Ο γαλλικός Μάης του '68
Αναδημοσίευση από την PATHFINDER
Πριν από 40 χρόνια, εκατομμύρια Γάλλοι εργάτες και φοιτητές
ενώθηκαν σε απεργιακές κινητοποιήσεις παραλύοντας ολόκληρη τη χώρα. Μερικές
εβδομάδες αργότερα οι διαδηλώσεις σταμάτησαν, όμως η κοινωνία της Γαλλίας είχε
άλλαξε ριζικά.
Ο Σαρκοζί πέρυσι κατήγγειλε το “πνεύμα του 1968″ και τους
“αριστεριστές κληρονόμους του” ως κύριους υπεύθυνους “για την κρίση των ηθών και
των αξιών της εργασίας και της πειθαρχίας”.
Ο Serge Hambourg, ένας τότε νέος δημοσιογράφος, κάλυπτε τις
διαδηλώσεις από τις αρχές Μαΐου, όταν οι φοιτητές κατέλαβαν το πανεπιστήμιο της
Σορβόννης. Στις πρώτες δημοσιεύσεις οι φοιτητές, οι οποίοι συγκρούονταν με την
αστυνομία, φορούσαν σακάκια και γραβάτες. Αργότερα, οι ίδιοι φοιτητές
εμφανίστηκαν με μούσια φορώντας σανδάλια. Είναι χαρακτηριστική η φωτογραφία στην
οποία νεαρός άντρας υποβοηθούμενος από ντόπιους χτίζει οδόφραγμα.
«Τα συναισθήματα ήταν έντονα, όλοι είχαν παράπονα από την
κυβέρνηση, έτσι όλοι μαζί είχαν λόγο να διαμαρτυρηθούν και να αγωνιστούν, οι
εργάτες, οι φοιτητές, οι ηλικιωμένοι και οι νέοι,» σχολιάζει ο Hambourg.
Μια συντηρητική κοινωνία
Ο Charles de Gaulle (1890-1970), Γάλλος στρατιώτης του Α'
Παγκοσμίου Πολέμου και Στρατηγός του Β' Παγκοσμίου, έγινε Πρόεδρος της Γαλλίας
το 1945, επέστρεψε στην εξουσία το 1958 όπου και παρέμεινε έως το 1969.
Ο Γάλλος πρόεδρος, παρότι οδήγησε τη χώρα στην Ευρωπαϊκή
Οικονομική Κοινότητα, ήταν υπέρμαχος μιας άκαμπτης συντηρητικής κοινωνίας. Οι
γυναίκες δεν μπορούσαν να φορούν παντελόνια στη δουλειά, ενώ χρειάζονταν άδεια
από το σύζυγο τους για να δημιουργήσουν τραπεζικό λογαριασμό. Η ομοφυλοφιλία
ήταν έγκλημα. Οι εργάτες απολύονταν με οποιοδήποτε πρόσχημα, ενώ οι ειδήσεις που
μεταδίδονταν στον κόσμο μέσω της τηλεόρασης χρειάζονταν κυβερνητική έγκριση.
Τέλος, το επιβαρημένο εκπαιδευτικό σύστημα ακολουθούσε απολυταρχικές αρχές.
Η μεταπολεμική πατριαρχική Γαλλία βρέθηκε απροετοίμαστη
στην επίθεση της νέας γενιάς. Οι νέοι θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν μια
υπερσυντηρητική κοινωνία, την οποία θα οδηγούσαν σε εκσυγχρονισμό. Η ίδια όμως
κοινωνία απάντησε με επιλεκτική αυτοεξέταση.
Δημόσιες συζητήσεις
Εκείνες τις εβδομάδες του Μάη, πριν από 40 χρόνια, το
πανεπιστήμιο της Σορβόννης μετατράπηκε σε μια τεράστια κοινωνία διαπραγμάτευσης.
Επρόκειτο για μια σειρά συζητήσεων. Το κέντρο βρισκόταν στο θέατρο Grand Odeon,
ο διευθυντής τους οποίου, Jean-Louis Barrault, άνοιξε της πόρτες του σε ένα σωρό
δημόσιων συνομιλιών.
Όλοι πήραν θέση στη σκηνή: ταραγμένοι φοιτητές, ντόπιοι,
διανοούμενοι, ανήσυχοι τουρίστες, εργαζόμενοι και διευθυντές εργοστασίων. Οι
πρώτες κινητοποιήσεις είχαν ήδη εκδηλωθεί στα πανεπιστήμια από το Γενάρη του
1968. Την ίδια περίοδο πραγματοποιούνταν αντιαμερικανικές διαδηλώσεις ενάντια
στον πόλεμο των ΗΠΑ κατά του Βιετνάμ, στον οποίο είχε αντιταχθεί και επίσημα η
γαλλική κυβέρνηση. Για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, τα ουτοπικά όνειρα και
η πολιτική δράση αναμίχθηκαν με την ευμενή άποψη για την ζωή.
«Η γενιά μας γεύτηκε έναν απροσδόκητο οπτιμισμό,» σχολιάζει
ο Henri Weber, σοσιαλιστικό μέλος του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Πριν από
τέσσερεις δεκαετίες, ο Weber βρισκόταν στα οδοφράγματα. Όπως δηλώνει ο ίδιος,
κανείς δεν γνώρισε ανεργία. Η γενιά αυτή πίστεψε σε έναν αντιαποικιακό αγώνα και
σε μια τεχνολογική επανάσταση.
Το Μάη του '68 η συμμετοχή στις εργατικές διαδηλώσεις του
Παρισιού έφτασε περίπου τα 2 έως 2,5 εκατομμύρια άτομα. Σε όλη τη χώρα απέργησαν
περίπου δέκα εκατομμύρια εργάτες, απονεκρώνοντας για μέρες τα πάντα. «Γευτήκαμε
την ουτοπία, μια στιγμή κατά την οποία όλοι μπορούσαν να ζήσουν μια πλήρη και
έντονη ζωή,» σχολιάζει ο Weber. Το σύνθημα ήταν: ζωή χωρίς διακοπές και
ευχαρίστηση χωρίς περιορισμούς.
Οι δρόμοι, οι οποίοι έγιναν μάρτυρες της μάχης ανάμεσα στην
αστυνομία και τους φοιτητές, σήμερα έχουν πλημμυριστεί με Starbucks και
McDonald. Πολλές μικρές επιχειρήσεις έχουν αντικατασταθεί από γνωστές μπουτίκ.
Οι γυναίκες
Σε όλες τις φωτογραφίες, όλες τις αναφορές, οι άντρες
βρίσκονταν στο επίκεντρο της προσοχής. Η Anne Zelinksy, φοιτήτρια στο ίδρυμα της
Σορβόννης, ενοχλήθηκε από την αδιαφορία της κοινωνίας για τα θέματα των
γυναικών. Με μια φίλη, οργάνωσε μια δημόσια συζήτηση που είχε τίτλο: «Γυναίκες
και επανάσταση.»
«Ήμασταν σίγουρες ότι κανένας δε θα πλησίαζε, είχαμε
τρομερό άγχος και το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε είναι να δίνουμε κουράγιο η
μια στην άλλη,» σχολιάζει η Zelinksy. «Παρόλα αυτά η αίθουσα γέμισε, οι άνθρωποι
στέκονταν στους διαδρόμους και όλοι μίλησαν για ώρες και για τα πάντα. Υπήρχε
μεγάλη ανάγκη για συνομιλία, αυτή ήταν η συνάντηση μου με την ιστορία.»
Δέκα χρόνια αργότερα, η Zelinsky ίδρυσε την Γαλλική κίνηση
για την απελευθέρωση των γυναικών. Σύμφωνα με την ίδια, ένα από τα σημαντικότερα
επιτεύγματα του 1968 ήταν η απόκτηση δικαιωμάτων για τις γυναίκες και η
νομιμοποίηση της έκτρωσης, η οποία έδινε στις γυναίκες το έλεγχο του σώματος
τους.
Η 13η Μαΐου του 1968 αποτέλεσε μέρα σταθμό στην ιστορία της
Γαλλίας. Η συνθηματολογία έγινε πολιτική, εκατομμύρια εργάτες άφησαν τις
δουλειές τους προς ένδειξη συμπαράστασης στους φοιτητές, οι οποίοι παρέλασαν
στους δρόμους της Γαλλίας, τραγουδώντας κομμουνιστικούς ύμνους. Η διαδήλωση αυτή
μετατράπηκε στη μεγαλύτερη γενική απεργία που αντίκρισε ποτέ η ιστορία της
Γαλλία και προς μεγάλο τρόμο του de Gaulle, οδήγησε σε μια στασιμότητα.
Την 25η Μαΐου η CGT και άλλα συνδικάτα κάλεσαν την εργατική
τάξη του Παρισιού σε διαδήλωση, όπου πήραν μέρος 2-2,5 εκατομμύρια και το Παρίσι
παρέλυσε. Η κυβέρνηση και οι εργοδότες υποχρεώθηκαν να κάνουν σοβαρές
παραχωρήσεις.
Στις 25-27 Μάη υπογράφτηκε το λεγόμενο πρακτικό της
«Γκρενέλ». Σύμφωνα με αυτό, οι μισθοί αυξάνονταν 14% κατά μέσο όρο, ενώ
προβλεπόταν βαθμιαία μείωση του ωραρίου εργασίας σε 40 ώρες την εβδομάδα,
παρέχονταν εγγυήσεις ελευθερίας στη συνδικαλιστική δραστηριότητα των εργατικών
επιτροπών στις επιχειρήσεις. Η απεργία όμως και οι καταλήψεις εργοστασίων
συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες. Από τις 5-10 Ιουνίου σταδιακά η λειτουργία
της παραγωγής αποκαταστάθηκε, αλλά όχι πλήρως.
Η κληρονομιά του '68
Η πόλη του Παρισιού εξυμνεί εκείνα τα γεγονότα με κάποια
ασυνήθιστα εκθέματα. Οι επισκέπτες περιπλανούνται στο πρότυπο ενός τυπικού
διαμερίσματος εργατικής κατοικίας του '60, το οποίο είναι εξοπλισμένο με μερικές
από τις «νέες» οικιακές συσκευές, όπως ηλεκτρική σκούπα και ραδιόφωνα
τρανζίστορ. Οι νοσταλγοί της μουσικής εκείνης της εποχής μπορούν να βάλουν
ακουστικά και να απολαύσουν τα αγαπημένα: "Paris S'eveille," ή "Paris wakes up."
«Ήθελα μέσα από τη μουσική να αποδείξω ότι οι αξίες του
'68, που συνδέονται με την ελευθερία και τη διαφορετικότητα, είναι ζωντανές
ακόμα και σήμερα,» σχολιάζει η Marie Claude Audigier, υπεύθυνη της έκθεσης.
Ο κοινωνιολόγος Jean-Pierre le Goff κατηγορεί τη γενιά του
'68 για ναρκισσισμό και κυνικότητα, λέγοντας ότι στην πραγματικότητα έχουμε
χάσει την αίσθηση της συλλογικής ευθύνης.
Η Jean-Luc Hees, συγγραφές ενός βιβλίου για το 1968,
αναφέρει ότι οι δεξιοί της Γαλλίας έχουν αγανακτήσει με τα γεγονότα εκείνης της
χρονιάς. «Αυτό που λένε είναι: Ευχαριστούμε πολύ για τον Μάη του 'Α68, όμως τώρα
θα πρέπει να δουλέψουμε για εσάς. Δεν είχατε ανησυχίες, εμείς έχουμε πολλές. Δεν
είχατε AIDS, έχουμε ανεργία που οδηγεί στη χρεοκοπία. Είχατε τη στιγμή σας,
ευχαριστηθήκατε και αυτό που έχει απομείνει είναι μόνο τα κατάλοιπα...»
Ωστόσο, ακόμα και οι συντηρητικοί αναγνωρίζουν ότι μέσα σε
4 εβδομάδες, η Γαλλία βίωσε μια ραγδαία πολιτική και πολιτιστική αναμόρφωση και
κανένας δεν σκοτώθηκε. Καμία δυτική χώρα δεν βίωσε τόσες αλλαγές σε τόσο σύντομο
χρονικό διάστημα. Μια απαρχαιωμένη κοινωνία παραμερίστηκε και αξίες όπως ο
επαγγελματικός τομέας, η εκπαίδευση, η οικογένεια και οι
σχέσεις.επανεκτιμήθηκαν.