Σύγχρονα θέματα
"περιβάλλον"

 

Το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Κατανάλωσης,
…σε περίεργες κατηγορίες

Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τον κόσμο με όρους «κατά κεφαλήν εισοδήματος»[1]: ο πλούσιος κόσμος, οι ανερχόμενες χώρες, οι φτωχές. Μέσα στο καθημερινό κυνήγι «διατήρησης ή βελτίωσης της ποιότητας ζωής μας», πιθανόν και να ενδιαφερόμαστε ειλικρινά να ανέβει το εισόδημα των φτωχότερων, να βελτιωθεί η ζωή τους, να πάψουν να δημιουργούνται πρόσφυγες, να σταματήσουν να πεθαίνουν 15.000 παιδιά κάθε μέρα στον κόσμο από ασιτία και έλλειψη περίθαλψης.

 

Δεν μπορούμε όμως να κάνουμε και πολλά πράγματα σε ατομικό επίπεδο γι αυτό, παρόλο ότι είναι η αλήθεια ότι προσπαθούμε. Καμία «εθελοντική μη κυβερνητική οργάνωση», ή κίνημα της γειτονιάς μας, ή ατομική δραστηριοποίηση, δεν θα ανατρέψει την πορεία του συστήματος που μας χωρίζει σε φτωχούς και πλούσιους. 

 

Ενδόμυχα έχουμε αποδεχθεί ότι η ευθύνη των μεγάλων ενεργειών που χρειάζονται, μεταφέρεται σε αποφάσεις διακυβερνητικών οργανισμών που ελέγχονται όμως από τους πιο ισχυρούς, ανάγονται σε παγκόσμιους δείκτες που πρέπει να βελτιωθούν και κάποιοι πρέπει να αποφασίσουν άλλα standards, μεταφράζονται στο «μέρισμα κερδών» από τους πλούσιους στους φτωχούς που πρέπει να αποδίδεται με δίκαιο τρόπο, ώστε να γίνει η πραγματική σύγκλιση της ποιότητας διαβίωσης ανάμεσα στους τρεις κόσμους. Συχνά αισθανόμαστε αηδία για την επίμονη άρνηση και υποκρισία των ισχυρών να λάβουν αυτές τις αυτονόητες για μας τους απλούς πολίτες, αποφάσεις.

 

Έτσι γίνεται αφηρημένη έννοια το ζήτημα μιας ισορροπημένης παγκόσμιας ανάπτυξης και ξεφεύγει από την δική μας καθημερινή κλίμακα και ευθύνη.

 

Η σύγχρονη ιστορία διακυβέρνησης της ανθρωπότητας δείχνει ότι όπως πάμε, σύγκλιση δεν υπήρξε και δεν θα υπάρξει ποτέ -και δεν θα το αναλύσω αυτό περισσότερο εδώ. Είναι παραπάνω από βέβαιο ότι οι πλούσιοι θα γίνονται πλουσιότεροι, οι φτωχοί –φτωχότεροι. Εμείς θα εξακολουθούμε να ποτίζουμε σπάταλα το γκαζόν μας και να αυξάνουμε τις πρωτεΐνες στην διατροφή μας, ενώ κάθε μέρα θα πεθαίνουν δεκάδες χιλιάδες παιδιά από ασιτία και έλλειψη φαρμάκων και νερού στον «άλλο κόσμο». Και δυστυχώς ο αριθμός αυτός δεν θα μειώνεται –θα αυξάνει.

Έτσι είναι στημένο το σύστημα. Και αν κάποιοι ξεφύγουν λίγο δεν αλλάζει αυτό την γενική εικόνα.

 

Έχουν όλα αυτά σχέση και με την κατάσταση του περιβάλλοντος της Γης;;

 

-Απόλυτη!!

 

Για την εξασφάλιση της «ποιότητας ζωής μας» υπερ-καταναλώνουμε φυσικούς πόρους του πλανήτη, στερώντας τους από τη φύση που αδυνατεί πλέον να τους αναπληρώσει, αλλά και από το μέγιστο μέρος της ανθρωπότητας που δεν παίρνει το μερίδιο που της αναλογεί. Λίγη σημασία έχει αν μιλάμε για το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τα διαμάντια, τον χρυσό, το ουράνιο, -ή, για τα ψάρια, την ξυλεία, το νερό. Όλα ανήκουν στον πλανήτη γη σαν συνολικό οικοσύστημα, που μέρος του μόνο, είναι το ανθρώπινο γένος.    

 

Θέλω σήμερα λοιπόν να δούμε αυτά τα πράγματα διαφορετικά. Θα δούμε ένα αλλιώτικο πρωτάθλημα!

 

Θα το πούμε «το Mundial της Κατανάλωσης»!

Εκεί που μετριόνται οι θετικοί δείκτες καλής ή καλύτερης ποιότητας διαβίωσης, αλλά και οι αρνητικές πρωτιές χωρών στις επιδόσεις τους σε βάρος του πλανήτη -κάτι σαν τα αντι-περιβαλλοντικά “Χρυσά Βατόμουρα”. Οι πιο επικίνδυνοι για το σύνολο της ανθρωπότητας και οι πιο σπάταλοι για το περιβάλλον, παίρνουν τις πρώτες θέσεις και τους αποδίδουμε το αντι-βραβείο.

 

Και καλά τα στοιχεία -να τα αποκαλύψουμε. Φτάνει αυτό θα πείτε; -είναι αρκετές οι ευχές της G8 και τα πρωτόκολλα του ΟΗΕ και η αρθρογραφία ειδικών και μη; Όχι! –και πρέπει να ξαναδούμε τι πραγματικά κάνουμε[2] και τι πρέπει να σκεφθούμε να γίνει, ξεκινώντας από εμάς τους ίδιους. Θα επανέλθουμε σε αυτό το ζήτημα.

Ας δούμε προς το παρόν την anti-environment εικόνα.

 

Τα στοιχεία στο σημείωμα αυτό είναι από την έκθεση “Living Planet Report” της WWF του 1998 και του 2000. Κατατάσσει 160 κράτη του κόσμου σε σχέση με την κατανάλωση διαφόρων προϊόντων, που επιδρούν επιβαρυντικά στο οικοσύστημα του πλανήτη[3]. Και προκύπτουν κάποια περίεργα από τους  πίνακες.

 

Πάμε λοιπόν: 

 

Η Σιγκαπούρη, το Κουβέιτ, τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Νορβηγία. Αυτά είναι κορυφαία έθνη παγκοσμίως σε κατιούσα διάταξη, -σε ποια κατηγορία κατανάλωσης - μαντεύετε??

 

Αν πείτε στο κατά κεφαλήν εισόδημα, είστε κοντά -αλλά όχι ακριβώς. Μετά την πτώση των τιμών του αργού πετρελαίου στα 1985, η Μέση Ανατολή δεν κυριαρχεί πλέον ανάμεσα στα πιο πλούσια έθνη του κόσμου –πολύ δε περισσότερο μετά την αναδιανομή των αποθεμάτων πετρελαίου με την κατάληψη του Αφγανιστάν και του Ιράκ από τις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας. Οι κορυφαίες σε κατά κεφαλήν εισόδημα χώρες το 2000 ήταν η Ελβετία, η Ιαπωνία, η Νορβηγία, η Δανία και η Σιγκαπούρη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν στην 6^η θέση. 

 

Τα πέντε έθνη που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο, οδηγούν την κούρσα στον κόσμο όχι στο εισόδημα, αλλά στην κατανάλωση καυσίμων και συνεπώς στην εκπομπή άνθρακα. Είναι τα κορυφαία στην κατανάλωση ενέργειας, στην μόλυνση της ατμόσφαιρας και στην διατάραξη του κλίματος. Οι κάτοικοι της Σιγκαπούρης είναι μακράν όλων πρωταθλητές, εκπέμποντας στην ατμόσφαιρα 35 μετρικούς τόνους CO2 ανά άτομο τον χρόνο. Οι Αμερικανοί εκπέμπουν αντίστοιχα 20 μετρικούς τόνους, πράγμα που μοιάζει λογικό –εκτός και αν σου πουν, ότι η μέση ετήσια εκπομπή ανά άτομο παγκοσμίως είναι 4 μετρικοί τόνοι… -και ότι οι ειδικοί επιστήμονες διατείνονται ότι αν θέλουμε να σταθεροποιήσουμε την ατμόσφαιρα και το κλίμα της Γης, θα πρέπει να κόψουμε το 60% αυτών των εκπομπών. ΟΛΟΙ!

 

Η Ελβετία αν και πρώτη σε εισόδημα είναι στο νούμερο 42 στην κατά κεφαλή εκπομπή CO2. Η Ιαπωνία, δεύτερη σε εισόδημα βρίσκεται 22^η σε εκπομπές άνθρακα.

Το να είσαι πλούσιος λοιπόν, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τρομοκρατείς και το κλίμα του πλανήτη…

 

Σε άλλες κατηγορίες, τα «κορυφαία» κράτη, παρουσιάζουν ενδιαφέρον.

 

Πρώτο παράδειγμα: υπάρχει ένα περίεργο μπουκέτο χωρών κορυφαίο σε μία λίστα: Το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Κυργιστάν, το Καζαχστάν και το Ιράκ. Φρεσκάρετε τη γεωγραφία σας –είναι στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Πού νομίζετε λοιπόν ότι είναι κορυφαίοι καταναλωτές αυτοί; Πρόκειται για άνυδρες χώρες, που διασχίζονται από μεγάλα ποτάμια που όμως εκτρέπονται σε εκτεταμένες εκτάσεις αρδευόμενης ερήμου. Οι τρεις πρώτες ήταν «οι περιοχές του βαμβακιού» της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Σε 70 χρόνια σοσιαλισμού και σχεδιασμένης αγροτικής παραγωγής, στέγνωσαν τα ποτάμια και τις λίμνες τους (η πολύπαθη Αράλη εκεί βρίσκεται, στο Καζαχστάν), δημιουργώντας τεράστιες υφάλμυρες εκτάσεις, που σημαίνει ανυπολόγιστες οικολογικές καταστροφές –και όχι μέσα στα σύνορά τους μόνο. Το Τουρκμενιστάν ειδικά, εξακολουθεί να αντλεί περισσότερα από 6.000 κυβικά μέτρα νερό ανά άτομο κατ’ έτος. Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν αντίστοιχα γύρω στα 1.500, ενώ ο παγκόσμιος μέσος όρος είναι 750…

 

Πάμε σε μία άλλη λίστα. Που νομίζετε ότι οδηγούν μία κούρσα αντοχής οι χώρες Νορβηγία, Χιλή, Δανία, Ταϊβάν, Ολλανδία;; Είναι οι κορυφαίοι καταναλωτές ψαριών στον κόσμο. Στη Νορβηγία φέρεται να καταβροχθίζουν 250 κιλά ψάρια ανά άτομο κατ’ έτος, ή μισό ψάρι την ημέρα ανά κάτοικο της στα 5 εκατομμύρια τους! Φυσικά δεν τρώνε όλα αυτά τα ψάρια μόνοι τους –αδύνατο! Τα ψαρεύουν όμως και μέρος τους το εξάγουν. Ο μέσος όρος των ΗΠΑ είναι 22 κιλά ανά άτομο κατ΄ έτος, λίγο πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο που είναι 17. Σε επόμενο σημείωμα θα δούμε τι γίνεται με την αλίευση ειδών που βρίσκονται πλέον σε πορεία εξαφάνισης όπως ο σολομός, οι φάλαινες, οι φώκιες, η σαρδέλα, ο ξιφίας, ο μπακαλιάρος, οι γαρίδες, τα καβούρια και ο καρχαρίας, που καταναλώνονται κυρίως από αυτές τις χώρες.

 

Άλλη ομάδα κρατών: Κουβέιτ, Ταϊβάν, Νότιος Κορέα, Σαουδική Αραβία. Αυτοί είναι οι κορυφαίοι καταναλωτές τσιμέντου. Κτίζουν πόλεις και αυτοκινητοδρόμους με φρενιτιώδη ρυθμό. Το Κουβέιτ χρησιμοποιεί 1.300 κιλά τσιμέντου ανά άτομο κατ’ έτος –με τον παγκόσμιο μέσο όρο στα 200 κιλά. Οι ΗΠΑ βρίσκονται στα 300. Θα βρισκόταν πολύ ψηλά στην πρώτη δεκαετία μετά τον πόλεμο, αν υπήρχαν συγκριτικά στοιχεία τότε…. Και ίσως χώρες όπως η δική μας και η Κίνα που οργάνωσαν Παγκόσμια γεγονότα, να έκαναν κάποιο pick στα ψηλά για 2-3 χρόνια.[4]

 

Η Σουηδία, η Εσθονία, η Λετονία, οι ΗΠΑ και η Λιβερία είναι οι πρώτες στον κόσμο στην κατά κεφαλή κατανάλωση ξυλείας. Η Λιβερία που είναι μία μικρή και φτωχή Αφρικάνικη τροπική χώρα, βρίσκεται σε αυτή τη λίστα γιατί αποψιλώθηκαν τα δάση της πολύ γρήγορα για να καλυφθούν οι ανάγκες του φτωχού πληθυσμού της σε καύσιμη ύλη –παρά για κατανάλωση χαρτιού για fax, ή για παλέτες μεταφοράς εμπορευμάτων ή για συσκευασίες.

 

Οι ΗΠΑ βρίσκονται ψηλά σε όλες τις λίστες, αλλά σε μία που αρχίζει ως εξής: ΗΠΑ, Νέα Ζηλανδία, Λιθουανία, Γιουγκοσλαβία (πριν από τον πόλεμο στο Κόσοβο και τον διαμελισμό της) και Δανία – είναι πρώτοι στην κατανάλωση σταριού και λοιπών δημητριακών. Οι ΗΠΑ βρίσκονται μακράν ψηλά. Για την ακρίβεια είναι και πρώτοι στην κατανάλωση κρέατος. Οι Αμερικανοί καταναλώνουν 700 κιλά δημητριακών ανά άτομο κατ’ έτος, ή περίπου 2 κιλά ανά άτομο ημερησίως! Μάλλον δεν υπάρχει τρόπος να φάνε 2 κιλά ρύζι, χυλό βρώμης ή ψωμί την ημέρα –κάθε μέρα, ο κάθε ένας από τα 350 εκατομμύρια Αμερικανών! Για να καταναλώσεις τόσες ποσότητες, τις δίνεις και στις αγελάδες, στα κοτόπουλα και στα γουρούνια που εκτρέφεις. Ο παγκόσμιος μέσος όρος κατανάλωσης δημητριακών είναι 300 κιλά ανά άτομο κατ’ έτος. Στην παγκόσμια λίστα, η χώρα με την χαμηλότερη κατανάλωση είναι η Σομαλία, με περίπου 50 κιλά ανά άτομο το χρόνο.

 

Θα πείτε και λοιπόν; Πέρα από την εύλογη ανησυχία μας για κείνους που παίρνουν λίγα, γιατί να μας νοιάζει ποιος παίρνει τα πιο πολλά;;

 

Έ λοιπόν το WWF, η Green Peace, το BBC,  ομάδες σοφών και ερευνητικά κέντρα, σπουδαίοι επιστήμονες και διανοητές και κινήματα πολιτών σε όλο τον κόσμο -  νοιάζονται, γιατί αναγνωρίζουν πώς ότι υλικό καταναλώνουμε μας το δίνει ο πλανήτης, που σημαίνει ότι το παίρνουμε από το κοινό σπίτι που μοιραζόμαστε με άλλα είδη. Το WWF ειδικά, χρησιμοποιεί αυτές τις στατιστικές για την κατανάλωση για να υπολογίσει για λογαριασμό του ΟΗΕ το οικολογικό ίχνος της ανθρωπότητας στην Γη και τον δείκτη βιοδυναμικότητας[5] του πλανήτη, ένα δείκτη που ενσωματώνει την ανθρώπινη επίδραση στα οικοσυστήματα των δασών, των γλυκών νερών και των ωκεανών.

 

Υπάρχει ένα καταθλιπτικό συμπέρασμα από την ανάλυση όλων των στοιχείων της έκθεσης: ο δείκτης βιοδυναμικότητας του πλανήτη στις αρχές του 21^ου αιώνα, έχει μειωθεί κατά 30% περίπου συγκριτικά με το 1970, που σημαίνει ότι ο κόσμος μας έχει στερηθεί το ένα τρίτο του φυσικού του πλούτου σε αυτό το διάστημα. Και η παγκόσμια πίεση για κατανάλωση αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό και ξεπερνά τα επίπεδα βιωσιμότητας του πλανήτη.

Στον ανωτέρω πίνακα απεικονίζεται η σχέση μεταξύ παγκόσμιας ζήτησης και παγκόσμιας βιοδυναμικότητας κάθε χρόνο, και πως αυτή σχέση έχει αλλάξει μέσα στον χρόνο. Εκφρασμένη με όρους «πόσους πλανήτες χρειαζόμαστε», η βιοδυναμικότητα της Γης είναι πάντοτε 1 (εκφρασμένη με την οριζόντια μπλε γραμμή). Το γράφημα δείχνει πως η ανθρωπότητα κινήθηκε από την χρήση περίπου του 50% της βιοδυναμικότητας του πλανήτη στα 1961, στο πλέον του 125% της βιοδυναμικότητας της Γης στα 2003. Η παγκόσμια ζήτηση του +25% της Γης, αποτελεί την οικολογική υπέρβαση του πλανήτη.

Αν εξαντλούμε τη φύση με τέτοιους ρυθμούς, -ε, τότε έχει σημασία ποιος καταναλώνει περισσότερο.

Να τους δίνουμε λοιπόν τα “Χρυσά Βατόμουρα”!    

 

Καλημέρα σας,

Ιούνιος 2007