H ύφεση κορονοϊού θα θυμίζει β’ παγκόσμιο πόλεμο,

όχι 2008 και 1929

Αναδημοσίευση από ΙΣΚΡΑ Tyler Cowen 26/03/2020   

   

 

Η κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας λόγω του κορονοϊού προκαλεί συγκρίσεις με προηγούμενες σημαντικές οικονομικές “αναπροσαρμογές” στη σύγχρονη ιστορία. Και ενώ υπάρχει μεγάλη συζήτηση για τη μεγάλη ύφεση του 2008, η σημερινή κρίση έχει περισσότερα κοινά με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όσον αφορά τις ΗΠΑ κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε η επίθεση μιας ξένης εχθρικής δύναμης, η οποία οδήγησε στη συνέχεια σημαντικό τμήμα της οικονομίας να ανακατευθυνθεί στην πολεμική προσπάθεια. Με τον κορονοϊό, ένας ιός (και όχι ένας εξωτερικός κρατικός εχθρός) είναι ο επιτιθέμενος και ένα σημαντικό τμήμα της οικονομίας έχει αναπροσανατολιστεί στην αναγκαστική “αναψυχή” κατ’ οίκον.

Το να περνά κανείς χρόνο στο σπίτι είναι καλύτερη συνθήκη από το να πρέπει να πολεμά σε νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού, ωστόσο από ορισμένες απόψεις οι οικονομικές επιπτώσεις είναι παρόμοιες.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οικονομία των ΗΠΑ παρήγαγε άφθονα τεθωρακισμένα οχήματα, πυροβόλα όπλα και ιατροφαρμακευτικό υλικό, με την αύξηση του ΑΕΠ να καταγράφεται ως ισχυρή – ιδιαίτερα σε σύγκριση με τα άσχημα χρόνια της προηγηθείσας Μεγάλης Ύφεσης. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα θετικά μεγέθη όσον αφορά το ΑΕΠ είναι παραπλανητικά.

Τα στοιχεία για την ατομική κατανάλωση δείχνουν ότι παρέχονταν λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι που βρίσκονταν εντός της χώρας και όχι στα πολεμικά μέτωπα βίωσαν μια ξεχωριστή αίσθηση στερήσεων. Πολλοί Αμερικανοί βιώνουν το ίδιο αίσθημα σήμερα.

Πολλές από τις αλλαγές ήρθαν με τη μορφή της μειωμένης ποιότητας, οπότε ακόμη και οι δημοσιευμένοι δείκτες για την κατανάλωση υποτιμούν τις απώλειες. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το κρέας σε κονσέρβα αντικατέστησε την μπριζόλα T-Bone. Σήμερα, η “γιόγκα μέσω βίντεο” αντικαθιστά την επίσκεψη στο γυμναστήριο και αυτό είναι επίσης συνήθως ένα χαμηλότερης ποιότητας προϊόν. (Τα κονσερβοποιημένα προϊόντα επιστρέφουν επίσης).

Η επιστροφή της κονσέρβας και η γιόγκα στο σπίτι

Υπάρχουν διάφορες προβλέψεις οι οποίες διακινούνται όσον αφορά το β’ τρίμηνο του 2020 όσον αφορά τη μεταβολή του ΑΕΠ (σε ετήσια βάση), με ορισμένες από αυτές να κινούνται στο τρομακτικό επίπεδο της μείωσης κατά 24%. Προφανώς αυτά δεν είναι καλά σημάδια. Ωστόσο οι συγκεκριμένοι αριθμοί δεν αποτελούν απόλυτα ακριβή αναπαράσταση του τι συμβαίνει.

Μια καλή είδηση είναι ότι η Αμερική είναι πιθανό να δει μια παραγωγική – οικονομική έκρηξη όταν η αβεβαιότητα γύρω από τον κορονοϊό θα έχει παρέλθει και αυτό θα μοιάζει με την έκρηξη που ακολούθησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι Αμερικανοί θα έχουν περάσει μήνες αναβάλλοντας τις μεγάλες καταναλωτικές αγορές τους. Όταν έρθει η ώρα, η συμπιεσμένη ζήτηση θα εκτιναχθεί και οι παραγωγοί διαρκών καταναλωτικών αγαθών θα έχουν το απόθεμα προκειμένου να την ικανοποιήσουν. Με άλλα λόγια, υπάρχει περισσότερη “διαχρονική υποκατάσταση” σε σχέση με ό,τι συμβαίνει συνήθως.

Από την άλλη πλευρά, μεγάλο μέρος της απώλειας στην κατανάλωση δεν θα ανακτηθεί, κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών. Τα “χαμένα” γεύματα και δείπνα στα εστιατόρια και οι συναυλίες δεν μπορούν να αναπληρωθούν. Αυτή θα είναι μια πολύ οδυνηρή ύφεση για τις υπηρεσίες που παρέχονται με φυσική παρουσία και οι οποίες δεν μπορούν να εκτραπούν σε “πολεμικού τύπου” παραγωγή.

Όπως και με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους σήμερα είναι ο κίνδυνος δυσάρεστων και απροσδόκητων εκπλήξεων. Οι κίνδυνοι αυτοί περιλαμβάνουν μια οικονομική κρίση που να οδηγήσει σε διάλυση της Ευρωζώνης, μια εκρηκτική καταστροφή σε προβληματικά κράτη όπως το Ιράν, μια κρίση του ισοζυγίου πληρωμών στη Σαουδική Αραβία ή μια σύγκρουση των ΗΠΑ με την Κίνα λόγω των αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η πιθανότητα ανάλογων κινδύνων, ωστόσο οι τελευταίοι μπορούν να εξηγήσουν γιατί η χρηματιστηριακή αγορά έχει υποχωρήσει τόσο πολύ – αρκετά περισσότερο απ’ ό,τι μπορεί να δικαιολογηθεί από ένα ή δύο χρόνια κακών αποτελεσμάτων για τις εταιρείες.

Τα εστιατόρια που δεν θα ξανανοίξουν ποτέ

Μια σημαντική διαφορά μεταξύ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της κρίσης του κορονοϊού είναι ότι οι άνθρωποι γνώριζαν ότι ο πόλεμος θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα και έτσι υπήρξε ελάχιστος δισταγμός στην αφιέρωση σημαντικών οικονομικών πόρων στην πολεμική προσπάθεια. Αντί να προσπαθήσουν να “υποστηρίξουν” τους κλάδους που αντιμετώπιζαν πρόβλημα, οι ΗΠΑ ενθάρρυναν τα εργοστάσια να παράγουν τανκς αντί για αυτοκίνητα.

Σήμερα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πότε τα πράγματα θα επανέλθουν σε φυσιολογική κατάσταση. Είναι άραγε σωστή πολιτική να υποστηρίξει κανείς μικρά εστιατόρια, ώστε να μπορέσουν να επανέλθουν σε λειτουργία σε λίγους μήνες; Ή μήπως ένα δεύτερο ή και ένα τρίτο κύμα του ιού θα καταστήσουν αδύνατη μια ταχεία αποκατάσταση;

Σε αυτή την περίπτωση, ίσως είναι καλύτερο για πολλούς από τους εργαζόμενους σε αυτά τα εστιατόρια να στραφούν στην οδήγηση φορτηγών διανομής της Amazon, καθώς πολλά από αυτά τα εστιατόρια δεν πρόκειται να ανοίξουν ποτέ ξανά.

Η πορεία της ύφεσης εξαρτάται από το πόσο ακριβείς είναι αυτές οι εκτιμήσεις, αλλά φυσικά αυτού του τύπου οι μελλοντικές “προβολές” δεν είναι ποτέ ιδιαίτερα ακριβείς. Και προς το παρόν βρισκόμαστε σε μεγάλο βαθμό στο σκοτάδι.

Οι οικονομικοί αναλυτές φιλονικούν για το εάν είναι η συνολική προσφορά ή η συνολική ζήτηση που υποχωρεί γρηγορότερα αυτή τη στιγμή. Και πάλι, η εμπειρία του πολέμου είναι χρήσιμη σε αυτό το σημείο. Η συνολική ζήτηση δεν μπορεί να επανέλθει μέχρι να επιλυθούν τα προβλήματα εφοδιασμού.

Επιπλέον, η ζήτηση υποφέρει από (τουλάχιστον) δύο ταυτόχρονα προβλήματα: πολλοί άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους, ενώ και μεγάλο κομμάτι της ζήτησης καταπιέζεται τεχνητά (μεταξύ άλλων, με την υποχρέωση των ανθρώπων από το κράτος να παραμένουν στο σπίτι).

Το πραγματικό ζήτημα είναι το πού πρέπει να αναπροσανατολιστεί η ζήτηση. Για την απάντηση στο ερώτημα αυτό, οι ειδικοί της δημόσιας υγείας είναι χρησιμότεροι σε σχέση με τους κεϋνσιανούς οικονομολόγους.