Πολιτισμός

εκθέσεις

Ίδρυμα «Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή

Έκθεση της Λένας Ναυρόζογλου με τίτλο:

«Μνήμες σαν βροχή»

    

Τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου 1944 οι Γιαννιώτες Εβραίοι συγκεντρώθηκαν δίπλα στη λίμνη της πόλης. Ανάμεσά τους βρισκόταν και μια νεαρή γυναίκα, η Εσθήρ Γκαμπάι μαζί με το σύζυγό της Ιακώβ και άλλα μέλη της οικογένειάς της....

Τη συγκλονιστική στιγμή της σύλληψής τους, που βασίζεται στα φωτογραφικά τεκμήρια της εποχής, απεικονίζει η Λένα Ναυρόζογλου στο έργο της Μνήμες σαν βροχή, φιλοτεχνημένο ειδικά για το Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή. Η σύνθεσή της αποτελεί ένα συνδυασμό ρεαλιστικής απεικόνισης, συμβολικής αναπαράστασης και βιωματικής ερμηνείας των γεγονότων που οδήγησαν στον αφανισμό της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων....

Οι ανθρώπινες μορφές προέρχονται απευθείας από τα ιστορικά τεκμήρια….

Στο έργο της αυτό όμως υποτάσσει την καλλιτεχνική της ιδιοσυγκρασία στις ανάγκες της ιστορίας. Εξάλλου δεν υπάρχει τίποτε πιο σπαρακτικά εκφραστικό από τα πρόσωπα των ανθρώπων που κλαίνε από φόβο για τα μελλούμενα. Τα χαρακτηριστικά τους η καλλιτέχνιδα τα αποδίδει με μολύβι, ενώ με ξυλομπογιές ζωγραφίζει τα ενδύματά τους. Τα χρώματα είναι ζωντανά όπως ζωντανή έχει παραμείνει και η μνήμη τους, η ανάμνηση κάθε χαμένης ψυχής, κάθε ξεκληρισμένης οικογένειας. Μόνο η μορφή ενός στρατιώτη δεν είναι χρωματισμένη, ούτε διαθέτει χαρακτηριστικά. Στέκει σκοτεινός, ένοπλος και απρόσωπος σύμβολο του εφιαλτικού καθεστώτος που είχε κατακτήσει και την Ελλάδα. Το καμιόνι που θα τους μετέφερε στο θάνατο απεικονίζεται κόκκινο: σαν ήδη βαμμένο με το αίμα τους....

Με το έργο της Λένας Ναυρόζογλου Μνήμες σαν βροχή τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων “επιστρέφουν”, 74 χρόνια μετά, κοντά στον τόπο της σύλληψής τους, στο σπίτι της Εσθήρ….

 

Λένα Ναυρόζογλου: Μνήμες σαν βροχή

Τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου 1944 οι Γιαννιώτες Εβραίοι συγκεντρώθηκαν δίπλα στη λίμνη της πόλης. Ανάμεσά τους βρισκόταν και μια νεαρή γυναίκα, η Εσθήρ Γκαμπάι μαζί με το σύζυγό της Ιακώβ και άλλα μέλη της οικογένειάς της. Εκεί επιβιβάστηκαν όλοι με τα υπάρχοντά τους σε καμιόνια και μεταφέρθηκαν στη Λάρισα, με τελικό προορισμό το στρατόπεδο συγκέντρωσης Auschwitz-Birkenau στην Πολωνία. Τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας της πόλης στην συντριπτική τους πλειοψηφία δεν επρόκειτο να επιστρέψουν ποτέ στα Ιωάννινα.

Τη συγκλονιστική στιγμή της σύλληψής τους, που βασίζεται στα φωτογραφικά τεκμήρια της εποχής, απεικονίζει η Λένα Ναυρόζογλου στο έργο της Μνήμες σαν βροχή, φιλοτεχνημένο ειδικά για το Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή. Η σύνθεσή της αποτελεί ένα συνδυασμό ρεαλιστικής απεικόνισης, συμβολικής αναπαράστασης και βιωματικής ερμηνείας των γεγονότων που οδήγησαν στον αφανισμό της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων. Η πολυπρόσωπη σκηνή απλώνεται πάνω σε γυαλί σαγρέ που υποδηλώνει εικαστικά το σκηνικό του δράματος, την ομίχλη της περιοχής πλάι στη λίμνη. Τα συρματοπλέγματα που περιβάλλουν τα πρόσωπα παραπέμπουν ασφαλώς στον επερχόμενο εγκλεισμό τους, ενώ η σύνθεση είναι διάσπαρτη από λέξεις που συνοπτικά αφηγούνται την ιστορία που διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας. Εκτός από τη σημασία τους όμως οι λέξεις αυτές ενισχύουν τη δραματικότητα της σύνθεσης και για έναν ακόμη λόγο: γράφονται με πράσινο μελάνι, όπως εκείνο στα τατουάζ των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Οι ανθρώπινες μορφές προέρχονται απευθείας από τα ιστορικά τεκμήρια. Η Ναυρόζογλου έχει συχνά ασχοληθεί με τον άνθρωπο στα έργα της, απεικονίζοντάς τον με το δικό της εξπρεσιονιστικό, προσωπικό ιδίωμα. Στο έργο της αυτό όμως υποτάσσει την καλλιτεχνική της ιδιοσυγκρασία στις ανάγκες της ιστορίας. Εξάλλου δεν υπάρχει τίποτε πιο σπαρακτικά εκφραστικό από τα πρόσωπα των ανθρώπων που κλαίνε από φόβο για τα μελλούμενα. Τα χαρακτηριστικά τους η καλλιτέχνιδα τα αποδίδει με μολύβι, ενώ με ξυλομπογιές ζωγραφίζει τα ενδύματά τους. Τα χρώματα είναι ζωντανά όπως ζωντανή έχει παραμείνει και η μνήμη τους, η ανάμνηση κάθε χαμένης ψυχής, κάθε ξεκληρισμένης οικογένειας. Μόνο η μορφή ενός στρατιώτη δεν είναι χρωματισμένη, ούτε διαθέτει χαρακτηριστικά. Στέκει σκοτεινός, ένοπλος και απρόσωπος σύμβολο του εφιαλτικού καθεστώτος που είχε κατακτήσει και την Ελλάδα. Το καμιόνι που θα τους μετέφερε στο θάνατο απεικονίζεται κόκκινο: σαν ήδη βαμμένο με το αίμα τους. Όλα τέλος τα στοιχεία και τα πρόσωπα της μεγάλης σύνθεσης (80x225 εκ.) είναι ζωγραφισμένα με μολύβι και ξυλομπογιές σε χαρτί, κομμένα όμως και επικολλημένα σε γυαλί. Έτσι η σκιά που δημιουργείται πίσω τους, ανάλογα με την κατεύθυνση του φωτός που πέφτει πάνω τους, δημιουργεί την εντύπωση της τρίτης διάστασης, της ζωντανής μορφής και της άσβεστης μνήμης.

Με το έργο της Λένας Ναυρόζογλου Μνήμες σαν βροχή τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων “επιστρέφουν”, 74 χρόνια μετά, κοντά στον τόπο της σύλληψής τους, στο σπίτι της Εσθήρ. Εκείνη ήταν από τους ελάχιστους επιζώντες που γύρισαν στην πόλη, χωρίς όμως το σύζυγό της Ιακώβ. Δεν αναφέρθηκε ποτέ ξανά σε όσα έζησε και είδε στο στρατόπεδο, αλλά συνέχισε τη ζωή της στο πλευρό του δεύτερου συζύγου της Ιωσήφ Γκανή. Σήμερα, μέσα από το βλέμμα και τη δημιουργία της καλλιτέχνιδας, οι μνήμες εκείνης της ιστορίας ζωντανεύουν ξανά και παρουσιάζονται στο κοινό μαζί με ένα φόρο τιμής στην Εσθήρ και τον Ιωσήφ, οι οποίοι επίσης απεικονίζονται μαζί στη σύνθεση. Τα ζωγραφιστά γαλάζια κρίνα που η Ναυρόζογλου προσέθεσε στο έργο της προορίζονται τόσο για εκείνους, όσο και για όλες τις άδικα χαμένες ζωές των υπόλοιπων Γιαννιωτών Εβραίων.

 

Η Λένα Ναυρόζογλου γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1970. Σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ Αθηνών, με δασκάλους τους Π.Τέτση και Χ.Μπότσογλου. Συνέχισε τις σπουδές της στο τμήμα της Χαρακτικής με τον Γ.Παπαδάκη. Ταυτόχρονα παρακολούθησε 4 χρόνια ψηφιδωτό, καθώς επίσης αγιογραφία και μαρμαρογλυπτική. Έχει παρουσιάσει το έργο της σε τρεις ατομικές, αλλά από το 1993 έως και σήμερα, κάθε χρόνο λαμβάνει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις. Από το 1995 εργάζεται ως καθηγήτρια Εικαστικών στη Δευτεροβάθμια,  και ταυτόχρονα από το 2000 διδάσκει στην Ειδική Αγωγή. Έργα της βρίσκονται σε συλλογές, δημόσιες και ιδιωτικές.