45 χρόνια μετά,
ταυτότητα γραμμένη με αίμα
Η ηρωική ανάμνηση αλλά και το διαχρονικό ορόσημο για τους νέους
Του Άλκη Παπαδήμα*
Δημοσιεύτηκε την Κυριακή, 18.11.2018 στην Ειδική Έκδοση της
εφημερίδας
Documento
«Τα
αιρετικά Νο 5» με τίτλο «Εδώ Πολυτεχνείο»
20+4 μαρτυρίες & (αντι)θέσεις πρωταγωνιστών για την εξέγερση του
Νοέμβρη 1973
Άλκης Παπαδήμας
Στις φοιτητικές κινητοποιήσεις των αρχών του 1973 κατά της χούντας στο
κέντρο της Αθήνας και στις καταλήψεις της Νομικής ένα από τα συνθήματα
των φοιτητών ήταν : «έξι χρόνια είναι αρκετά δεν αντέχετε εφτά». Θυμάμαι
τότε, ότι ο περισσότερος κόσμος έστρεφε τα βλέμματα αλλού και
τρομαγμένος έκλεινε τα παράθυρα των αυτοκινήτων στους δρόμους του
κέντρου. Όμως λίγους μήνες
αργότερα το Νοέμβρη του 1973, αυτός ο φοβισμένος και απογοητευμένος
κόσμος έπαιρνε μέρος στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Εκεί που όλα ήταν
μαύρα κι αυτό που λίγο πριν φαινόταν ακατόρθωτο, να που έφθασε η στιγμή
και ξαφνικά ο ξεσηκωμός στο Πολυτεχνείο έγινε πραγματικότητα μέσα σε
λίγες ώρες. Γι’ αυτό ακόμη και σήμερα το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα
βλέπει εφιάλτες με το Πολυτεχνείο.
Το Πολυτεχνείο πέρασε στη συνείδηση του Λαού μας και στην Ιστορία ως η
κορυφαία στιγμή του αντιδικτατορικού αγώνα, συνεχίζοντας τις αγωνιστικές
παραδόσεις του λαϊκού μας κινήματος. Έδωσε αποφασιστικό κτύπημα στη
χούντα των συνταγματαρχών. 45 χρόνια μετά, το Πολυτεχνείο ζει και
λειτουργεί ως ορόσημο για του νέους. Διακαής ο πόθος όλων εκείνων που θα
ήθελαν να είχε σβήσει από τη ζωντανή μνήμη του λαού μας. Βλέπουν ότι
ακόμη και τόσα χρόνια μετά το Πολυτεχνείο ασκεί μια μαγική γοητεία στους
νέους. Χωρίς αμφιβολία η 17
Νοέμβρη είναι μια ξεχωριστή μέρα για τη νεολαία και όχι μόνο. Κι αυτό
γιατί σε σχέση με το παρόν και κυρίως με το μέλλον, δηλαδή, σε σχέση με
τους νέους μπορεί κανείς να ξαναδεί την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Λένε μερικοί ότι η εξέγερση στο Πολυτεχνείο το Νοέμβριο του 1973 ήταν
ένα τυχαίο ξεκομμένο περιστατικό. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν άλλοι
που προσπαθούν να μειώσουν τη σημασία και το νόημα του Νοέμβρη του 73,
περιορίζοντας το σαν φαινόμενο σε μια μεμονωμένη εκδήλωση μερικών
εκατοντάδων αγανακτισμένων φοιτητών εναντίον της δικτατορίας. Έχουν όμως
βάση τέτοιοι ισχυρισμοί;
Η απάντηση έχει δοθεί όχι μόνο από όλους εμάς που ζήσαμε και πήραμε
μέρος στην εξέγερση στο Πολυτεχνείο, αλλά και από τους νέους διαχρονικά,
που κι όταν ακόμη αγνοούν τις λεπτομέρειες, το νοσταλγούν με τη φαντασία
τους και το βλέπουν ως σύμβολο. Σε πείσμα όλων αυτών, το Πολυτεχνείο ζει
όχι μόνο ως ηρωική ανάμνηση μιας απελπισμένης εξέγερσης εναντίον της
δικτατορίας άοπλων ρομαντικών φοιτητών, που θυσιάστηκαν στο βωμό μιας
ακαθόριστης ελευθερίας, που ο καθένας σήμερα την ερμηνεύει όπως θέλει
και όπως τον βολεύει, αλλά ως διαχρονικό σύμβολο, ως ορόσημο και ως
δυνατότητα για τους νέους. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν ώριμος
καρπός και ανάγκη κορύφωσης του αντιδικτατορικού
αγώνα. Το Πολυτεχνείο είχε, έχει και θα έχει τη δική του
ταυτότητα, γραμμένη με αίμα στις πύλες του : κάτω η δικτατορία, έξω από
το ΝΑΤΟ, έξω οι Αμερικάνοι, Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία. Έγινε κόντρα
στους μηχανισμούς της χούντας αλλά και στη θέληση και τους σχεδιασμούς
των αστικών δυνάμεων για συμφωνημένη «αλλαγή εξουσίας». Έγινε το
κέντρο συγκέντρωσης και συμμετοχής δεκάδων χιλιάδων λαού και
νεολαίας, που συγκρούστηκαν
με τους κατασταλτικούς
μηχανισμούς. Πέρασε στη συνείδηση όλων ως ένας ηρωικός αγώνας που
επιτάχυνε την ανατροπή της χούντας.
Οι μέρες του Νοέμβρη του 1973 αποτελούν πολύτιμη σελίδα στην ιστορία των
αγώνων του λαού μας, ανεκτίμητο κεφάλαιο αγωνιστικής έμπνευσης, υπέροχο
παράδειγμα για τους νέους αλλά και όλο το λαϊκό κίνημα. Ιδιαίτερα στη
σημερινή εποχή, με τις σκληρές μνημονιακές πολιτικές της λιτότητας που
έχουν επιβληθεί στο λαό μας από τις διαδοχικές κυβερνήσεις μετά το 2010
μέχρι και σήμερα, αλλά και τις συμφωνίες για επέκταση και δημιουργία
νέων αμερικανο-ΝΑΤΟ ϊκών βάσεων, το Πολυτεχνείο αποτελεί αγκάθι.
Γι’ αυτό προσπαθούν να μειώσουν
τη σημασία του, να αλλοιώσουν το νόημα του και να το εντάξουν στη
συλλογική μνήμη του Λαού και ιδιαίτερα της νεολαίας ως μια τυπική
επέτειο αφυδατωμένης από
κάθε όραμα και προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον. Το Πολυτεχνείο είναι
επικίνδυνο και ανατρεπτικό γιατί δείχνει ιδιαίτερα στους νέους και όχι
μόνο, τον δρόμο του αγώνα και της αντίστασης.
Τότε, στα πλαίσια του αντιδικτατορικού κινήματος εξελίσσονταν μια έντονη
συζήτηση, υπήρχαν ριζικά διαφορετικές απόψεις για τους στόχους και τις
μορφές του αγώνα. Όμως μέσα στον αγώνα, ενώθηκαν όχι μόνο οι φοιτητές
αλλά και χιλιάδες εργαζόμενοι
πολίτες, ακόμη και
μαθητές, που εκείνο τον καιρό έπαιρναν το βάπτισμα του πυρός. Αυτοί που
μέχρι τότε, φαίνονταν παντελώς αδιάφοροι,
χωρίς καμιά ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει, μάθανε τόσα πολλά μέσα σε
ένα τριήμερο, όσα δεν είχαν μάθει σε αρκετά χρόνια ήρεμης και ανέμελης
ζωής. Όλοι στο Πολυτεχνείο αγωνίστηκαν για στόχους, που
εκφράσαν
την ουσία μιας νέας Ελλάδας της Δημοκρατίας, της Ειρήνης, της Εθνικής
Ανεξαρτησίας, τόσο επίκαιρης και αναγκαίας στις σημερινές συνθήκες. Το
«Ψωμί- Παιδεία- Ελευθερία» έγινε σύνθημα αντίστασης, σύγκρουσης
και αγώνα κατά της δικτατορίας
και της καταπίεσης. Αυτή
η μαζική εξέγερση
συσπείρωσε τότε,
ότι πιο νέο και
ριζοσπαστικό σκιρτούσε στην ψυχή
του λαού μας.
Να γιατί εντέχνως καλλιεργείται από τους κυρίαρχους πολιτικούς κύκλους ο
μύθος ότι η
«γενιά του Πολυτεχνείου» προσχώρησε τάχα στο σύστημα και φταίει για όλα
τα δεινά της μεταπολίτευσης. Μια τέτοια όμως άποψη που χαρακτηρίζει
συλλήβδην χιλιάδες αγωνιστές κατά της δικτατορίας είναι επικίνδυνη και
λειτουργεί ως άλλοθι σε κάποιους λίγους που εντάχθηκαν στο σύστημα.
Επιδιώκουν να περάσουν ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους την άποψη ότι η
όποια πράξη πολιτικής
αντίστασης είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη.
Εκατοντάδες συναγωνιστές όμως, με τη στάση της ζωής τους
διαψεύδουν με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τέτοιους ισχυρισμούς και
δηλώνουν ότι όχι μόνο δεν είναι όλοι ίδιοι,
αλλά βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση και ρήξη μαζί τους.
Σε μια ομιλία μου στους μαθητές μου στο σχολείο στην επέτειο του
Πολυτεχνείου σημείωνα :
«Όπως συμβαίνει πάντα, το καινούργιο γεννιέται μέσα από μια σειρά
κοινωνικές συγκρούσεις και αντιθέσεις και εμφανίζεται μέσα από τη συνεχή
και γοητευτική περιπέτεια της ανθρώπινης σκέψης, της γνώσης και της
εργασίας και συχνά γίνεται αντικείμενο έντονης διαμάχης για το δρόμο που
θα ακολουθήσει. Η ραγδαία ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και των
επιστημών γενικά, η διεύρυνση
της παγκοσμιοποίησης, φέρνουν ριζικές αλλαγές στα όρια της
ελευθερίας και της ανάπτυξης του ανθρώπου και πολλές φορές
χρησιμοποιούνται εναντίον του. Όμως οι μέρες του Πολυτεχνείου δείχνουν
σε σας τους νέους το δρόμο της αντίστασης και της ανατροπής. Στο χέρι
σας είναι κατακτώντας τη γνώση,
ως ενεργοί πολίτες να συμβάλετε με τη σειρά σας έτσι, ώστε αυτές
οι αλλαγές να χρησιμοποιηθούν προς όφελος όλων».
Κάθε φορά στην πορεία για το Πολυτεχνείο, χαίρομαι και συγκινούμαι
ταυτόχρονα, όταν παλιοί μαθητές μου, τώρα φοιτητές ή επιστήμονες ή
πετυχημένοι επαγγελματίες με χαιρετούν και μου λένε : δάσκαλε,
πορευόμαστε μαζί. Και τότε στο μυαλό μου έρχονται οι στίχοι του Ρασούλη
:
«Τίποτα δεν πάει χαμένο στη χαμένη σου ζωή
Τ’ όνειρό σου ανασαίνω και το κάθε σου γιατί
Ποτέ δε λες η μοίρα σε αδίκησε
Μα μόνο η ιστορία αλλιώς σου μίλησε.
Σκυφτός στα καφενεία, στους δρόμους σκεφτικός
Μα χτες μες στην πορεία περνούσες γελαστός».
Αυτό είναι κάτι που με κάνει εξαιρετικά αισιόδοξο
και είναι ελπιδοφόρο γιατί οι νέοι μας, τα παιδιά μας μπορούν να πάρουν
την σκυτάλη του αγώνα και να συνεχίσουν. Και σήμερα έχουν χιλιάδες
λόγους να το κάνουν.
Το κείμενο αυτό αφιερώνεται στη
μνήμη του γιατρού Νίκου Βουλγαρίδη και στην παρέα των παιδιών της
Πλατείας Μαβίλη (1968), που συνέβαλαν αποφασιστικά στην ίδρυση της
Σπουδάζουσας της ΚΝΕ.
*Ο Άλκης Παπαδήμας
(Μαθηματικό Αθήνας) συμμετείχε ενεργά στο αντιδικτατορικό φοιτητικό
κίνημα ως ΑντιΕΦΕΕ/ΚΝΕ, ενώ μεταπολιτευτικά ήταν ο πρώτος πρόεδρος του
φοιτητικού συλλόγου του. Εργάσθηκε ως εκπαιδευτικός και διετέλεσε
αντιδήμαρχος Καισαριανής.