Πορφύρης Τάσος
Ο Ηπειρώτης ποιητής
Οι δώδεκα
ανάσες του χρόνου ΄μηνολόγιο
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
- ΓΕΝΑΡΗΣ - ΓΑΜΙΛΙΩΝ (15/1 - 15/2)
Τα βουνά
φορτωμένα ` τα πιο κοντά στον ουρανό δημιουργήματα. Τ’ αγρίμια
στις φωλιές τους. Κρεμασμένοι τσίγκροι από τις τσίγκινες σκεπές,
κεριά αναμμένα από τις πρώτες ηλιαχτίδες κι η παγωνιά να
ξεφαντώνει στην ερημιά. Αναμνήσεις κι αρκούδες στη χειμέρια
νάρκη τους. Ο κοκκινολαίμης με την άλικη μπέρτα ραμφίζει τα
νωχελικά μας πρωινά.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
- ΦΛΕΒΑΡΗΣ ή ΚΟΥΙΣΟΦΛΕΒΑΡΟΣ - ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ (15/2-15/3)
Βιαστική
πρώιμη ανυπόμονη Άνοιξη στις μυγδαλιές. Τριγμοί ριζών από τα
ανακλαδίσματά τους στα στενά κρατητήρια του χειμώνα. Μόνιμα
σύννεφα στη Νεμέρτσκα και το Πάπιγγο, απειλή για όψιμα χιόνια.
Πολλά νερά στον Καλαμά, τον Αώο, τον Βοϊδομάτη και πέστροφες να
σπαρταράνε στα πλεμάτια. Στην επικράτεια του ύπνου, πρόβες
ανυπόμονων ονείρων.
ΜΑΡΤΙΟΣ -
ΜΑΡΤΗΣ και ΓΔΑΡΤΗΣ - ΕΛΑΦΟΒΟΛΙΩΝ (15/3 - 15/4)
Το
τελευταίο οχυρό του χειμώνα που αντιστέκεται με πείσμα στην
έλευση της Άνοιξης με σημαντικές απώλειες εκατέρωθεν. Βροχές
ευεργετικές για κρόμμυα, γεώμηλα και κρυμμένα αισθήματα. Η
σταβιά λιγοστεύει από ξύλα και το τζάκι συνεχίζει το παραμύθι
του χειμώνα. Τη νύχτα ακούγονται οι σπόροι που σκάνε και οι
βλαστοί τους τρυπάνε το χώμα.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ -
ΑΠΡΙΛΗΣ - ΜΟΥΝΙΧΙΩΝ (15/4 - 15/5)
Η φύση
ξαναστρώνει τα πολύχρωμα χαλιά της που ’χε δώσει για φύλαξη στα
υπόγεια του χειμώνα. Σπαρτά κυματίζουν στον σιτοβολώνα της
μνήμης. Ίχνη από χελιδονοφωλιές σε παλιά σπίτια, ακριβά
αποτυπώματα περασμένων ανοίξεων. Σκληρός και ξανθός Απρίλης, ο
Ιανός της ποίησης. Ω γλυκύ μου έαρ! Στις εκκλησιές ο Επιτάφιος
θρήνος στις μωβ κουτσουπιές το Θείο πένθος και στις λαγκαδιές
ανθισμένες παπαρούνες από το αίμα του Άδωνη.
ΜΑΙΟΣ
- ΜΑΗΣ και ΚΕΡΑΣΑΡΗΣ - ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ (15/5 - 15/6)
Κεράσια
κόκκινα, σκουλαρίκια στ’ αυτιά της Άνοιξης να στραφταλίζουν στον
ήλιο.
Η Βεατρίκη
με τις φίλες της συντροφιά στον περίπατο της πλάι στον ανθισμένο
Άρνο. Εκεί
την πρωτοαντίκρισες μεγάλε Φλωρεντινέ;
Φύτεμα
μποστανιών, πότισμα καλαμποχώραφων κι η προσμονή, μελωδία στο
στήθος.
Χελιδόνια
να ψαλιδίζουν το γαλάζιο κι εκείνο να μην σώνεται. Σκαρισμένα
κοπάδια
στον ύπνο
της αυγής. Βαθιές ανάσες στη θέα της καινούργιας μέρας με
απέραντες
διαδηλώσεις
λουλουδιών και τη φωνή του ποιητή: «Όποιος πεθαίνει σήμερα,
χίλιες
φορές
πεθαίνει».
ΙΟΥΝΙΟΣ -
ΙΟΥΝΗΣ, ΘΕΡΤΗΣ ή ΘΕΡΙΣΤΗΣ - ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ (15/6 - 15/7)
Δρεπάνια σε
μουσεία κεφαλοχωρίων, πλάι σε άλλα σκεύη παρωχημένων χρήσεων.
Κοντά σ’ ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Μαχαίρια για τη μπομπότα, το
χοιρομέρι, τα τυριά, τις πίτες. Αξημέρωτα για το θέρο. Στο
σαμάρι της φοράδας -της Μπαλιάς-, δρεπάνια, βούρλα για τα
δεμάτια, φέτα στο κλειδοπίνακο, σιουρμπέτι στο γυαλί, μπατσαριά
στο τεψί, ψωμί στην πετσέτα, νερό στην ντρεβενίτσα και μια
τσέργα για τον μεσημεριανό ύπνο στον ίσκιο της γκορτσιάς. Κι
άσπρα μεγάλα καθαρά μαντίλια για να προφυλάσσουν το πρόσωπο απ'
τον καλοκαιριάτικο ήλιο κι ο ιδρώτας να τσούζει τα μάτια ` ή τα
δάκρυα; Τι σεντούκια της μνήμης που μοσχοβολάνε ανοίγω τώρα
Μάνα; «Καιρός του σπείρειν και καιρός του θερίζειν».
ΙΟΥΛΙΟΣ -
ΙΟΥΛΗΣ και ΑΛΩΝΑΡΗΣ - ΕΚΑΤΟΜΒΑΙΩΝ (15/7 - 15/8)
Τ' άλογα
στ' αλώνι να ξεσπυρίζουν τα δημητριακά με τα πέταλα τους, αψιά
μυρωδιά του άχυρου που σαν τελείωνε τ' αλώνισμα το σπρώχναμε με
τα δικέλια στην καλύβα. Παιχνίδια κρυφτού κάτω απ' τ' άχυρα,
ρόδινες σάρκες με τον τραγοπόδαρο στην οροφή να χαμογελάει `
βαθιά βλέμματα. Το απόγευμα λίχνισμα του καρπού να πάρει ο
άνεμος τα φλούδια και οι σπουργίτες «τα στρουθία του
Παπαδιαμάντη» κοπάδια στις βουζιές ένα γύρω. Κουβάλημα του
καρπού στ' αμπάρια κι ο ύπνος χορταστικός χωρίς τον εφιάλτη της
πείνας.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
- ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΩΝ (15/8 -15/9)
Στο
ξεραμένο από τον καύσωνα ποτάμι, μεγάλοι πλαγιασμένοι κορμοί από
παρασυρμένες καστανιές και καρυδιές από την εποχή των
καταιγίδων. Μυρωδιές βαρβατίλας τράγων και κριαριών στο
χοροστάσι την ώρα που γύριζαν απ' τη βοσκή τα κοπάδια. Άγρια
εφηβεία βασανιστική με θολό βλέμμα και τραγούδι τζιτζικιών στις
λιπανθιές του μπάρμπα-Μήτσου. Λιπόθυμο καλοκαίρι να το κουβαλάει
η μνήμη αγκαλιά.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ- ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ, ΤΡΥΓΗΤΗΣ ή ΤΡΥΪΤΗΣ-ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ (15/8
-15/9)
Ξανθά και
μαύρα δάκρυα κρεμασμένα στα κλήματα, να σπιθίζουν στον ήλιο
χαλάλι το σκάψιμο, το κλάδεμα, το βλαστολόγημα, το ράντισμα -με
την παλιά χάλκινη μηχανή πλάτης- από στουμπισμένη γαλαζόπετρα.
Μέρες
τρύγου με κόσμο πολύ -θέρος, τρύγος, πόλεμος- μούστος για
μουσταλευριά και σιουμπέκια, πετιμέζι για τηγανίτες, κρασί για
βάλσαμο, ρακί για την καρδιά και μεταβγαλμένη για βεντούζες.
Κρανία ζιούλες για φάγωμα, ποτό και μαρμελάδα. Μαύρα βατόμουρα
για ποτό κι όταν βράζουν για μαρμελάδα αχνίζει το σπίτι κι οι
αρκούδες ανοίγουν τα ρουθούνια τους τρελαμένες. Χελιδόνια στα
σύρματα του τηλεγράφου έτοιμα για αποδημία, μελαγχολικές νότες
στο πεντάγραμμο του αποχωρισμού.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -
ΟΧΤΩΒΡΗΣ, ΑΪ-ΔΗΜΗΤΡΗΣ - ΠΥΑΝΟΨΙΩΝ (15/10 - 15/11)
Μάζεμα
καλαμποκιού. Ξενύχτια για τον ξέφλο και κρέμασμα στις γρέντες
για να στεγνώσουν. Κι ύστερα ξεσπύρισμα το ’να με τ’ άλλο ή
χτύπημα πάνω σε μια πλατιά σανίδα με το στειλιάρι ` το
τσιόλισμα. Μάζεμα του καρπού κι άδειασμα στ’ αμπάρια. Φρέσκια
ζεστή μπομπότα με τυρί φέτα κι αρέντα για το χοροστάσι `
ψυχόπιασμα. Μήλα κι αχλάδια -τα χειμωνάπιδα- στο σεντούκι `
σειρά κι άχυρο, σειρά κι άχυρο. Μύγδαλα και κάχτες στο πατάρι
και σούρβα περασμένα σε κλωστή, κρεμασμένα απ’ το νταβάνι ` όπως
και πλεξίδες από κρεμμύδια και σκόρδα. Και μεγάλες κίτρινες
κολοκύθες για πίτες και μπατσαριές, στο πάτερο που κρατούσαν όλο
το χειμώνα. Κι αγκαλιές χρυσάνθεμα ` τα σύνορα της καλοκαιρίας.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
- ΝΟΕΜΒΡΗΣ, ΧΑΜΕΝΟΣ (για τη μικρή διάρκεια της ημέρας) -
ΜΑΙΜΑΚΤΙΩΝ
(15/11 - 15/12)
Τσίπουρο κι από
γινωμένα γκόρτσα ` τις ζιούλες. Η διαδικασία ακριβώς η ίδια μονάχα
που στο καζάνι του αποστακτήρα αντί για σταφύλια βάζουμε τα γκόρτσα.
Γκορτσιές -αγριαχλαδιές ή αγριαπιδιές- υπήρχαν παντού και κυρίως
στις άκρες των χωραφιών. Όταν ήταν βαριοφορτωμένες καρπό ξέραμε ότι
ο ερχόμενος χειμώνας θα ’ταν βαρύς ` η φύση προνοούσε για τους
υπηκόους της. Σωροί-σωροί τα κίτρινα φύλλα στις πλατείες, στους
δρόμους, στους κήπους. Στην καρδιά τσιμπήματα για τους
καθυστερημένους του καλοκαιριού κι η αντάρα να κρύβει Πάπιγγο και
Νεμέρτσκα.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -
ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ, ΑΝΤΡΙΑΣ (αντρειεύει το κρύο) -ΠΟΣΕΙΔΕΩΝ (15/12 - 15/1)
«Μπόλια»
-καλαμπόκι, σιτάρι, ρεβίθια, φακές -στο τσουκάλι και στην πυροστιά
στο τζάκι με τ’ αναμμένα ξύλα-. Κι όταν χυλώναν σερβιρίζονταν σε
βαθιά πιάτα κι από πάνω μια κουταλιά της σούπας πηχτό πετιμέζι. Κι
από κοντά σιουμπέκια με ρακί, παραστιά. Τα δέντρα γυμνά, η τσάπα και
το φτυάρι φερμένα μέσα γιατί δεν ξέραμε πόσο χιόνι θα ’ριχνε το
βράδυ και πώς θα πηγαίναμε ζαϊρέ για τα ζώα στα κατώγια; Κι όταν το
’στρωνε για τα καλά, κοτσύφια -μαύρες νότες- στους φράχτες των
κήπων. Τα ίχνη από το σαστισμένο δρομολόγιο του πεινασμένου λαγού
εύκολη λεία για τον αητό που ζυγιάζονταν πριν εφορμήσει.
Ξάστερη νύχτα
Χριστουγέννων με ψαλμωδίες ανακατεμένες με τα βελάσματα των προβάτων
και των νιογέννητων αρνιών. Και την παραμονή οι σπαραχτικές κραυγές
των γουρουνόπουλων -που δεν τα πετύχαιναν με το πρώτο στην καρδιά-
στα μπασαμάκια των αυλόγυρων, ως βαθιά στο δάσος με τους
αλαφιασμένους υπηκόους του.
Τάσος Πορφύρης, 2009
◄Πίσω στα κείμενα του
Τάσου Πορφύρη