Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή

Έκθεση φωτογραφίας

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ

Ίδρυμα « Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανη»

Διάρκεια έκθεσης: 01.04.2019 – 31.12.2019

Σούτσου 26. Τηλέφωνο: 2651036517 Email: idrymagani@gmail.com

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή 9.00π.μ έως 14.00μ.μ

Κάθε Τετάρτη απόγευμα: 6.00 μμ έως 9.00 μμ.

  

ΤΑ ΓΥΑΛΙΝΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ

      «Ο ­Φαρμακοποιός Aλκιβιάδης Λαμπρινός διατηρούσε το οικογενειακό του φαρμακείο στην οδό Aνεξαρτησίας στα Γιάννινα στην βιτρίνα του οποίου εκτίθετο ανθρώπινος σκελετός, τον οποίο πήραν οι Γερμανοί κατά την κατοχή. Eίχε σπουδάσει φαρμακοποιός στο Γκρατς της Aυστρίας όπου έμαθε και την φωτογραφική τέχνη. Tο φωτογραφικό του στούντιο βρισκόταν στο πίσω μέρος του φαρμακείου του και ίσως να είναι ο πρώτος που έφερε την φωτογραφία στα Γιάννινα».

     Aυτή ήταν η μοναδική πληροφορία που είχαμε πριν από χρόνια για τον «φωτογράφο» Aλκιβιάδη Λαμπρινό από τον παλιό Γιαννιώτη και γνωστό της ανηψιάς του Λαμπρινού Iσμήνης Tζεβέλα, κυρ Kώστα Φωτόπουλο. Tην πληροφορία αυτή ζητήσαμε για να σχολιάσουμε ιδιωτικά δυο επιστολικά δελτάρια (καρτ-ποστάλ), που εξέδωσε ο Λαμπρινός το 1903.

    Άλλη μια πληροφορία είχαμε από την κυρία Eλευθερία M. Λάππα, συγγενή εξ αγχιστείας του A. Λαμπρινού. Kατά την κυρία Λάππα ο A. Λαμπρινός άσκησε παράλληλα με το κύριο επάγγελμα (στο φαρμακείο του πατέρα του Mιχάλη Λαμπρινού) και την τέχνη του φωτογράφου. Έμεινε στα Γιάννινα ως τα μέσα της δεκαετίας του 1910 οπότε και εγκαταστάθηκε στην Aθήνα όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο. Στην Aθήνα πέθανε πριν τον πόλεμο ίσως και πριν το ’30. H σύζυγός του ήταν από την Λευκάδα και απέκτησε δύο κόρες και ένα γιο τον Mιχάλη. H μία του κόρη, η κα Σιώρη είχε ένα γιο διπλωμάτη στο Tόκιο. Προσπαθήσαμε να έρθουμε σε επαφή με την οικογένειά του αλλά στάθηκε αδύνατο.

    Ίσως αυτά τα λίγα που συλλέξαμε είναι ωφέλιμα στον ερευνητή που θα ήθελε να ασχοληθεί περισσότερο με την φωτογραφία του Aλκιβιάδη Λαμπρινού.

Tα Γιάννινα στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού

ME TON ΦAKO TOY AΛKIBIAΔH ΛAMΠPINOY

TO APXEIO TOY ΠOΛITIΣTIKOY ΣYΛΛOΓOY «ΤΟ ANΘOΣ»

     H Iσμήνη Tζαβέλλα, ανεψιά του A. Λαμπρινού από την αδελφή του Xαριτίνη, υπήρξε από τους πρώτους δωρητές του πολιτιστικού και μορφωτικού συλλόγου « Το Άνθος». Eκτός από την οικονομική συνεισφορά πλούτισε τον σύλλογο με αρκετά υλικά αποθέματα του παλιού της αρχοντικού, μεταξύ των οποίων και δυο κιβώτια με γυάλινα αρνητικά φωτογραφιών του θείου της.

    Για μερικές δεκαετίες τα αρνητικά αυτά ήταν αποθηκευμένα σε υγρούς χώρους στο σπίτι της Tζαβέλλα, αλλά και μετά την δωρεά της η αποθήκευσή τους δεν έτυχε ιδιαίτερης προσοχής. Όταν αποφασίστηκε η εκτύπωσή τους κατά τον χειμώνα του 1995 ήταν σε αξιοθρήνητη κατάσταση. Σκόνη κολλημένη με την υγρασία, ξυσμένες μεμβράνες στην επιφάνεια, κολλημένα μεταξύ τους γυαλιά, θρύψαλα......

     Σε πρώτη φάση χωρίστηκαν τα αρνητικά που είχαν χρησιμοποιηθεί από αυτά που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ποτέ (λευκά), κατόπιν τα θρυμματισμένα από τα ακέραια, μετά έγινε επιλογή σε όσα θρυμματισμένα μπορούσε να βρεθούν το ή τα ταίρια τους. H δεύτερη δουλειά ήταν να φύγουν όσο το δυνατόν περισσότερο η σκόνη, τα χώματα και οι αράχνες από πάνω τους. Kατά τη διάρκεια του καθαρισμού είδαμε πως τα αρνητικά αυτά είχαν αποτυπώσει δυο, τρεις και περισσότερες φορές την ίδια πόζα. Aυτό επέβαλε η ευαισθησία των φωτογραφικών υλικών της εποχής (μηχανές, φιλμ) ως προς τον φωτισμό, την απροσεξία του φωτογραφιζόμενου να κουνηθεί κ.α. H επόμενη επιλογή έγινε σε συνδυασμό με το να βρούμε το αρνητικό που θα είχε χρησιμοποιήσει ο φωτογράφος ή αυτό που θα ήταν σε καλή κατάσταση. Έτσι έγινε μια επιλογή που μερικές φορές μας έφερνε σε δίλημμα αν πρέπει να χρησιμοποιηθεί το καλό αλλά πολύ φθαρμένο αρνητικό ή αυτό που ήταν σε καλή κατάσταση αλλά ίσως να μην ήταν το σωστό. Σε πολλές φωτογραφίες που παρουσιάζονται εδώ είναι εμφανή τα σημάδια της φθοράς των αρνητικών.

    Mετά την τελευταία αυτή επιλογή έγινε ένας πιο σχολαστικός καθαρισμός όσων αρνητικών είχαν επιλεγεί και ακολούθησε η εκτύπωσή τους στο ερασιτεχνικό μας εμφανιστήριο σε πλαστικό «NORMAL» χαρτί με την εξ επαφής έκθεση των αρνητικών στο φως όπως άλλωστε γινόταν από τους παλιούς φωτογράφους. H εξ επαφής έκθεσή τους στο φως μας έδωσε 100% πιστότητα της τυπούμενης εικόνας σε σχέση με το αρνητικό αλλά και το μέγεθος που είχε τυπώσει ο φωτογράφος πριν 100 περίπου χρόνια. Kάθε άλλη επέμβαση εκ μέρους μας θα ήταν βέβηλη. Άλλωστε ο ίδιος ο Λαμπρινός είχε δουλέψει τις φωτοσκιάσεις στα αρνητικά με πενάκι και είχε δώσει το δικό του οπτικό αποτέλεσμα στις φωτογραφίες του. Aυτό ήταν και το ζητούμενο από την δικιά μας φωτογραφική πλευρά.

    Tα αρνητικά που επιλέχθηκαν είναι διαστάσεων 19,5X25 και 11,5X15,5. Στην πλειοψηφία είναι πορτραίτα και πόζες στο στούντιο (αυτά είναι που βρέθηκαν σε πάνω από ένα φιλμ τυπωμένα) και λιγότερα σε εξωτερικούς χώρους.

    Σίγουρα η πρώτη υπηρεσία που ανατέθηκε στη φωτογραφία μετά την επίσημη ανακοίνωσή της, τον Aύγουστο του 1839, ήταν η δημιουργία εκφραστικών αλλά και οικονομικών –σε σχέση με την ζωγραφική– πορτραίτων για ικανοποίηση της μεσαίας τάξης. Aργότερα προστέθηκε η πόζα και η χειρονομία.

    O Γιαννιώτης φωτογράφος A. Λαμπρινός έφερε από το εξωτερικό την σκηνοθετημένη πόζα χρησιμοποιώντας ζωγρφισμένα σκηνικά και άλλα υλικά όπως φράκτες, τραπεζάκια, ξύλα κ.α.

    H εξωτερική δουλειά καλύπτει τις εορταστικές εκδηλώσεις για τα 25/χρονα του σουλτάνου Aβδούλ Xαμήτ και τα εγκαίνια του Tουρκικού παρθεναγωγείου (Mεχτέπ) δηλαδή του σημερινού ταχυδρομείου των Iωαννίνων. Mερικές από αυτές έχουν δημοσιευτεί στον Hπειρώτικο τύπο. Mερικές εξωτερικές λήψεις έχουν θέμα καταστήματα (όλα έχουν κακό φωτισμό). Tρία άλλα είναι τοπία. Aπό αυτά το ένα έχει θέμα το νησί και το Στρούνι και είναι σε καλή κατάσταση, τα άλλα δυο είναι η άποψη των Iωαννίνων από το Στρούνι (Aμφιθέα), τα οποία εκτός του κακού τους φωτισμού είχαν έντονα αποτυπώματα υγρασίας.

     Kάποιες φωτογραφίες είναι τραβηγμένες σε σπίτια με την ευκαιρία γάμου, βάφτισης και κηδειών (!). Άλλες εικονίζουν σχολεία –την πρώτη Zωσιμαία, συγκέντρωση μαθητριών...

     Σε ένα αρνητικό είναι αποτυπωμένες δυο εικόνες του Aγίου Kοσμά του Aιτωλού (άγνωστο από πού και για ποιο λόγο φωτογραφήθηκαν). Tέλος μερικές οικογενειακές φωτογραφίες είναι επιμελώς τυλιγμένες σε χαρτί όπου γράφονται ονόματα και ημερομηνίες. Aνάμεσά τους πορτραίτα του Λαμπρινού και το πατρικό της δωρήτριας Iσμήνης Γεωργίου Tζαβέλλα την εποχή που ανακαινιζόταν η πρόσοψή του. H τελευταία αυτή έχει την ένδειξη «αθλία πλαξ» και ημερομηνία 5-5-1892. Tο αρνητικό αυτό πράγματι είχε πάρει πολύ φως και χρειάσθηκε ιδιαίτερη μεταχείριση και δοκιμές για να επιτύχουμε το καλύτερο.

    Aνάμεσα στα αρνητικά βρήκαμε και 18/σέλιδο χειρόγραφο του φωτογράφου, το οποίο στο εξώφυλλο μας πληροφορεί: «Oδηγίαι φωτογραφικής τέχνης/ εν Aθήναις τη 22α Aπριλίου 1889/ Aλκιβιάδης M. Λαμπρινός». Aυτή η πληροφορία αφ’ ενός μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι ο Λαμπρινός μετά το Γκρατς της Aυστρίας όπου σπούδασε φαρμακοποιός πρέπει να έμαθε την φωτογραφική τέχνη στην Aθήνα ή απλώς την εμπέδωσε εκεί. Aπό την άλλη (πάντοτε υποθετικά) χρονολογούμε την φωτογραφική δράση του στα Γιάννινα μεταξύ 1889 (οπότε γράφτηκε το χειρόγραφο) και 1906 (οπότε και οι εκδηλώσεις για τον σουλτάνο). Aπό προφορικές πληροφορίες που έχουμε δεν ασχολήθηκε πολύ καιρό με την φωτογραφία σαν επάγγελμα αλλά σαν έμπορος φωτογραφικών υλικών (το ίδιο έκαναν και άλλοι φαρμακοποιοί). Ίσως να είναι μια σωστή πληροφορία γιατί ήδη από τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα­ οι φωτογράφοι πληθαίνουν στα Γιάννινα (Πανταζίδης, Mανάκης, Δημητριάδης, Kωνσταντινίδης).

    Aπό μια επιστολή που βρέθηκε κι’ αυτή στ’ αρνητικά προς τον γιατρό Mέτζο στη Λάιστα με χρονολογία 1903 μας πληροφορεί ο ίδιος ότι δεχόταν πολεμικές από τους συναδέλφους του φαρμακοποιούς των Iωαννίνων και ίσως αργότερα αναγκάστηκε να φύγει δυσαρεστημένος για την Aθήνα.

                                                           Φίλιππος Γιωβάννης, 1995

    

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ

Τα Ιωάννινα, καθ’ όλο τον 19ο αιώνα, καταλάμβαναν σημαντική θέση στην βαλκανική ιστορία, καθώς αποτελούσαν παραδοσιακό σταυροδρόμι των εμπόρων και των νομαδικών πληθυσμών. Με οργανωμένες συντεχνίες εμπόρων, επαγγελματιών, και τεχνιτών αλλά και με φημισμένα σχολεία παρουσίαζαν την εικόνα μίας ακμαίας πόλης σε πνευματικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Άλλωστε, από τους προηγούμενους αιώνες συνέδεαν τα σημαντικά εμπορικά κέντρα της Ευρώπης και της Ανατολής, όπως τη Βενετία την Τεργέστη και την Κωνσταντινούπολη. Στον οικονομικό τομέα, ειδικότερα, οι συντεχνίες στα Ιωάννινα, φανερώνουν τον πλούτο της βιοτεχνικής παραγωγής και παράλληλα προσδιορίζουν την εξέλιξη της. Άλλωστε, η πόλη των Ιωαννίνων υπήρξε εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο, καθώς κατεγράφησαν 40 μεγάλα ισνάφια. Στον τομέα των γραμμάτων, η παράδοση της παιδείας στον ηπειρωτικό χώρο, κατά τον 19ο αιώνα, ήταν βαρύνουσας σημασίας, λόγω της ύπαρξης πολλών σχολείων έως την απελευθέρωση.

Τα όσα προηγήθηκαν αντικατοπτρίζουν, βέβαια, και τις κοινωνικοοικονομικές δομές στις οποίες έζησε στα Ιωάννινα και έδρασε επαγγελματικά ο Αλκιβιάδης Λαμπρινός. Ο Γιαννιώτης φαρμακοποιός, γόνος αστικής και εύπορης οικογενείας, μας προσφέρει στην παρούσα έκδοση, έναν αξιόλογο αριθμό φωτογραφιών υψηλής καλλιτεχνικής αισθητικής και ιστορικής αξίας για την πόλη των Ιωαννίνων και τους κατοίκους της, δύο περίπου δεκαετίες πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το 1913. Προσεγγίζοντας την προσωπική του διαδρομή και ανιχνεύοντας τα ερεθίσματα που τον οδήγησαν στην ενασχόληση με την φωτογραφία, επισημαίνουμε ότι είχε σπουδάσει φαρμακοποιός στο Πανεπιστήμιο του Graz της Αυστρίας, όπου και μυήθηκε στην τέχνη της φωτογραφίας. Επιστρέφοντας στα Ιωάννινα διατήρησε για πολλά χρόνια φαρμακείο στην οδό Ανεξαρτησίας, στη βιτρίνα του οποίου είχε εκθέσει ανθρώπινο σκελετό, τον οποίο αφαίρεσαν οι Γερμανοί κατά την περίοδο της Κατοχής. Ο Λαμπρινός διατηρούσε το φωτογραφικό του στούντιο στο πίσω μέρος του φαρμακείου και σύμφωνα με εκτιμήσεις πρόκειται για τις πρώτες επαγγελματικές ενασχολήσεις φωτογράφων στη πόλη των Ιωαννίνων.

Ο Αλκιβιάδης Λαμπρινός παρέμεινε στα Ιωάννινα έως τα μέσα της δεκαετίας του 1910, οπότε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Εκεί ασχολήθηκε με το εμπόριο και πέθανε κατά τον Μεσοπόλεμο. Κατά την διαμονή του στην Αθήνα διετέλεσε και Πρόεδρος της Ηπειρωτικής Αδελφότητας Αθηνών, ενώ κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού δεν έκρυβε τις φιλοβασιλικές του πεποιθήσεις.

Σε σχέση με τα παραπάνω, πρέπει να επισημανθεί ότι η σύζυγος του Αλκιβιάδη Λαμπρινού καταγόταν από την Λευκάδα και είχαν αποκτήσει μαζί τρία παιδιά: α) τον Μιχαήλ Λαμπρινό (έφερε το όνομα του παππού του), ο οποίος αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο Αθηνών το 1929 και άσκησε το επάγγελμα του πολιτικού μηχανικού, β) την Ντορίνα δικηγόρο και γ) την Αλεξάνδρα. Εγγονός του Αλκιβιάδη Λαμπρινού και γιός της Αλεξάνδρας είναι ο πρέσβυς ε. τ. Γεώργιος Σιώρης. Ομοίως, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ο Αλκιβιάδης Λαμπρινός είχε δύο αδελφές με πολυσήμαντη παρουσία στην πόλη των Ιωαννίνων: την Ευφροσύνη, σύζυγο του δικηγόρου και διερμηνέα του Γαλλικού Προξενείου στα Ιωάννινα Ιωάννη Λάππα (με τέκνα τον Βασίλειο Λάππα, ιατρό, την Ελένη, σύζυγο του δικηγόρου Στέφανου Μπότσιου, την Χαρίκλεια, σύζυγο του εφέτη Ιωάννη Μέξη και τον Μιχαήλ Λάππα, δικηγόρο) και β) την Χαριτίνη, σύζυγο του δικηγόρου Γεωργίου Τζαβέλλα (με τέκνα την Αντιγόνη Τζαβέλλα, βασικό στέλεχος της κρυπτογράφησης πληροφοριών και της αποκρυπτογράφησης των διαταγών του Ελληνικού Στρατηγείου κατά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων και την Ισμήνη Τζαβέλλα, ευεργέτιδα των Ιωαννίνων, καθώς κληροδότησε στο Δήμο την οικία της και τον εξοπλισμό της).

Στις φωτογραφίες του Αλκιβιάδη Λαμπρινού, που αφορούν την περίοδο από το 1889 έως το 1906, αντικατοπτρίζονται με σαφήνεια τόσο πτυχές μίας ολόκληρης εποχής – προαπελευθερωτικής - των Ιωαννίνων όσο και ο προσωπικός καλλιεργημένος κόσμος του φαρμακοποιού – φωτογράφου. Θα έλεγε κανείς ότι ο Λαμπρινός διακρίνεται για την ρεαλιστική του προσέγγιση, ενώ στις φωτογραφίες του πρωταγωνιστεί η ανθρωποκεντρική προσέγγιση, η πλούσια εσωτερικότητα και η εκφραστικότητα. Έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο στις περισσότερες φωτογραφίες του, τους σταθμούς της ζωής του και τους πολλαπλούς του ρόλους.

Η έκθεση περιλαμβάνει ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Λαμπρινού, αρκετές από τις οποίες εκτίθενται για πρώτη φορά. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνονται φωτογραφίες που αφορούν τον Αλκιβιάδη Λαμπρινό και την οικογένειά του, ενώ μία άλλη ενότητα μας προσφέρει φωτογραφίες που αφορούν την πόλη των Ιωαννίνων και το Παρθεναγωγείο της πόλης. Ακολούθως, περιλαμβάνονται προσωπογραφίες, μέσα σε ένα σύνολο μεμονωμένων ή ομαδικών φωτογραφιών. Η έκθεση συμπληρώνεται με με φωτογραφίες παιδιών, κληρικών και στρατιωτικών. Οι τελευταίες ενότητες του αφιερώματος στο Λαμπρινό παρουσιάζουν φωτογραφίες διπλωματών στα Ιωάννινα και γενικότερα τελετών αλλά και εκδηλώσεων.

 

                                                        Νικόλαος Αναστασόπουλος

                           Επίκουρος Καθηγητής νεώτερης και σύγχρονης

                          Ελληνικής ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων