Ίδρυμα «Ιωσήφ και ΕσθήρΓκανή»

«Με την Καππαδοκία στην ψυχή» .

Μια μαρτυρία εικόνων ήχων και αντικειμένων της προσφυγικής κοινότητας  Νεοκαισάρειας.  

   ***********************************

1925. Γιάννενα, Νεοκαισάρεια. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες προσπαθούν να χτίσουν την νέα τους ζωή. Καθάρισμα και σκάψιμο της λαγκάτσας αφού προηγήθηκε τοπογράφηση ως τις καταβόθρες. Ιστορική φωτογραφία της σπουδαίας “Σμυρνιάς” συγγραφέως και φωτογράφου Έλλης Παπαδημητρίου, της οποίας ο πατέρας εργάστηκε για την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων στα 1925-26.

    

Με σκοπό την διαρκή ανατροφοδότηση της συλλογικής μνήμης, τόσο για την επούλωση του διαγενεακού τραύματος, όσο και για την νοσταλγική ανάμνηση και μετάδοση όψεων του Μικρασιατικού και Καππαδοκικού πολιτισμού, διοργανώνουμε ο Μικρασιατικός Σύλλογος Νεοκαισάρειας σε συνεργασία με την Ομάδα Τέχνης Α.ΔΩ έκθεση στο Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή με τίτλο: «Με την Καππαδοκία στην ψυχή» .  Μια μαρτυρία εικόνων ήχων και αντικειμένων της προσφυγικής κοινότητας    Νεοκαισάρειας.          

Φωτογραφίες, τραγούδια, μαρτυρίες, κειμήλια και αντικείμενα από την ζωή των ανταλλαγέντων και εγκατασταθέντων προσφύγων της κοινότητας της Νεοκαισάρειας, θα σας μιλήσουν για το ομότροπο των  Ελλήνων της Καππαδοκίας που διαφύλαξαν τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό και τη Χριστιανική Ορθοδοξία, με τις οικουμενικές των αξίες της ειρήνης και της αγάπης. Η προσφάτως θανούσα Μαρία Λαμπαδαρίδου- Πόθου γράφει στο ποιητικό, φιλοσοφικό της έργο: “Σπίτι μου της Μικρασίας” : «Μαγικό και στοιχειωμένο ξαναπλάστηκες. Μπήκες, ελικτικό, μέσα στους κοσμικούς νόμους και τους ανάτρεψες με φεγγάρι και θρήνο. Με ποίηση. Λάμψη και τέφρα της αστραπής που σε πυρπόλησε. Κι έτσι, Σπίτι μαγικό της Μικρασίας, με τα πατητήρια σου γεμάτα σταφύλι ξανθό και τα δίχτυα σου ψάρι ασημένιο, μετράς κάθε νύχτα τ αστρα που πέφτουν στις φούχτες σου, ψυχές των ξενιτεμένων.

Έτσι, μέσα από τα κρύσταλλα καιρών, περπατάς στον ύπνο μου, σαν ψυχή που έχασε το δρόμο της στον  απάνω κόσμο.  Γιατί από τότε, δεν φόρεσες ξανά την πέτρα σου. Έμεινες ψυχή γυμνή. Κι αγναντεύεις το πέλαγος. Περιμένεις. «Ξέρεις τα σπίτια πεισματώνουν εύκολα, σαν τα γυμνώσεις…», είπε ο Ποιητής. Και ίσως να είχε στο νου του εσένα, Σπίτι της Μικρασίας. Γιατί το πείσμα είναι δύναμη. Σίγουρα, είναι δύναμη να υπάρχεις.» Με αυτό το απόσπασμα θέλουμε να εμπνεύσουμε συναισθήματα και σκέψεις για την αντίληψη και το νόημα της έκθεσης.

 Επιμέλεια έκθεσης και κειμένων: Αναστασία Παπάζογλου Πρόεδρος Μικρασιατικού Συλλόγου Νεοκαισάρειας Ιωαννίνων.

 

   

Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος*

Η Μικρασιατική καταστροφή και το προσφυγικό ζήτημα.

Μία εισαγωγική προσέγγιση για την περιοχή των Ιωαννίνων

     

Η Μικρασιατική καταστροφή αποτελεί,χωρίς αμφιβολία, το δεύτερο μεγάλο ιστορικό σταθμό, ισάξιας σημασίας με την Επανάσταση του 1821. Πρόκειται για μία πολεμική ήττα του Ελληνικού κράτους με πολύπτυχες αρνητικές συνέπειες που επηρέασαν την μετέπειτα πορεία του Ελληνισμού. Επί της ουσίας, η Μικρασιατική καταστροφήαποτέλεσε την οριστική παύση της Μεγάλης Ιδέας και της τελευταίας προσπάθειας τουελληνικού κράτους να ταυτιστεί με τον Ελληνισμό στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας.

Οι επιπτώσεις της Μικρασιατικής καταστροφής υπήρξαν μεγάλες σε όλους τους τομείς της ζωής της χώρας, δηλαδή στον πολιτικό τομέα, στον κοινωνικό, στον οικονομικό αλλά και τον πολιτιστικό. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, στη συνείδηση του κόσμου, η Μικρασιατική καταστροφή ταυτίστηκε με την προσφυγιά. Βέβαια, η αναγκαστική μετατόπιση του ελληνικού στοιχείου σημειωνόταν μία δεκαετία πριν την Μικρασιατική Καταστροφή. Ήδη, από το 1913 έως το 1918 ο συνολικός αριθμός των εκτοπισθέντων από την Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη πλησίαζε τις 800.000. Συνεπώς, οι μαζικές αυτές μετακινήσεις είχαν δημιουργήσει στο Ελληνικό κράτος ένα εντονότατο προσφυγικό πρόβλημα, το οποίο κορυφώθηκε μετά τα γεγονότα του 1922 καθώς η φυγή του ελληνικού στοιχείου από την ευρύτερη περιοχήτης Σμύρνης και της Μικράς Ασίας είχε λάβει την μορφή εξόδου.

Το μεγαλύτερο μέρος της προσφυγικής εκροής ολοκληρώθηκε με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, που επιβλήθηκε από τη σύμβαση της Συνθήκης της Λωζάννης της 30ής Ιανουαρίου 1923, η οποία άρχισε να εφαρμόζεται από την άνοιξη του 1924. Οι επίσημες στατιστικές υπολογίζουν τους πρόσφυγες σε 1.220.000 ενώ μαζί με όσους είχαν καταφύγει στον ελλαδικό χώρο πριν την καταστροφή, ο αριθμός αγγίζει τους 1.500.00 ανθρώπους. Το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων προερχόταν από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη, ενώ 160.000 περίπου πρόσφυγες προέρχονταν από την ανατολική Ρωμυλία και πόλεις των παραλίων του Ευξείνου, τη Νότια Ρωσία, τη Νότια Σερβία και την Κωνσταντινούπολη.

Σε κάθε περίπτωση, η εκρηκτική κοινωνική κατάσταση που δημιουργήθηκε με την άφιξη των προσφύγων το 1923 άλλαξε κατά πολύ το εθνογλωσσικό και ανθρωπογεωγραφικό τοπίο τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία. Στον ελληνικό χώρο η εγκατάσταση των προσφύγων οδήγησε, πέραν των άλλων και στην ανάπτυξη αντιθέσεων, καθώς η απότομη εμφάνιση των νέων πληθυσμών με διαφορετική κουλτούρα από εκείνη των ντόπιων είχε ως αποτέλεσμα συγκρούσεις για την εξασφάλιση και διαχείριση οικονομικών πόρων που πριν την Μικρασιατική Καταστροφή δεν ήταν ορατές. Παράλληλα, η αύξηση του πληθυσμού τόσο στην αγροτική ενδοχώρα όσο και στα αστικά κέντρα ήταν τρομακτική.

Αξίζει να επισημανθεί ότι, ο βασικός όγκος των προσφύγων, που είχαν φθάσει στην Ελλάδα ήταν σε αθλία κατάσταση. Οι περισσότεροι ήταν εξαθλιωμένοι από τις κακουχίες της μετακίνησης, την κακή διατροφή, τις μολυσματικές ασθένειεςκαι την αβεβαιότητα για το μέλλον, ενώ μαζί τους έφερναν ελάχιστα ή και τίποτα από τα κινητά αγαθά τους. Μεταξύ των προσφύγων βρίσκονταν πολλές χιλιάδες χήρες και ορφανά, που είχαν ανάγκη για άμεση βοήθεια και περίθαλψη.

Όσον αφορά την αποκατάσταση των προσφύγων αυτή έγινε με δύο μορφές, την αγροτική και την αστική. Στην πρώτη κατηγορία υπήχθη το 47%, ενώ στη δεύτερη το 53% των προσφύγων. Έτσι, η Μακεδονία δέχθηκε το 77% του συνόλου της κατηγορίας αυτής, η Θράκη το 13%, ενώ το υπόλοιπο 10% μοιράστηκε στην Ήπειρο, την Παλαιά Ελλάδα, την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος των αστικών προσφύγων το απορρόφησε με ποσοστό 54% η Παλαιά Ελλάδα, η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου με 10%, ενώ το υπόλοιπο 36% το μοιράστηκε η Μακεδονία, η Θράκη και η Ήπειρος.

Στην περιοχή των Ιωαννίνων οι πρόσφυγες προέρχονταν από την Καισάρεια, την Καππαδοκία και τον Πόντο. Αντιστοίχως, οι κατ’ εξοχήν προσφυγικοί οικισμοί υπήρξαν η Ανατολή, η Νεοκαισάρεια και η Μπάφρα, ενώ πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν και στην Παμβώτιδα, τη Νέα Κολχίδα και την Ασφάκα. Βεβαίως, ως γνωστόν, το 1924 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν και στην περιοχή της Κάτω Κόνιτσας.

Ειδικότερα, για την περίπτωση της Ανατολής, οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στη θέση «Μπουνίλα» και προέρχονταν στην πλειοψηφία τους από την περιοχή του Πόντου. Οι περιοχές που προέρχονταν είναι οι εξής: Γενίγερ (Γενίερ), Σαφράμπολη, Γιαζικόϊ, Κουνρανκιόι, Φάτσα, Πουλαντζάκη, Τεπεκόι, Αλουτσαρά, Κερασούντα, Τοκάνη, Αργυρούπολη, Κατικιόι και Πάφρα. Είναι χαρακτηριστικό, για την πληθυσμιακή τους σύνθεση, ότι κατά την απογραφή του 1928 οι πρόσφυγες ανέρχονταν σε 587 κατοίκους.

Για την περίπτωση της Νεοκαισάρειας, οι πρόσφυγες προέρχονταν στην πλειοψηφία τους από τις περιοχές του Ζέλε ή Ζίλε, του Καρατζορέν, του Χαστακόι, του Άι Κωστέντης Καππαδοκίας, ενώ για την περίπτωση της Μπάφρας οι πρόσφυγες προέρχονταν από την Πάφρα του Πόντου και από τα χωριά Τάσκ και Τασλίκ της περιφέρειας της Καισάρειας στην Καππαδοκία.

Στην ίδια κατεύθυνση, οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ασφάκας προέρχονταν από την περιοχή Έρπαα του Πόντου καθώς και από την Σμύρνη. Στη Νέα Κολχίδα εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Κολχίδα του Πόντου, ενώ στην περιοχή της Κόνιτσας,μετά το 1924, εγκαταστάθηκαν περί τις 80 προσφυγικές οικογένειες από το Μιστρί και τα Φάρασα της Καππαδοκίας.

 Ιωάννινα, 12 Ιουλίου 2023

* Ο Νίκος Αναστασόπουλος είναι Επίκουρος Καθηγητής νεότερης ελληνικής ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Γενικός Γραμματέας της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών.

  

   

   

******************************************************

ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΙ  ΟΙΚΙΣΜΟΙ

ΣΤΗΝ  ΠΕΡΙΟΧΗ  ΤΩΝ  ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

 

     Σύμφωνα με την απογραφή του 1928, από το σύνολο του 1.222.1849 προσφύγων της Μικράς Ασίας, στην Ηπειρο εγκαταστάθηκαν 8179 άτομα , ποσοστό 0.7%. Το μεγαλύτερο ποσοστό  εγκαταστάθηκε στη Μακεδονία , 638253 άτομα ,(52.2%), στη Στερεά Ελλάδα 306193(25.1%) και στη δυτική Θράκη 107607(8.8%).

    Το φθινόπωρο του 1923  ,και σύμφωνα με το άρθρο 7 της Σύμβασης Ανταλλαγής Πληθυσμών , όσοι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα απέκτησαν την ελληνική ιθαγένεια και εγγράφηκαν στα οικεία δημοτολόγια των Δήμων και κοινοτήτων.

     Με βάση τα στοιχεία των απογραφών του 1923 και του 1928 στα Γιάννινα ήταν εγγεγραμμένοι 2322 και 1969 πρόσφυγες αντίστοιχα.

     Η εγκατάσταση , η ένταξη και αποκατάσταση κάθε άλλο παρά ανώδυνη ήταν. Ελληνες, ξεριζωμένοι από τις πατρίδες τους, υποχρεώθηκαν σε μετεγκατάσταση σε τόπους άγνωστους. Νέα πατρίδα , αβέβαιη εγκατάσταση, δύσκολη οικονομική και στεγαστική αποκατάσταση , ακόμη δυσκολότερη ένταξη και αποδοχή από τους ντόπιους. Η σίτιση και η περίθαλψη ήταν ακόμη ένα σοβαρό πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί σε  καθημερινή βάση.

    Για τη στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων της Μικράς Ασίας και του Πόντου , στην περιοχή των Ιωαννίνων δημιουργήθηκαν έξη (6) οικισμοί: Νεοκαισάρεια, Μπάφρα, Ανατολή , Ασφάκα που αργότερα απετέλεσαν ανεξάρτητες κοινότητες , και οι συνοικισμοί Νέας  Κολχίδας και Παμβώτιδας στις παρυφές των Ιωαννίνων , που στη συνέχεια εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλης . Επίσης ένας μικρός πυρήνας δημιουργήθηκε σε ανταλλάξιμη ιδιοκτησία στη οδό Κουρεμένου, όπου οι κατοικίες ανεγέρθηκαν με κρατική συνδρομή. Τέλος θα πρέπει να μνημονευθεί και η αποκατάσταση μικρού αριθμού προσφύγων στην Κόνιτσα.

    Στο παρόν σύντομο σημείωμα περιγράφεται συνοπτικά το ιστορικό των απαλλοτριώσεων και των  ρυμοτομικών σχεδίων  των οικισμών καθώς και οι τύποι και ο τρόπος κατασκευής των κατοικιών.

   Οι οικισμοί Ανατολής, Ασφάκας, Μπάφρας , Νεοκαισάρειας και Παμβώτιδας ιδρύθηκαν στη δεκαετία 1920-1930. Οι πρώτες κατοικίες άρχισαν να κατασκευάζονται το 1924 από το Υπουργείο Γεωργίας και την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ), ενώ ο συνοικισμός Νέας Κολχίδας κατασκευάστηκε από το Υπουργείο Πρόνοιας.

     Για την αποκατάσταση των προσφύγων απαλλοτριώθηκαν εκτάσεις , τόσο του Δημοσίου (Αεροπορική Αμυνα , αγρόκτημα Παμβώτιδας ), τσιφλίκια (Κολωνιάτι), της Ισραηλητικής Κοινότητας αλλά και μοναστηριακές και ιδιωτικές ιδιοκτησίες.

 

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 

      Ο οικισμός Ανατολής δημιουργήθηκε στη θέση «Μπουνίλα», όπου σήμερα το δημοτικό νεκροταφείο Ανατολής. Εκτείνεται ανάμεσα στην οδό προς Κατσικά και την οδό προς το Πανηπειρωτικό Στάδιο. Ιδρύθηκε το 1924 και  εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1925.

 

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΚΑΣ 

     Οι περισσότεροι κάτοικοι των Ιωαννίνων  δεν γνωρίζουν ότι η Ασφάκα είναι ένας αμιγής προσφυγικός οικισμός. Η κύρωση της απαλλοτρίωσης έγινε με την 82515/17-7-1936 Απόφαση Υπουργού (ΦΕΚ171Β/15-9-1936). Η τοποθεσία της εγκατάστασης , σύμφωνα με  τις  μαρτυρίες ηλικιωμένων χωριανών , επιλέχτηκε από τους ίδιους με γνώμονα την άμεση γειτνίαση με το βουνό και την λίμνη  της Λαψίστας , πριν την αποξήρανσή της. Το 1924 άρχισε η εγκατάσταση τους σταδιακά και με το ρυθμό της αποπεράτωσης  των νεοανεγειρόμενων  κατοικιών.

 

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΜΠΑΦΡΑΣ

     Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν το 1927 στην Αμπελιά και η οριστική τους εγκατάσταση έγινε στη συνέχεια με την ανέγερση και παραχώρηση των κατοικιών. Το 1934  ορίστηκε έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Οι κάτοικοι , γεωργοί , καπνοκαλλιεργητές και κτηνοτρόφοι , εκτός της κατοικίας αποκαταστάθηκαν με γεωργικό κλήρο και μικρό αριθμό ζώων.

 

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΝΕΟΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ

    Οι πρώτοι πρόσφυγες έφθασαν στην περιοχή  το 1923. Για τη δημιουργία του οικισμού απαλλοτριώθηκε μέρος του αγροκτήματος «Κολωνιάτι», που οριστικοποιήθηκε το 1929. Η ανέγερση των κατοικιών ξεκίνησε το 1932 και το 1933 άρχισε και η εγκατάσταση των οικογενειών , παράλληλα με την σταδιακή αποπεράτωση . Σήμερα διακρίνει κανείς  ικανό αριθμό των πρώτων κατοικιών, σε καλή μέχρι και ερειπώδη κατάσταση.

 

ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ ΝΕΑΣ ΚΟΛΧΙΔΑΣ

     Δημιουργήθηκε στη θέση «Τζεμ» στις παρυφές της πόλης των Ιωαννίνων. Ένα τμήμα   αρχίζει από το Δημοτικό σχολείο της πλατείας Ομήρου ( αρχή της οδού Σουλίου) και εκτείνεται μέχρι το μικρό σήμερα πάρκο ενώ  το υπόλοιπο τμήμα κατά μήκος της οδού Σπ. Λάμπρου, από τη διασταύρωση της με την Χρήστου  Πάτση και μέχρι την οδό Φιλελλήνων.   Για την ανέγερση του οικισμού απαλλοτριώθηκε έκταση 53144.60 μ2 , σύμφωνα με την 10244/7-2-1930 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 20Β/8-2-1930). Από την έκταση αυτή τα 22272.7 μ2 ανήκαν στην Αεροπορική Αμυνα , τα 7602.6 μ2 στην Ισραηλιτική Κοινότητα και τα υπόλοιπα σε δύο ιδιώτες . Το σύνολο του οικισμού έχει πλέον ενταχθεί στον αστικό ιστό ενώ διασώζονται 5 κατοικίες με ή χωρίς επεμβάσεις.

 

ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΑΜΒΩΤΙΔΑΣ

    Ο συνοικισμός ιδρύθηκε στη θέση «Μάτσικας» με την απαλλοτρίωση του αγροκτήματος Παμβώτιδας. Ο οικισμός είναι γραμμικός. Αναπτύσσεται κατά μήκος και εκατέρωθεν της σημερινής οδού Στρατάρχου Παπάγου. Οι δικαιούχοι, στους οποίους παραχωρήθηκε κατοικία στη  δυτική πλευρά του δρόμου, έλαβαν επί πλέον και το απέναντι αδόμητο οικόπεδο  προς την ανατολική πλευρά του δρόμου  προς τη λίμνη  καθώς και γεωργικό κλήρο, τα γνωστά μας «μποστάνια» Και ο οικισμός αυτός έχει ενταχθεί στο σχέδιο πόλης.

   Η ρυμοτομία των τεσσάρων πρώτων οικισμών είναι κατά το ιπποδάμειο σύστημα , δηλαδή ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα και οικόπεδα.

    Στους οικισμούς Νεοκαισάρειας, Μπάφρας, Ανατολής και Ασφάκας ανεγέρθηκαν δύο (2) τύποι κατοικιών  που εδώ ονομάζονται Α και 2Α.  Οι κατοικίες  είναι λιθόκτιστες με εσωτερικούς διαχωριστικούς τοίχους είτε ξυλόπηκτους (τσατμάς) είτε από ωμόπλινθους . Η στέγη είναι δίρριχτη, ξύλινη, κεραμοσκεπής (κλίση >40%), όπως ξύλινα είναι και κουφώματα.

     Οι κατοικίες  τύπου Α είναι ορθογωνικού σχήματος εμβαδού 32.00μ2 (=4.00Χ 8.00)και είναι κτισμένες κατά το μικτό οικοδομικό σύστημα , δηλαδή εφάπτονται ανά δύο με μεσοτοιχία στο κοινό όριο των οικοπέδων. και αποτελούνται από δύο δωμάτια.

      Ο  τύπος 2Α έχει το διπλάσιο εμβαδόν  δηλ. 64.00μ2 (= 8.00Χ8.00). Αποτελείται από τέσσερις χώρους σε σχήμα σταυρού. Στην πράξη δηλαδή εφαρμόζεται , με συμμετρική διάταξη, ο τύπος Α. Η εσωτερική διαρρύθμιση στον τύπο Β προσαρμόζονταν από τους ενοίκους ανάλογα με τον αριθμό των μελών της οικογένειας, αλλά και των αριθμό των συγγενικών οικογενειών που πολλές φορές συστεγάζονταν.  

        Και στους δύο τύπους δεν προβλέπεται χώρος μαγειρείου και αποχωρητηρίου.  Οι ανάγκες του μαγειρείου καλύφθηκαν αρχικά με τη μετατροπή του ενός δωματίου σε χώρο καθιστικού –μαγειρείου-υπνοδωματίου και στη συνέχεια με την κατασκευή μαγειρείου στην αυλή, με φροντίδα και δαπάνες των κατοίκων. 

      Στον  συνοικισμό Νέας Κολχίδας  συναντάμε τρείς  τύπους, εδώ ονομάζονται ΙΑ και ΙΒ και ΙΙΒ ,  που διαφέρουν εντελώς από τους προηγούμενους. Και οι δύο εφάπτονται μεταξύ τους με κοινή μεσοτοιχία στο όριο των οικοπέδων, είναι δηλαδή κτισμένοι κατά το μικτό οικοδομικό σύστημα. Ο τύπος  ΙΑ είναι ισόγειος με δύο δωμάτια , δωμάτιο και μαγειρείο όπως ονομάζονται στα παραχωρητήρια .Οι  τύποι ΙΒ και ΙΙΒ είναι επίσης ισόγειοι , με δύο δωμάτια και μαγειρείο. Στην πραγματικότητα όμως ,   και οι τρείς τύποι,  όπως και και στους υπόλοιπους οικισμούς,  στερούνται αποχωρητηρίου και ανεξάρτητου χώρου μαγειρείου.   Είναι λιθόκτιστοι με εσωτερικούς τοίχους ξυλόπηκτους και  ξύλινη κεραμοσκεπή. Οι όψεις είναι επιχρισμένες με πεταχτό χοντρό κονίαμα και οι μικρές αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες στη διαμόρφωση των ανοιγμάτων παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον.  Στις περισσότερες κατοικίες  συναντάμε και μικρούς  υπόγειους αποθηκευτικούς χώρους με εξωτερική πρόσβαση.

     Στον  συνοικισμό Παμβώτιδας  υπάρχει ένας τύπος κατοικίας  που περιλαμβάνει δύο χώρους , χωρίς μαγειρείο και αποχωρητήριο. Η διάταξη των κατοικιών και ο τρόπος κατασκευής είναι όμοιος με αυτόν που περιγράφεται στους τέσσερις πρώτους οικισμούς.

     Οι διαφορές που παρατηρούνται στη διάταξη των κατόψεων και τη διαμόρφωση των όψεων, μεταξύ του συνοικισμού Νέας Κολχίδας και των υπολοίπων οφείλεται στο γεγονός ότι ο οικισμός της Νέας Κολχίδας ανεγέρθηκε από το Υπουργείο Πρόνοιας ενώ οι υπόλοιποι από το Υπουργείο Γεωργίας- Επιτροπή Απακαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ)

 

Τα αναλυτικά στοιχεία της στεγαστικής αποκατάστασης κατά οικισμ

ό παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα:

 

Οικισμος	ΟΤ	Οικο  πεδα	Κατοικιες		Μέσο                εμβαδόν      οικοπεδου/τυπο			Αδομητα οικόπεδα
			Α	2Α	Α		2Α
ΑΝΑΤΟΛΗ	44	187	40	98	1200		800	49
ΑΣΦΑΚΑ	23	80	6	25	650		1200	49
ΜΠΑΦΡΑ	23	87	78	---	1500		---	9
ΝΕΟΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	22	85	66	11	1500		3000	8
συνολο	112	439	190	134				115
			324
ΝΕΑ ΚΟΛΧΙΔΑ			ΙΑ	ΙΒ-ΙΙΒ
	11	130	72	24				34
ΠΑΜΒΩΤΙΔΑ		32	16		Από 300έως 500			16
Γενικό Συνολο		601	436					165

 

 

Από τα στοιχεία του πίνακα προκύπτει ότι συνολικά έχουν ανεγερθεί 436 κατοικίες, σε 601 οικόπεδα, απ τις οποίες η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ)-Υπουργείο Γεωργίας έχει ανεγείρει 340 , και το Υπουργείο Πρόνοιας 96. Τα αδόμητα οικόπεδα παραχωρήθηκαν σταδιακά και σε βάθος χρόνου  σε άλλους δικαιούχους.

    Στους πρόσφυγες που αποκαταστάθηκαν στους παραπάνω οικισμούς,  πλην αυτών της Νεας Κολχίδας,  δόθηκε και γεωργικός κλήρος.

    Στα αδόμητα οικόπεδα των οικισμών, πλην Νέας Κολχίδας και Παμβώτιδας προβλέπονταν χώροι για την ανέγερση σχολείου και δημιουργία.

     Από τη θέση αυτή ευχαριστώ θερμά τον κ. Αναστάσιο Παπαδόπουλο και τον κ. Μιχάλη Δρόσο από την Ασφάκα για τις πολύτιμες πληροφορίες τους. 

    Ευχαριστίες οφείλω  και στην κ. Αναστασία Παπάζογλου, Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλογου, για τη συνεργασία μας και την πολύτιμη βοήθειά της , όπως και στον κ. Κώστα Προδρόμου , πρόεδρο της Κοινότητας Νεοκαισάρειας .

Αυγουστος 2023

Θανάσης Ζυγούρης

Αρχιτέκτων – Γεν.Γραμματέας του Ιδρύματος «Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή»

 

    ************************************

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΝΕΑΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Καππαδόκες στην πλειονότητάς τους, το Μάιο του 1925, μετά από την Συνθήκη της Λωζάννης, που υπογράφηκε μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στις 24 Ιουλίου του 1923, και επέβαλε την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στις δύο χώρες.

 Για τους κατοίκους της Νέας Καισάρειας, η πορεία της προσφυγιάς άρχισε το 1924 από τις πατρίδες τους στην Μικρά Ασία και κατέληξε μετά από εννέα μήνες πορείας στην Νεοκαισάρεια Ιωαννίνων. Από τα χωριά τους, μέσω του λιμανιού της Μερσίνας, πέρασαν στον ελλαδικό χώρο και στα λοιμοκαθαρτήρια του Αγίου Γεωργίου στον Πειραιά, αργότερα στην Κέρκυρα και μετά από εννέα μήνες πορείας, στο τέλος έφτασαν στα Γιάννενα και την ίδρυση ενός οικισμού που το όνομά του παραπέμπει κι αυτό στις παλιές πατρίδες.

Στην περιοχή κατέφτασαν πρόσφυγες από τα χωριά Ζίλε, Καρανζορέν, Μουσάανζιλ, Νέβσεχιρ, Χασάκοΐ, Αι Κωστέν, Ενεχίλ, Γκιολτζούκ, Μουταλάσκη, Ισπάρτα, Ντένιζλι, Ιντζέσου, Τασλίκ, Ερμπαά, Αραβισσός, Τιρχάς, Γκαζίκοΐ, Στράνζα, Σκούταρι. Η Νέα Καισάρεια έγινε το νέο σημείο αναφοράς του μεγάλου ταξιδιου που έκαναν οι πρόσφυγες. Έγινε η κιβωτός της μεταφοράς και της διατήρησης της μνήμης της παλιάς πατρίδας στο νέο τόπο. Εξέφραζε το νέο, τη νέα ζωή που άρχιζε μέσα από την αναφορά στην «παλιά»   γεωγραφία και τον παλιό και γνώριμο τρόπο ζωής.