2016.  Έτος Ρωσο-ελληνικής και Ελληνο-ρωσικής Φιλίας

2016-Й – ГОД РУССКО-ГРЕЧЕСКОЙ ДРУЖБЫ

 ← αρχικό  κείμενο          

1) ΕΝΟΤΗΤΑ  (Γενάρης, 2016) 

 Σημ.: Η επιλογή των ποιητών, τραγουδιστών, τα πεζά κείμενα και οι μεταφράσεις των στίχων ανήκουν στον καθηγητή και ποιητή Γιάννη Μότσιο   εδώ 

     Καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι αρχίζουμε το πανέμορφο και γοητευτικό ταξίδι με τη «Διήγηση για την  εκστρατεία του Ίγκορ», πιο συγκεκριμένα με τον «Θρήνο της Γιαροσλάβνας», τους στίχους του οποίου ανάδειξε Ο Αλεξάντρ  Μποροντίν (1833 – 1887) σε άρια της όπεράς του (δικό του και το μοναδικό του λιμπρέτο)  Ο πρίγκιπας  Ίγκορ. Ο διάσημος μουσουργός ήταν και διάσημος χημικός (τακτικό μέλος της «Ιατρο-χειρουργικής ακαδημίας») με πολλές πρωτότυπες ανακαλύψεις στον τομέα της επιστήμης. Ο Προϊστάμενός του στη χημεία Ν. Ν. Ζίνιν τον συμβούλευε: «Κύριε Μποροντίν, λιγότερο ασχοληθείτε με τη μουσική· σε σας εναποθέτω όλες τις ελπίδες μου», ενώ ο γνωστότατος μουσουργός Ν. Α. Ρίμσκι-Κόρσακοφ τον παρότρυνε: «Ασχοληθείτε, τέλος πάντων, με τη μουσική».

Για την ιστορία: η Διήγηση για την  εκστρατεία του Ίγκορ (τέλη 12-ου αιώνα), για τη λογοτεχνία των σημερινών Ρώσων, Ουκρανών και Λευκορώσων (του ενιαίου κάποτε λαού της Ρωσίας του Κιέβου), είναι, περίπου, ότι στη ιστορία τού δικού μας πολιτισμού  τα ομηρικά έπη (περίπου 8-ος π.χ. αιώνας) και το έπος Βασίλειος Διγενής Ακρίτας (12-ος μ. χ. αι.). Ο «Θρήνος της Γιαροσλάβνας», εν μέρει, δύναται να συγκριθεί με το «Μοιρολόι της Ανδρομάχης»·  και, εννοείται, σαφώς με τις ιδιαιτερότητες των εποχών, της ιστορικής και δημοτικής παράδοσης, γενικά του πολιτισμού που προϋπήρχε στον κάθε λαό και χώραI

  *****************************   

I. «Ο ΘΡΗΝΟΣ ΤΗΣ ΓΙΑΡΟΣΛΑΒΝΑΣ»

 

     «Στο Δούναβη ακούγεται της Γιαροσλάβνας η φωνή: ανέγνωρη, με της μπεκάτσας τη φωνή θρηνολογεί και χοχολιέται: «Θα πετάξω, λέει, μπεκάτσα στο Δούναβη, θα βρέξω το μεταξωτό μανίκι στον ποταμό Κάγιαλε, θα σκουπίσω τις ματωμένες λαβωματιές στο ρωμαλέο σώμα του».

     Η Γιαροσλάβνα θρηνεί χαράματα μπροστά στα τείχη του Πουτίβλ, σκούζοντας: «Ω Άνεμε, Άνεμε φοβερέ! Γιατί, κύριε, φυσάς με τόση ορμή; Γιατί στα ελαφρά φτεράκια σου κουβαλάς των οχτρών μας τα βέλη ενάντια στους πολεμιστές του αγαπημένου μου; Λίγο σου ήταν στα ύψη να φυσάς πάνω από τα σύννεφα, τα σκάφη κλυδωνίζοντας στη μπλάβα θάλασσα; Προς τί, κύριε, τη χαρά μου στις φτέρες σκόρπισες;»

     Η Γιαροσλάβνα θρηνεί κι οδύρεται χαράματα μπροστά στα τείχη της πόλης Πουτίβλ, λέγοντας: «Ω Δνείπερε, Δνείπερε, δοξασμένε! Εσύ έσπασες τα πέτρινα βουνά μέσα από τη γη των Πολοβέτς! Εσύ οδηγούσες τα σκάφη του Σβιατοσλάβ προς τα στρατεύματα του Κομπιακόφ, κουνώντας  τα ανάλαφρα: στείλε τον  ανάλαφρα προς τη δική μου τη μεριά, τον αγαπημένο μου, για να μην του στέλνω στο σκάσιμο της χαραυγής τα δάκρυά μου στη  θάλασσα!»

 

Μετάφραση από τα Πρωτορωσικά: Γ. Μ.   (2015)   

 

Καλή ακρόαση. Χαρείτε (κατά την εκτέλεση της άριας) την εξαίσια λυρική φωνή της Ταμάρας Μιλάσκινα (1934), σοβιετικής και ρωσίδας τραγουδίστριας όπερας (σοπράνο), παιδαγωγού, προφέσορα. Σολίστα του Θεάτρου Μπολσόι από το 1958 ως το 1988. Λαϊκή ηθοποιός της ΕΣΣΔ (1973). Κρατικό Βραβείο της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδίας Γκλίνκα (1978). Το 1976 βραβεύτηκε με το παράσημο Λένιν, ανώτατη διάκριση στην ΕΣΣΔ.

 Είναι από τις πιο πολυβραβευμένες τραγουδίστριες στη Ρωσία και σε χώρες του εξωτερικού.

   

    

       

  

     

ΙΙ.  Бичевская, Жанна Владимировна – Ζάννα Βλαντίμιροβνα Μπιτσέφσκαγια, Μόσχα 1944 – τραγουδίστρια που συνέθεσε  μουσική για μερικά από τα τραγούδια δικής της εκτέλεσης.

Η Ζάννα Μπιτσέφσκαγια άρχισε τη σταδιοδρομία της ως ηθοποιός σε τσίρκο και τραγουδίστρια σε χορωδίες λαϊκών τραγουδιών. Τότε και επιδόθηκε σε επιτόπιες καταγραφές παλαιών και σχεδόν άγνωστων δημοτικών τραγουδιών της Ρωσίας, τα οποία εκτελούσε σε σκηνές πόλεων και περιοχών. Από το 1991, και μόνο για πολύ λίγα χρόνια, συμπεριλαμβάνει στο ρεπερτόριό της τραγούδια των λευκοφρουρών, των αντιπάλων της Οκτωβριανής επανάστασης, ενώ σε πιο μόνιμη βάση μελετά, εκτελεί  και εκλαϊκεύει θρησκευτικούς ψαλμούς και τροπάρια.

Είχα την τύχη να τη γνωρίσω προσωπικά και να μου χαρίσει δίσκο με εκτελέσεις δημοτικών τραγουδιών της. Με αφιέρωση. Από τον ίδιο δίσκο επιλέγω και το τραγούδι που ανθολογώ για τούτο το μουσικό ταξίδι στα πλάτη και στα μήκη της Ρωσίας.

   

«Καζάκικη Παραβολή»: Οχ, δεν είν’ ετούτο βράδυ… (Όνειρο του Στένκι Ράζιν).

Στίχοι δημοτικοί, μουσική της Ζάννας  Μπιτσέφσκαγια.

οχ, δεν είν’ ετούτο βράδυ

 

Οχ, δεν είν’ ετούτο βράδυ,

                  δεν είναι βράδυ.

Ο ύπνος μου λιγοστός· τόσος δα.

Λαγοκοιμήθηκα, πες,

Κι είδα στον ύπνο μου όνειρο.

 

Είδα στον ύπνο μου όνειρο,

Το μαύρο άτι μου, λέει,

Χόρευε και χοροπηδούσε.

Καβάλα εγώ κι αυτό να παίζει.

 

Ξύπνιος ο λοχαγός,

                          πολύ ξύπνιος

Και μπόρεσε τ’ όνειρο να εξηγήσει.

Αχ, θα χαθεί, μου είπε,

Το ατίθασο κεφάλι σου.

 

Πλάκωσαν άνεμοι κακοί

Απ’ της ανατολής τα μέρη,

Τη μαύρη σκούφια μου πήραν

Απ’ το παράφορο κεφάλι.

 

  

ΙΙΙ.  Не пробуждай воспоминаний.  Людмила Георгиевна Зыкина   Λιουντμίλα Γκεόργκιεβνα Ζύκινα (1929 – 2009)

Διακεκριμένη σοβιετική και ρωσίδα τραγουδίστρια ρωσικών δημοτικών και λαϊκών τραγουδιών. Καλλιτεχνική Διευθύντρια και σολίστα του Κρατικού ακαδημαϊκού ρωσικού συγκροτήματος «Ρωσία» (1977-2009). Λαϊκή ηθοποιός της ΕΣΣΔ (1973), Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1987). Βραβεία: Κρατικό Βραβείο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Μ.Ι.Γκλίνκα (1983), Ιππότις βραβείου του αγίου της Ρωσίας Αντρέι Περβοζβάνι (2004), βραβεία «Για υπηρεσίες στην Πατρίδα» Ι (2009), ΙΙ (1999) και ΙΙΙ (1997) βαθμού, 2 Βραβεία Λένιν (1979, 1987), βραβείο «Παράσημο Τιμής» (1967).

Η φωνή της Ζύκινα (όπως και των υπόλοιπων που επιλέγω σε τούτο το ανθολόγημα)  με εξουσιάζει και με συγκινεί αισθητικά βαθύτατα: με συνεπαίρνει και μ’ ανεβάζει πολύ ψηλά στους χώρους της μεγάλης τέχνης.

 

θύμησες περασμένων μην ξυπνάς

         Στίχοι άγνωστου ποιητή του 19ου αι., μουσική Π. Μπουλάχοφ

 

Θύμησες περασμένων μην ξυπνάς ,

Μην  ξυπνάς θύμησες περασμένων,-

Παλιών καιρών επιθυμίες μην ξαναφέρνεις

Στη ζωή

             και την ψυχή μου αναστατώνεις.      

 

Την επικίνδυνη πάρ’ από πάνω μου ματιά,

Μη την καρφώνεις πάνω μου τη φοβερή ματιά.

Μ’ αγάπης όνειρα,  μ’ όνειρα παραδείσου

Μη με τραβάς και μη με σέρνεις σε γκρεμό!

 

Μόνο μια φορά την ευτυχία στη ζωή απο-

Λαμβάνουμε, μονάχα μια φορά· κι εκείνη

Με φλόγα αγάπης μάς ζωοποιεί, με φλόγα

Ιερή, κι ακέρια τη ζωή μάς ξαναδίνει.

Όποιος την άγια της λαμπερή φωτιά

Μπόρεσε να τη σβήσει μια φορά,

Την αλησμόνητη ζωή δε θα μπορέσει

Να ξαναδεί

           σε τούτο το ντουνιά, άλλη φορά.

 

  

Προσωπική εξομολόγηση του Γιάννη Μότσιου:

Στίχοι και μουσική μ’ αρέσουν πολύ.

Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι παρόμοιες σκηνές, που θα προέκυπταν από συγγενικές (με εκείνη των στίχων) καταστάσεις, δε δοκίμασα στη ζωή μου.

Τότε γιατί να με αγγίξει τόσο βαθιά στην  καρδιά, στην ψυχή και τη φαντασία  η απροσμέτρητη θλίψη που συχνά πυκνά γυροφέρνει τα όρια τού δραματικού ή και του τραγικού;

Τα ζω όμως νοητά, όλα ετούτα. Πολύ έντονα. Και σχεδόν (τί χρειάζεται το ‘σχεδόν’) εντελώς πραγματικά. Στη φαντασία μου.

Σημ.: Τα πεζά κείμενα και οι μεταφράσεις των στίχων ανήκουν στον Γ.Μ.