ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ
ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
«Λεκανοπέδιο των
Ιωαννίνων.
Φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον,
διαχρονικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις»
Απόστολος Κατσίκης
Απόστολος Κατσίκης
Την Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2016, ώρα 12.00 το πρωί, η Εφορεία
Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων σε συνεργασία με την Εταιρεία Φίλων του
Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων, στο πλαίσιο της έκθεσης «Αρχαιολογία
του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων. Από τις απαρχές ως την ύστερη αρχαιότητα»
και των εκδηλώσεων «Κυριακή
στο Μουσείο», διοργανώνει διάλεξη στο Αρχαιολογικό Μουσείο
Ιωαννίνων (Πλατεία 25ης Μαρτίου 6, Πάρκο Λιθαρίτσια). Ο
Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
κ. Απόστολος Κατσίκης θα
μιλήσει με θέμα: «Λεκανοπέδιο
των Ιωαννίνων. Φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, διαχρονικές
σχέσεις και αλληλεπιδράσεις».
Η
είσοδος για το κοινό θα είναι ελεύθερη.
Η
παρουσία σας θα μας τιμήσει ιδιαίτερα.
Ο Προϊστάμενος της ΕΦΑ Ιωαννίνων
Η Πρόεδρος
του Δ.Σ. της ΕΦΑΜΙ
Κωνσταντίνος Σουέρεφ
Αικατερίνη Λιάμπη
Λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων
Φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, διαχρονικές σχέσεις
και αλληλεπιδράσεις
Απόστολος Κατσίκης
Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Περίληψη
Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων, το μεγαλύτερο καρστικό βύθισμα της
ενδοχώρας της Ηπείρου, μήκους 35 και πλάτους 3-10 χλμ., έχει μακρά
και πολυσχιδή γεωλογική ιστορία. Ως μέρος του πυθμένα της Τηθύος
θαλάσσης, αρχέγονης μορφής της Μεσογείου, αναδύθηκε κατά το
Μειόκαινο πριν από 15 εκατ. χρόνια και έκτοτε αποτελεί χερσαίο
τμήμα. Σταδιακά κάτω από την επίδραση ενδογενών (τεκτονικών) και
εξωγενών δυνάμεων (κυρίως διαβρωτικού χαρακτήρα), έλαβε τη σημερινή
του μορφή.
Το λεκανοπέδιο εμφανίζεται γεωτεκτονικά έντονα διαταραγμένο, όπως
αποδεικνύει πληθώρα βυθισμάτων, εξάρσεων, ρηγμάτων και μεταπτώσεων.
Πολλά από τα τεκτονικά τεμάχη υπέστησαν ταπείνωση και δημιούργησαν
ευνοϊκές προϋποθέσεις για την εξέλιξή τους σε εσωτερικές λεκάνες. Το
λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων με τη λίμνη αποτελεί ένα τέτοιο βύθισμα,
ενώ η περιοχή του Κάστρου των Ιωαννίνων, ο αρχικός πυρήνας της
πόλης, είναι «εγκατεστημένη» σε μια τεκτονική έξαρση.
Η παλαιογεωγραφική συγκυρία ειδικών τοπικών γεωλογικών,
πετρογραφικών και κλιματικών συνθηκών κατά τις παλαιότερες
γεωλογικές περιόδους, πριν από ~2 εκατ. χρόνια, είχε ως αποτέλεσμα
τη δημιουργία στην περιοχή του λεκανοπεδίου μεγάλου αριθμού
γεωμορφών (ορεινές και λοφώδεις εξάρσεις, πεδινά τμήματα,
υδροτόπους, σπήλαια κ.ά.) οι οποίες εκτός από την ποικιλομορφία του
αναγλύφου και την ιδιαιτερότητα που προσδίδουν στην περιοχή,
συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία και εξέλιξη του ανθρωπογενούς
περιβάλλοντος. Έτσι η εγκατοίκηση κατά την παλαιολιθική εποχή
(22.000 χρόνια από σήμερα) συνδέεται με την ύπαρξη στην περιοχή
σπηλαίων, η συγκέντρωση πληθυσμού και η ίδρυση οικισμών προϋπέθετε
κατάλληλες κλιματικές συνθήκες, θέσεις που προσέφεραν ασφάλεια καθώς
και τη δυνατότητα απόκτησης υλικών διατροφής (κυνήγι στους
γειτονικούς ορεινούς δρυμούς, ανάπτυξη κτηνοτροφίας στα υγροτοπικά
λιβάδια και γεωργίας στο επίπεδο τμήμα του λεκανοπεδίου, αλιευτικά
προϊόντα από τη λίμνη). Συγκεκριμένες περιοχές, φύσει οχυρές όπως
δυσπρόσιτες ορεινές εξάρσεις, συμπληρώθηκαν με οχυρωματικά έργα και
αποτέλεσαν θέσεις ελέγχου των διαβάσεων και καταφύγια σε περιπτώσεις
εχθρικών επιδρομών.
Όπως αποδεικνύεται από την συνεχή παρουσία του ανθρώπου στο
λεκανοπέδιο από την προϊστορική περίοδο μέχρι σήμερα και κυρίως από
την εξέλιξη του πολεοδομικού συγκροτήματος των Ιωαννίνων, το φυσικό
περιβάλλον του λεκανοπεδίου προσέφερε εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες
για την ανάπτυξη του ανθρωπογενούς (περιβάλλοντος) και συνέβαλε
καθοριστικά στην εξέλιξή του. Σημαντική σε όλες τις φάσεις τόσο της
δημιουργίας, όσο και των μεταβολών τού λεκανοπεδίου, υπήρξε η
συμμετοχή των φυσικών δυνάμεων. Φαίνεται όμως ότι η σημερινή εικόνα
του, όπως και της λίμνης και του ευρύτερου χώρου, αντανακλά
περισσότερο την επέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα παρά του φυσικού.
Είναι βέβαιο μάλιστα ότι η συμμετοχή του ανθρώπου στη μελλοντική
διαμόρφωση του λεκανοπεδίου θα αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Η
προτεραιότητα αυτή του ανθρώπινου παράγοντα απέναντι στον φυσικό
προσδιορίζει και το ποσοστό ευθύνης όλων μας για το μέλλον του
λεκανοπεδίου και ειδικότερα της λίμνης των Ιωαννίνων.