2016.  Έτος Ρωσο-ελληνικής και Ελληνο-ρωσικής Φιλίας

2016-Й – ГОД РУССКО-ГРЕЧЕСКОЙ ДРУЖБЫ

 ← αρχικό  κείμενο          

5η ΕΝΟΤΗΤΑ  (Μάϊος, 2016)

 Σημ.: Η επιλογή των ποιητών, τραγουδιστών, τα πεζά κείμενα και οι μεταφράσεις των στίχων ανήκουν στον καθηγητή και ποιητή Γιάννη Μότσιο   εδώ 

I.Τραγούδι – romance: «Το καραβάκι» της Νοβέλλας Ματβέγιεβα  (1934, Новелла  Матвеева).

Η Νοβέλλα Νικολάγιεβνα Ματβέγιεβα είναι ποιήτρια, πεζογράφος, δραματουργός, ασχολείται με τη γραμματολογία. Γράφει στίχους, συνθέτει  μουσική για τα τραγούδια της που τα εκτελεί η ίδια,  συνοδεύοντάς  τα  με την επτάχορδη κιθάρα της.

Δημοσίευσε τις συλλογές:  «Το καραβάκι», 1963, «Του χελιδονιού το σχολείο» και «Το ποτάμι» (10-ετία του ’70), «Των τραγουδιών ο νόμος» και «Η χώρα του βόγγου των κυμάτων»  (10-ετία του ’80).

Έγραψε περί τα 50 τραγούδια. Έκτοτε μεταφράζει Δεκατετράστιχα του Σαίξπηρ.

Κρατικό Βραβείο της Ρωσικής Ομοσπονδίας, 2004.

 

Το καραβάκι 

 

Ζούσ’ ένα καραβάκι πρόσχαρο, λυγερό, με πανί:

Πάν’ απ’ τα κύματα αιωρούνταν σα γεράκι.

Θέλουν να πουν από μόνο του έχει χτιστεί,

Την τέχνη έβαλε το ίδιο, λένε, και με μεράκι.

 

 Από μόνο του ποτίστηκε με κατράμι καυτό,

 Φόρεσε μέταλλο και δρυ αφ’ εαυτού του,

Μόνο του χάραξε δρόμο και πλοηγός, ως εκ τούτου,

 Και ναύκληρος, και ναύτης και καπετάνιος: αυτό.

 

Το καραβάκι έπλεε και θρόιζαν τα πανιά,

Κανείς δεν το τρόμαζε κι από πουθενά.

Τα ηφαίστεια σήκωναν τα πυκνά τους φρύδια,

Όταν το λάχαιναν πού και πού σε μακρινά ταξίδια.

 

Έπλεε το καραβάκι στων πόντων τις ζέστες της γης,            

Κι αυτό γκριμάτσες έστελνε στους στερνούς βασιλείς·

Αν ανθίζουν οι χώρες, αν τα πάντα είναι σωστά,-

Κατέγραφε, και ήλεγχε τα πάντα, κι αυτό πιστά!

        

Και δεκαπέντε, και είκοσι φορές τη μέρα

Αντάμωνε μ’ άλλα καράβια στ’ ανοιχτά πιο πέρα:

Θα σταθούν, θα τα πουν για ένα λεπτό

Και ποιος πού θα πάρουν δρόμο στριφτό…

 

 Έπλεε το καραβάκι κι ονειρευόταν κάτι·

 Κι ότι έβλεπε, τα τύλιγε στο  κατάρτι,

 Οι κρίσεις δικές του,- του εαυτού του πλοηγός,    

Και ναύκληρος, και ναύτης, και καπετάνιος σωστός.

 

Σ’ αυτήν τη στάση, δίπλα στη γραφομηχανή της,  βρήκα τη Νοβέλλα, όταν με κάλεσε σπίτι της να ελέγξουμε από κοινού τις μεταφράσεις της από έργα του Κωστή Παλαμά. Η κατά λέξη μετάφραση ήταν δική μου.

Τότε ακριβώς, μαζί με τη Νοβέλλα, αρχίσαμε να ετοιμάζουμε το «ΕΤΟΣ ΕΛΛΗΝΟ-ΡΩΣΙΚΗΣ ΦΙΛΙΑΣ. 2016.».

Οι τίτλοι των στίχων του Παλαμά σε μετάφραση της Ρωσίδας ποιήτριας:  Από ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ

ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΜΟΥ: Το ταξίδι, Χαμένα χρόνια, Κάτου ‘ς την άμμο· Από ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΟΥ:   Η γέννηση του

κρίνου· Από το ΙΑΜΒΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΙΣΤΟΙ: Δυο ματάκια γλυκόσκυψαν, Σαν πελάγου φωσφόρισμα,  Καβάλα πάει ο Χάροντας, Ο Ακρίτας είμαι, Χάροντα,  Δίδυμα τέκνα γέννησαν, Με πελέκι ασπροπόμορφον, Ξένε σοφέ, πώς ήθελα, Είδα τη θάλασσα άγρια, Ήμουν αθώο κι ανήξερο,  Είν’ η ζωή αχαμνόδεντρο, Ήλιε εσύ, πηγή αστείρευτη·  από τη συλλογή Η ΑΣΑΛΕΥΤΗ ΖΩΗ: Εκεί που ακόμα ζουν οι Φαίακες  του Ομήρου, Τι λέει η λιμνοθάλασσα· από τις ΕΚΑΤΟ ΦΩΝΕΣ: Και τέτοιος που είμαι, Πατέρα και μητέρα δεν τους γνώρισα,  Του Λόγου εσύ νεράιδα, Στα πατρικά ιερά βιβλία, Και με τη ρουμελιώτισσα παλληκαρίσια λύρα, Χαίρε, Γυναίκα Εσύ, Ανάγλυφα τρισεύγενα των τάφων, Ποιος είν’ αυτός, παιδάκι μου;, Ειδύλλια ροδομάγουλα, Σιγά μην τρέμεις· από το ΚΑΠΟΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΚΟΜΑ: Μιράντα· από το Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΜΟΝΑΞΙΑ: Εφτάψυχο τραγούδι,  Ρόδου μοσκοβόλημα, Ο πιο τρανός καημός μου.-

 

Σήμερα παρουσιάζω για πρώτη φορά (παράλληλα  με τους στίχους του τραγουδιού «Το καραβάκι»)  δυο ποιήματά της για την καλύτερη γνωριμία μαζί της:

Όταν το σύμπαν μάς αποκαλύπτει

                    οικειοθελώς

Φαινόμενα, για τα οποία ο σκεπτικιστής λέει:

                  «Συνωμοτικώς!»,

Προς τί, έτσι να χαίρομαι, εγώ κι οι νέοι –

                   δεν ξέρω,

Για μένα ποιο το όφελος για τούτο - δεν ξέρω.

                    Εγώ όμως – χαίρομαι, το ξέρω.

1980

Πάνω  σε στίχο έπεσα σωστό, και πού

Συμβαίνει, άλλωστε, μόνο που και πού·

Μα στην καταγραφή του πήρ’ αναβολή

Και πάλι ξέχασα! Αλλά, καμιά καταστροφή:

 

Μπορεί να τύχει, σ’ αχαρτογράφητες χώρες

να βρεθεί μια θέση και γι’ αυτή κάπου σε μπόρες,

σ’  ανθρώπους ξεχασμένους, σε χώρες ξένες,

Σε ξεχασμένες υποθέσεις, σε μέρες ξεχασμένες.

 

Δεκέμβρης 1992

Η μπαλάντα – παραλογή «Οι δυο», με θέμα την αιτία του θανάτου του σημαντικού Άγγλου ποιητή Πέρσυ Μπ. Σέλλεϋ, 1792 – 1822, (παρόμοια ήταν και η αιτία του θανάτου του συζύγου της Ματβέγιεβα, ποιητή Ιβάν Κίουρου),  τελειώνει με τους στίχους:

Μην πάτε στη θάλασσα παιδιά!

Θα σας χωρίσουν τα στοιχειά!..

 

Η αμυδρή η νύχτα είναι πρόδρομος

Συμφορών… Η σωτηρία είναι δρόμος:

Η αιώνια – στους Ουρανούς – συνάντηση,-

Η αιώνια Ανάσταση σε μια αιώνια βλάστηση.

 

Κι ένας πανέμορφος στίχος της:

Το ξέρω πως έχω μέσα μου  το χρώμα τ’ ουρανού της ΧΤΕΣΙΝΗΣ ημέρας!

 

ΙΙ. ΛαϊκόΤραγούδι: «Αλλιώς εγώ δε μπορώ»

Τους στίχους του τραγουδιού «Αλλιώς εγώ δε μπορώ» έγραψε ο  Νικολάι Νικολάγιεβιτς Ντομπρονράβοφ (Никола́й Никола́евич Добронра́вов,  1928) που έχει τιμηθεί με Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ (1982) και είναι σύζυγος της Αλεξάντρας Νικολάγιεβνας Πάχμουτοβα  (Алекса́ндра Никола́евна Па́хмутова 1929).

Η Πάχμουτοβα  επένδυσε μουσικά τους στίχους και είναι ανάμεσα στα πρώτα ονόματα των μουσικοσυνθετών και από τους πιο πολυβραβευμένους στην ΕΣΣΔ  και τη σημερινή Ρωσία.

   

  

Βαλεντίνα Τολκουνόβα (Валентина Толкунова, 1946 – 2010):

μία από τις πιο γνωστές, τις πιο αγαπημένες τραγουδίστριες στην ΕΣΣΔ και τη Ρωσία.

 

Αλλιώς εγώ δε μπορώ

 

Τον ύπνο μου έχασα, την πάσα μέρ’ αγωνιώ,

Κάπου η τσαμπούνα μακριά θρηνεί, κι εγώ

Για την αγάπη μου συγχώρεση ζητώ,

Γιατί εγώ αλλιώς δε μπορώ.

 

Προσβολές και τσακώματα δε φοβάμαι,

Σε ποταμάκι να πνιγεί η προσβολή,

Στον ουρανό για την αγάπη η άπλα τρανή,

Πέτρα να γίν’ η καρδιά μου, δεν το μπορεί.

 

Αν αρρωστήσεις,  θα έρθω κοντά σου,

Τον πόνο σου θα διώξω με τα χέρια, βιάσου,

Θα πετύχω τα πάντα, τα πάντα μπορώ,

Πέτρα να γίν’ η καρδιά μου, αυτό δεν το μπορώ.

 

Μόνο να μου το πεις, θα βγάλω φτερά και θα ρθω,

Τη μπόρα θα περάσω και τη φωτιά,

Και μόνο το κρύο ψέμα δεν συγχωρώ,

Πέτρα να γίν’ η καρδιά μου, αυτό δεν το μπορώ.

 

Βλέπεις, τ’ αστέρι ανάβει τη νύχτα κρυφά,

Στο γιόκα παραμύθι ψιθυρίζει,

Και μόνο η απονιά μάς γονατίζει,

Το χάδι κι η αγάπη όρθιους μας βαστά.

 

Τον πάγο θα κάνω νερό,

Με τη ζεστή μου καρδιά μπορώ

Παντοτινά εσένα ν’ αγαπώ,

Γιατί  εγώ, αλλιώς δε μπορώ.

 

https://www.youtube.com/watch?v=WKe6S60Tux4

Στο παραπάνω βίντεο, όταν η Βαλεντίνα Τολκουνόβα τραγουδάει, στην αίθουσα, σε ξεχωριστό τραπέζι, παρακολουθεί η Αλεξάντρα Μάχμουτοβα με τον Νικολάι  Ντομπρονράβοφ. Συγκινητικότατη η στιγμή, όταν η τραγουδίστρια, με το τέλος του τραγουδήματος,  κατευθύνεται προς την Αλεξάνδρα Νικολάγιεβνα και συναντιούνται οι δυο γυναίκες της βραδιάς.

Ζωηρή εντύπωση προκαλεί η συμπεριφορά της τραγουδίστριας πάνω στη σκηνή, όταν οι συγκροτημένες, συγκρατημένες και γοητευτικότατες χορευτικές κινήσεις της εξισώνονται με την υψηλή και λυρική τέχνη της ποίησης, της μουσικής και του χορού. Το μέτρο στις πιο αψηλές του ώρες: στην αποκάλυψη όλων των δυνατοτήτων μιας άριστης εκτέλεσης.

Σημείωση: Δυστυχώς το παραπάνω βίντεο αφαιρέθηκε από τον χρήστη.

Για αυτό και το αντικαθιστούμε με το παρακάτω

που είναι το ίδιο τραγούδι.