Μαθήματα και… παθήματα από τη Λατινική Αμερική

Του Γιώργου Τσιάρα

  

Σαν χτες, πριν από ακριβώς 11 χρόνια, ο λαός της Αργεντινής, με αιχμή του δόρατος τους «νοικοκυραίους» της μεσαίας τάξης και τις κατσαρόλες τους, εξεγέρθηκε ενάντια στην πολυετή λιτότητα, πλημμύρισε την Πλάσα ντε Μάγιο (Πλατεία του Μαΐου) και ανάγκασε τον πρόεδρο Φερνάντο ντε λα Ρούα να εγκαταλείψει εσπευσμένα το προεδρικό μέγαρο «Κάσα Ροσάδα» από την ταράτσα µε το -θρυλικό πλέον και στην Ελλάδα- ελικόπτερο.

Ηταν η έναρξη μιας νέας εποχής για την πλούσια χώρα με τα εκατομμύρια φτωχούς, που έπεσε θύμα του πιο άγριου νεοφιλελευθερισμού, αλλά βρήκε τη δύναμη να αντιδράσει και να αναλάβει ξανά τις τύχες της, ως κυρίαρχο, ανεξάρτητο κράτος.

Το οικονομικό σοκ ήταν όμως τρομερό: Πολλές επιχειρήσεις «πάγωσαν», µε τους (ξένους και ντόπιους) ιδιοκτήτες τους να φεύγουν στο εξωτερικό. Αρκετά εργοστάσια καταλήφθηκαν από τους εργαζομένους τους. Οι τιμές βασικών τροφίμων εκτοξεύτηκαν στα ύψη, όπως και η ανεργία, που ξεπέρασε το 20%. Το κράτος πρόνοιας κατέρρευσε, αλλά υποκαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη δράση των λαϊκών συνελεύσεων, των asampleas, που οργάνωσαν συσσίτια, αυτοσχέδια ιατρεία κ.ά.

Η εκλογή το 2003 του «αριστερού», για τα δεδομένα των περονιστών, Νέστορα Κίρσνερ ήταν η αρχή του τέλους για μια μακρά περίοδο νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας ήταν ο υπερδανεισμός από το εξωτερικό και το ξεπούλημα (ιδιωτικοποιήσεις, το λένε) του τεράστιου δηµόσιου πλούτου της χώρας σε μια χούφτα εταιρείες, κατ’ εντολή του ∆ΝΤ.

Ο Κίρσνερ «έφυγε» πρόωρα, και τη χώρα κυβερνά η χήρα του Κριστίνα Φερνάντες – αλλά τα βασικά στοιχεία της πολιτικής του «σωτήρα της Αργεντινής» διατηρούνται αναλλοίωτα. Χάρη στη ραγδαία ανάπτυξη, που ακολούθησε τη στάση πληρωμών του 2002, οι εξωφρενικές κοινωνικές ανισότητες και η φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης έχουν περιοριστεί σημαντικά.

Το ποσοστό των Αργεντίνων που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, το οποίο τον Μάιο του 2001 ήταν ήδη 35,9%, έφτασε τον Οκτώβριο του 2002 το 57,5%, ενώ η ακραία φτώχεια, που ορίζεται από την αδυναμία ακόμη και της εξασφάλισης της στοιχειώδους διατροφής, έφτασε το ίδιο διάστημα από το 11,6% στο 27,5%!

Το 2011, τα ποσοστά αυτά μειώθηκαν στο 15,3% και 4,4% αντίστοιχα – ένας πραγματικός θρίαμβος για τον λαό της Αργεντινής.

Αυτό έγινε γιατί η οικονομία, χάρη στο υποτιμημένο πέσο, ξανάγινε γρήγορα ανταγωνιστική: η διεθνής τιµή της σόγιας, βασικού εξαγωγικού προϊόντος της Αργεντινής, αυξήθηκε κατακόρυφα, µε την Κίνα να σπάει το καθεστώς του «εμπορικού παρία» που διατηρούσαν οι Δυτικοί όσον αφορά την Αργεντινή και με τις εμπορικές σχέσεις με τις γειτονικές της χώρες να βελτιώνονται συνεχώς

Το ΑΕΠ άρχισε να αυξάνεται θεαματικά και πάλι μετά το 2003, μετά τη μεγάλη τριετή «βουτιά» (1999-2002): πέρσι η αύξησή του έφτασε το εκπληκτικό για ανεπτυγμένη χώρα 8,9%. Το κράτος πρόνοιας έχει αποκατασταθεί σταδιακά, ενώ δόθηκε μεγάλο βάρος στην ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, σε βάρος των (πανάκριβων πλέον) εισαγόμενων προϊόντων.

Και αφού μάζεψε αρκετό χρήμα, ο «αδιάφθορος» Κίρσνερ ξεπλήρωσε πλήρως τους «σωτήρες» του ΔΝΤ και ξεπροβόδισε οριστικά το Ταµείο από τη χώρα – έστω κι αν η διάδοχός του εξακολουθεί να ταλαιπωρείται από τις μηνύσεις hedge funds και… αμετανόητων ιδιωτών πιστωτών.

Γεγονός είναι πάντως ότι η επίσκεψη Τσίπρα στο Μπουένος Αϊρες συμπίπτει με μια «κοιλιά» στην εντυπωσιακή έως τώρα ανάκαμψη της χώρας: ο πληθωρισμός «τρέχει» με σχεδόν 25%, ενώ όλα δείχνουν πως το ΑΕΠ θα παραμείνει φέτος στάσιμο, χωρίς να αποκλείεται και μια επιστροφή στην ύφεση το 2013.

Και η αλήθεια είναι πως, ενώ οι δείκτες ευημερούν, η καθημερινή ζωή παραμένει εξαιρετικά σκληρή για εκατομμύρια ανθρώπους που παλεύουν µε την ανεργία και τη φτώχεια. Το χάσμα της ανισότητας έχει μειωθεί πολύ βέβαια σε σχέση µε το 2001, αλλά παραμένει υψηλό.

Χωρίς καμιά αμφιβολία, το ζεύγος Κίρσνερ έκανε πολλά για να επαναφέρει τη χώρα στον σωστό δρόμο. Αλλά είναι εξίσου αδιαμφισβήτητο πως, παρά τα κεντροαριστερά ανοίγματα και τις «διακριτικές» επανακρατικοποιήσεις στρατηγικής σημασίας εταιρειών, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την πετρελαϊκή YPF, η προσπάθεια έμεινε στη μέση.

∆εν προχώρησαν σε πραγματική αναδιανομή του πλούτου και στην ουσία οι ίδιοι άνθρωποι –οι μεγάλες τράπεζες, οι μεγάλες αγροβιομηχανίες της σόγιας, οι πετρελαϊκές και εξορυκτικές εταιρείες– κυβερνάνε πάντα τη χώρα, ενώ τα πάντα ισχυρά φασιστικά «σταγονίδια» της αμερικανοκίνητης χούντας του Βιντέλα εξακολουθούν να βυσσοδομούν στα παρασκήνια.

Ταυτόχρονα, ένα νέο αντικυβερνητικό κίνημα, με ηγέτες του συνδικαλιστές πρώην συμμάχους της Κίρσνερ, «όπλο» το διαδίκτυο και τα μεγάλα ΜΜΕ και βασικό κορμό τους «αγανακτισμένους» της μεσαίας τάξης, κάνει αισθητή την παρουσία του στους δρόμους της πρωτεύουσας και των μεγάλων πόλεων, με μεγάλες διαδηλώσεις και τα… πατροπαράδοτα πλέον «κασερολάσος».

Η συντριπτική πολιτική κυριαρχία του περονικού κόμματος και της Κίρσνερ δείχνει να απειλείται, πρώτη φορά εδώ και μια δεκαετία.

23/12/2012