντά, Νέα Υόρκη 1918.

Το 1917, ο Τριστάν Τζαρά  έγραψε ένα δεύτερο μανιφέστο του Ντανταϊσμού. Ένα απόσπασμα παρατίθεται εδώ: Από ποια πλευρά θα δούμε τη ζωή; Αυτό είναι ένα φιλοσοφικό ερώτημα. Από ποια πλευρά θα δούμε τον Θεό, τις ιδέες ή άλλες έννοιες και φαινόμενα; Όλα όσα αντιλαμβανόμαστε είναι ψεύτικα. Θεωρώ πιο σημαντική απόφαση τι θα επιλέξουμε να φάμε μετά το δείπνο. Σκέτη τούρτα ή τούρτα με κερασάκι;

Μερικές από τις απόψεις για τo πως προέκυψαν οι όροι  DaDa και Dadaism.

Φράσεις που επεξηγούν τον όρο Νταντά:

-Ο Ηρόστρατος* που πυρπόλησε το Ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο έμεινε στην ιστορία γι` αυτήν την αποτρόπαια πράξη του. Ο Ηρόστρατος ήταν ένας Ντανταϊστής αφού με την πυρκαγιά στο Ναό κατάφερε να τον μάθουν όλοι οι συμπολίτες του που στράφηκαν εναντίον του. Χανς Ρίχτερ.

*Οι Εφέσιοι τον συνέλαβαν  και ο Ηρόστρατος  παραδέχτηκε την ενοχή του καθώς και τον λόγο που έκαψε τον περίφημο Ναό, ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου. Ο λόγος ήταν να διαδοθεί το όνομά του σε όλον τον κόσμο και να μείνει αθάνατο. Και το κατάφερε. Σήμερα, στα Γερμανικά η λέξη Herostrat  δηλώνει τον εγκληματία που «διψά για δόξα», ενώ ο όρος Herostratic fame στα Αγγλικά σημαίνει την «δόξα με κάθε μέσο».

Τ' όνομά σου( Έλγιν) η Ιστορία θα γράψει δίπλα  στο όνομα του Ηρόστρατου, αυτού του τρελού, που της Εφέσου το ναό πυρπόλησε. Η κατάρα μου( μιλά η θεά Αθηνά) πιο πέρα απ' τον τάφο να σε πάει. Το μίσος αιωνίως και τους δυο να κυνηγάει. Ο Ηρόστρατος και ο Έλγιν, και οι δυο άτιμοι, όμως ο Έλγιν πιο άτιμος απ' τον Ηρόστρατο θα παραμένει. Λόρδος Βύρων, Η κατάρα της Αθηνάς, απόσπασμα.

-O Γερμανός καλλιτέχνης Richard Huelsenbeck έμπηξε ένα χαρτοκόπτη σ` ένα λεξικό. Ο χαρτοκόπτης βρήκε τη λέξη Dada που το λεξικό έγραφε ότι είναι ένα γαλλικό παιχνίδι, ένα ξύλινο αλογάκι..

-Είναι από τις πρώτες λέξεις ενός παιδιού, χωρίς νόημα, μια φωνούλα στο νέο κόσμο, παιδική ανώριμη, παράλογη ένταξη σ` ένα επίσης παράλογο κόσμο.

-Ο Τριστάν Τζαρά ανακάλυψε τη λέξη Νταντά στις 6 Φεβρουαρίου 1916, στη Ζυρίχη και συγκεκριμένα στο Café de la Terrasse. Αυτό έλεγε, μάλλον αυθαίρετα ο Χανς Αρπ. Αυθαίρετα και χωρίς αποδείξεις και τεκμηρίωση, πράγματα που απεχθάνονταν οι Ντανταϊστές.

-Η λέξη Νταντά επιλέχτηκε, υποστηρίζουν πολλοί, ώστε σε κάθε γλώσσα του κόσμου να μη σημαίνει τίποτα, να μην έχει κανένα νόημα και να προκαλεί παρόμοιες σκέψεις παντού όπου ακούγεται και διαβάζεται.

-Η λέξη, υποστηρίζουν, είναι η διπλή κατάφαση της Ρουμανικής ή της Ρώσικης γλώσσας: Ντα, Ντα.

-Η λέξη Νταντά υπάρχει στην αφρικάνικη διάλεκτο « Κρου».

-Στα ελληνικά νταντά είναι η τιμωρία στην παιδική γλώσσα ( θα σε κάνω νταντά) αλλά η γυναίκα που μεγαλώνει ένα παιδί ( η νταντά του παιδιού).

- Πολλοί αποδίδουν τον όρο Νταντά στον Φράνσις Πικάμπια ή τον Γκιγιώμ Απολλιναίρ, ή τον Αντρέ Ζίντ, ή τον Αλφρέντ Ζαρρύ…

Ο Θάνατος του Γκυγιώμ Απολλιναίρ

 Ξέρουμε το τίποτα

Ξέρουμε το τίποτα της οδύνης

Η όξινη εποχή των παγετών

Οργώνει βαθιά χαντάκια στους μυς μας

Θα προτιμούσε ν’ απολάμβανε της νίκης την ευφροσύνη

Εμείς οι σοφοί καθώς γαλήνια τα πένθη στα κλουβιά σφαλιστήκαν

Ανίκανοι τ’ οτιδήποτε να κάνουμε

Αν χιονίσει προς τα πάνω

Αν το ρόδο του ήλιου ανάμεσά μας σταθεί κατά τη διάρκεια της νύχτας

Για να μας ζεστάνει

Κι αν τα δέντρα κρεμάσουν εκεί μέσα σε μια γιρλάντα

-Το μοναδικό μας δάκρυ-

Aν τα πουλιά ανάμεσα μας βρισκόντουσαν ενω καθρεφτιζόμασταν

Στα γαλήνια νερά της λίμνης που πάνω απ’ τα κεφάλια μας στάθηκε

ΙΣΩΣ ΚΑΙ Ν’ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΑΣΤΑΝ

Πως ο θάνατος θα μπορούσε να ήταν ένα μακρύ κι ωραίο ταξίδι

Και μι’ ατέλειωτη άδεια διακοπών για την σάρκα την υφή το κόκκαλο.

 

Τριστάν Τζαρά, ποίημα, απόδοση: Θ.Δ.Τυπάλδος.

Λοχαγέ!

οι βολίδες, οι ανοιχτές δυνάμεις του καταρράκτη μας απειλούν, η θηλειά των φειδιών, οι αλυσίδες των μαστιγίων, προχωρούν θριαμβικά μέσα στις χώρες που μόλυνε η συνεχής φρενίτις,

Λοχαγέ!

όλες οι κατηγορίες των βασανισμένων ζώων, υπό μορφήν δαγκωμάτων πάνου απ’ το κρεββάτι, χάσκουν σαν αιμάτινοι κύκλοι, μια βροχή πέτρινων δοντιών και τα ίχνη των ακαθαρσιών μέσα στις κλούβες μας σκεπάζουν μέσα σε παλτά ατέλειωτα σαν το χιόνι.

Λοχαγέ!

οι λάμψεις απ’ τα κάρβουνα έγιναν φώκια, αστροπελέκι, έντομο κάτω απ’ τα μάτια σου, οι έφιππες ομάδες των οραματιζομένων, τα τροχοφόρα τέρατα, οι φωνές των αυτομάτων υπνοβατών, τα ρευστά στομάχια πάνω στις ασημένειες πλάκες, οι ωμότητες των σαρκοβόρων λουλουδιών θα κυριέψουν την απλή κι υπαίθρια ζωή και τον κινηματογράφο του ύπνου σου

Λοχαγέ!

φυλάξου απ’ τα γαλανά μάτια.

Τριστάν Τζαρά,  Ποίημα «Λοχαγέ», μετάφραση Νίκος Εγγονόπουλος.

 

 Η ντανταϊστική Παταφυσική του Αλφρέντ Ζαρρύ.

-Η Παταφυσική είναι η επιστήμη της υπερβασης στο πεδίο της Μεταφυσικής.

-Τα όρια της Παταφυσικής βρίσκονται εντός ή εκτός των ορίων της Μεταφυσικής.

-Η απόσταση της Παταφυσικής - Μεταφυσικής είναι ίση με την απόσταση  Φυσικής- Μεταφυσικής. Το σχήμα που προκύπτει είναι: Φυσική- Μεταφυσική- Παταφυσική.

-Αντικείμενο της Παταφυσικής είναι οι νόμοι οι οποίοι διέπουν τις εξαιρέσεις και τις εξαιρέσεις των εξαιρέσεων.

-Η Παταφυσική διαθέτει υπομονή, είναι άδολη και καλοπροαίρετη, δεν ζηλεύει ποτέ ούτε κομπάζει, ούτε κοκορεύεται.

-Η Παταφυσική πιστεύει στα πάντα, στηρίζει τα πάντα και περνά απρόσκοπτα από τη μια κατάσταση σε μία άλλη. Από υγρή υπόσταση μπορεί να αποκτήσει αέρια ή στερεά κατάσταση.

-Η Παταφυσική εκτιμά το ψέμα έναντι της τυραννίας της αλήθειας και επίσης εκτιμά το παράλογο έναντι της τυραννίας της λογικής.

 

Σημείωση: Η Ντανταϊστική λέξη Παταφυσική ακούστηκε για πρώτη φορά το 1893 στο θεατρικό έργο του 20χρονου Αλφρέντ Ζαρρύ, «Γκινιόλ»

Μουσική και Νταντά

Όσοι δεν καταλάβουν την παράσταση , παρακαλούνται να αισθανθούν κατώτεροι και να τηρήσουν στάση απόλυτης  υποταγής. Ο Ερίκ Σατί πριν την παράσταση «Σωκράτης» που βασίζεται σε τρεις διαλόγους του Πλάτωνα( Φαίδων, Φαίδρος, Συμπόσιο) για 4 σοπράνο και ορχήστρα μοίρασε σ` όλους τους θεατές την πιο πάνω προειδοποίηση. Ένα άλλο έργο του Ερίκ Σατί που έμεινε στην ιστορία της τέχνης και της avant garde είναι το μπαλέτο Parade (Παρέλαση) με πρεμιέρα την 18η Μαΐου 1917. Οι συντελεστές: Μουσική Ερίκ Σατί, λιμπρέτο Ζαν Κοκτώ, χορογραφία Λέονιντ Μασίν ( μπαλλέττα Ντιαγκίλεφ), σκηνικά και κοστούμια Πάμπλο Πικάσσο. Η εκρηκτική μουσική του Ερίκ Σατί και οι εκλεκτοί συνεργάτες του «έδεσαν» μια παράσταση τσίρκου, σινεμά, κυβισμού, Νταντά και πρωτοπορίας. Ο Γιώργος Σεφέρης λάτρεψε τις Γυμνοπαιδίες του Ερίκ Σατί.

   

 Κωστής Ν. Μ. Καζαμιάκης Αρχιτέκτων, Ιστορικός Αρχιτεκτονικής, Ιστορικός Τέχνης

  

** Αφιερώνεται στον αγαπημένο φίλο μετά-ντανταϊστή Αρχιτέκτονα Πάνο Ρωπαϊτη.